ابتلا به واریس بارداری
برخی زنان در دوران بارداری ممکن است دچار واریس شوند. گشاد شدن و تورم سیاهرگها واریس نامیده میشود. سیاهرگهای واریسی، آبی یا بنفش است و اغلب در پاها ایجاد میشود. در این مطلب با دلایل، راههای پیشگیری، درمان و موارد مشکلساز واریس در دوران بارداری آشنا خواهید شد.
دلایل شکلگیری واریس
واریس در دوران بارداری ممکن است برای شما ایجاد ناراحتی نکند، اما در برخی موارد باعث ایجاد خارش یا احساس سنگینی و درد در پاها میشود. پوست اطراف رگهای واریسی ممکن است خارش، تپش یا سوزش داشته باشد. این مشکلات معمولاً در انتهای روز بیشتر میشود، به خصوص اگر شما مدت زیادی ایستاده باشید. بسیاری از زنان در دوران بارداری برای اولین بار واریس را تجربه میکنند و در برخی دیگر این واریس از قبل وجود دارد و در بارداری فقط بیشتر میشود. همانطور که رحم شما رشد میکند، بر بزرگ سیاهرگ زیرین در بدن فشار میآورد و در نتیجه باعث افزایش فشار در رگهای پا میشود. سیاهرگها خون را از اندامهای تحتانی به قلب بازمیگردانند، بنابراین خون موجود در آنها باید برخلاف جهت جاذبه حرکت کند. زمانی که باردار هستید، حجم خون بدن افزایش پیدا میکند و این امر فشار روی سیاهرگها را افزایش میدهد. همچنین افزایش سطح پروژسترون نیز باعث شل شدن دیوارۀ رگهای شما میشود و تمام این عوامل باعث ایجاد و افزایش واریس در پاهای شما در دوران بارداری میشود.
اگر سایر اعضای خانوادۀ شما واریس داشتهاند، احتمال ابتلای شما به آن بیشتر است. این بیماری در زنان از مردان شایعتر است. اگر مبتلا به این بیماری هستید، با افزایش تعداد بارداریهای پیدرپی و بالا رفتن سن، بیماری شما شدیدتر میشود. چاق بودن، دو یا چندقلو داشتن و ایستادن برای مدت طولانی هم میتواند احتمال ایجاد واریس را در شما بیشتر کند. خبر خوب این است که اگر پیش از بارداری واریس نداشتهاید، پس از پایان بارداری شانس بهبودی شما بسیار زیاد است. حتی اگر این بهبودی خودبهخود صورت نگیرد، باز هم راههای زیادی برای درمان و کنترل آن وجود دارد و جای نگرانی نیست. همچنین شما ممکن است متوجه رگهای خونی باریکی در سطح پوستتان شوید؛ به ویژه در ناحیۀ مچ پا، پاها یا صورت که این رگها را رگهای عنکبوتی مینامند، زیرا در اغلب موارد، ظاهری شبیه تار عنکبوت یا تابش اشعههای خورشید دارند. این عارضه که مشکلی ایجاد نمیکند و عموماً پس از زایمان برطرف خواهد شد را نباید با واریس عروقی اشتباه گرفت.
راههای پیشگیری از واریس
زنان باردار میتوانند با رعایت برخی از مسائل، احتمال افزایش واریس را کاهش دهند. برخی از کارهایی که با رعایت آنها میتوانید از واریس جلوگیری کنید در زیر آمده است:
- هر روز ورزش کنید، حتی یک پیادهروی کوتاه در اطراف ساختمان یا خانۀ محل زندگیتان به جریان خون شما کمک میکند.
- تلاش کنید تا وزنگیری مناسب و متعادلی در بارداری داشته باشید تا با اضافه وزن بیش از حد مقابله کنید.
- هر زمانی که امکان دارد پاهایتان را به سمت بالا بگیرید. در زمان استراحت از یک چهارپایه یا جعبه برای استراحت پاها استفاده کنید. زمانی که دراز کشیدهاید با استفاده از یک بالش پاها را بالا نگاه دارید.
- زمانی که نشستهاید، پاها را روی هم نگذراید. اگر در محل کار مجبورید پشت میز بنشینید، حتماً از چهارپایه یا یک اختلاف سطح به عنوان زیرپایی استفاده کنید تا پاهایتان بالاتر از سطح زمین قرار گیرد.
- برای مدتی طولانی در حالت ایستاده یا نشسته و بدون استراحت یا تحرک نباشید.
- به پهلوی چپ بخوابید. برای اینکه در همین حالت باقی بمانید، بالشی پشت کمرتان قرار دهید و با استفاده از یک بالش دیگر، پاها را بالا بیاورید. به این علت که سیاهرگ زیرین در سمت راست بدن شما قرار دارد، خوابیدن به پهلوی چپ موجب کاهش فشار رحم بر سیاهرگ میشود که به نوبۀ خود موجب کم شدن فشار بر رگهای پا خواهد شد.
- از جورابهای مخصوص واریس استفاده کنید. جورابهای ساقبلند مخصوص واریس که ضخامتشان دو برابر جورابهای عادی است. این جورابها در ناحیۀ مچ تنگ هستند و هرچه به سمت بالای پا پیش میروند گشادتر خواهند شد که باعث تسهیل بازگشت خون به سمت قلب و در نتیجه پیشگیری از تورم میشود و از بیشتر شدن واریس جلوگیری میکند. برای پیشگیری از جمع شدن خون در رگها پیش از خروج از تختخواب، به همان شکل درازکشیده، جورابهای مخصوص را بپوشید و از درآوردن آن در طول روز خودداری کنید. استفاده از جورابهای ساقبلند ممکن است آزاردهنده باشد، به خصوص در هوای گرم، اما واریس میتواند از آن هم آزاردهندهتر باشد.
درمان واریس پس از زایمان
واریس اغلب سه تا چهار ماه پس از زایمان بهبود مییابد، اما در مواردی نیز ممکن است بیشتر طول بکشد یا شاید از بین نرود. این موضوع در بارداری دوقلویی بیشتر اتفاق میافتد. در طول این مدت بهتر است که به پوشیدن جورابهای مخصوص ادامه دهید، به صورت منظم ورزش کنید، از نشستن یا ایستادن طولانی پرهیز کنید و هر زمان که توانستید پاهای خود را به سمت بالا بگیرید، اما اگر واریس باقی بماند و موجب ناراحتی شما شود یا حتی زمانی که نسبت به ظاهر آن احساس بدی داشتید، انتخابهای درمانی برای رفع آن وجود دارند. بهتر است از پزشکتان بخواهید تا شما را به متخصصی در این زمینه ارجاع دهد.
موارد جدی و مشکلساز واریس
واریس ممکن است باعث ایجاد خارش یا درد شود و همچنین منظرۀ ناخوشایندی ایجاد کند که عموماً در کوتاهمدت بیضرر است. بنابراین درصورتیکه نیاز به درمان باشد، میتوان تا پایان بارداری صبر کرد. درصد پایینی از افرادی که مبتلا به واریس هستند، در نزدیکی سطح پوستشان لختههای خون کوچکی ایجاد میشود که آن را ترومبوز وریدی سطحی مینامند. زمانی که این نوع لختهها ایجاد میشود، ممکن است رگ خونی سخت و طنابمانند به نظر برسد و ناحیۀ اطرافش قرمز، داغ، حساس یا دردناک باشد. بیشتر مواقع این لختهها جدی نیست، اما اگر نگران هستید با پزشک خود تماس بگیرید. گاهی ناحیۀ اطراف لخته عفونت میکند و ممکن است دچار تب یا لرز شوید. در این حالت لازم است که به سرعت و با استفاده از آنتیبیوتیکها درمان شوید. همچنین اگر یکی از پاها به میزان قابل توجهی متورم شده یا درد داشته باشد یا رنگ ناحیۀ اطراف سیاهرگها تغییر کرده است با پزشکتان تماس بگیرید.
ترومبوز وریدی سطحی را با یک وضعیت خطرناک که ترومبوز وریدی عمقی (dvt) نامیده میشود، اشتباه نگیرید. در عارضۀ ترومبوز وریدی عمقی، لختههای خونی در عروق عمقی ایجاد میشود و عموماً در پاها به وجود میآید. صرف نظر از اینکه دارای واریس هستید یا خیر، بارداری، شما را مستعد ترومبوز وریدی عمقی میکند. اگرچه احتمال ابتلا به ترومبوز وریدی عمقی کم است، ولی این احتمال وجود دارد که مادر باردار در صورت داشتن اختلالات انعقادی، در طول بارداری یا هفتههای بعد از زایمان دچار این عارضه شود. عوامل متعددی میتواند احتمال ترومبوآمبولی را افزایش دهد. چاقی، استراحت بیش از حد، سابقۀ فامیلی، کمآبی و مشکلات قلبی از جمله دلایل ایجاد این عارضه است که معمولاً پزشک باید عوامل مستعدکننده را در شما ارزیابی و در صورت لزوم برای پیشگیری دارو تجویز کند. اگر مبتلا به ترومبوز وریدی عمقی شوید، ممکن است دارای هیچ علائمی نباشید یا اینکه به صورت ناگهانی مچ پا، پا و ران شما متورم و دردناک شوند. ممکن است زمانی که پایتان را تکان میدهید یا ایستادهاید بیشتر درد داشته باشید یا حتی دچار تب خفیفی شوید. اگر به وجود هر کدام از این علائم پی بردید، فوراً با پزشکتان تماس بگیرید. اگر پزشک شما مشکوک به وجود لختۀ خونی باشد، ناحیۀ مورد نظر با استفاده از سونوگرافی بررسی خواهد شد. در صورت نیاز، شما در بیمارستان بستری و با استفاده از داروهای رقیقکنندۀ خون درمان خواهید شد.