عارضههای نوزادان بستری در بخش NICU
نوزادان زودرس و برخی از نوزادانی که هنگام تولدشان دچار یک بیماری هستند یا با برخی مشکلات در مورد سلامتشان روبهرو میشوند، نیاز به بستری شدن در بخش مراقبتهای ویژۀ نوزادان در بیمارستان یا NICU خواهند بود. در این مطلب میتوایند با برخی از عارضههای پزشکی که در بخش مراقبتهای ویژۀ نوزادان دیده میشود آشنا شوید و به یاد داشته باشید که ممکن است تمام این موارد به وضعیت نوزاد شما ارتباطی نداشته باشد، بنابراین توصیه میشود برای پیشگیری از نگرانی بیدلیل، فقط در صورت ابتلای نوزادتان یا نوزاد یکی از عزیزانتان به یکی از این موارد آنها را مطالعه کنید تا بیجهت مضطرب نشوید.
مشکل کمخونی
نوزادان زودرس اغلب دچار مشکل کمخونی هستند، یعنی گلبول قرمز کافی در خونشان ندارند. جنین معمولاً آهن را در طول ماههای آخر بارداری ذخیره میکند و پس از تولد از آن برای ساختن گلبول قرمز استفاده میکند. از دست دادن خون به دلیل آزمایشهای خون متعدد نیز میتواند در کمخونی نقش داشته باشد. ممکن است برای درمان نوزادانی که دچار کمخونی هستند، از مکملهای رژیمی آهن استفاده شود که داروهایی برای تولید گلبول قرمز است یا در برخی موارد نیز ممکن است انتقال خون انجام شود.
مشکلات تنفسی
نوزادان زودرس اغلب مشکلات تنفسی دارند، زیرا ریههای آنها کاملاً رشد یافته نیست. نوزادان فولترم یعنی نوزادانی که در زمان تعیینشدۀ زایمان به دنیا آمدهاند هم ممکن است دچار برخی مشکلات هنگام تولد مثل مشکلات تنفسی شوند. برای نوزادی که مشکل تنفسی دارد، ممکن است از دارو، ماسک اکسیژن یا ترکیبی از این دو استفاده شود. مشکلات تنفسی نوزادان معمولاً شامل موارد زیر است:
عارضهٔ آپنه: برخی از نوزادان زودرس و بیمار ممکن است برای ۱۵ تا ۲۰ ثانیه یا بیشتر نفس نکشند. این قطع شدن تنفس را آپنه مینامند. آپنه ممکن است با ضربان قلب ضعیف که برادیکاری یا کندتپشی نامیده میشود، همراه باشد. نوزادنی که در بخش مراقبتهای ویژه هستند، به طور مداوم برای آپنه و برادیکاردی تحت مراقبت و بررسی خواهند بود. متخصص ممکن است تصمیم بگیرد که به نوزاد دارو بدهد یا از تجهیزاتی مثل دستگاههای تولید فشار مثبت راه هوایی استفاده کند.
دیسپلازی ریوی یا برونکوپولمونری: این بیماری ریوی بیشتر در نوزادان زودرسی شایع است که برای سندرم زجر تنفسی تحت درمان قرار گرفتهاند و ممکن است علائم دیسپلازی برونکوپولمونری را نشان بدهند. به نوزادانی که دیسپلازی ریوی دارند، داروهایی برای آسانتر شدن تنفس داده میشود. ریههای این نوزادان معمولاً در طول دو سال اول زندگیشان بهبود مییابد اما برخی از آنها نیز ممکن است دچار یک بیماری ریوی مزمن شوند که شبیه آسم است. همچنین گاهی دیسپلازی ریوی در نوزادان فولترم یا کاملی که دچار ذاتالریه یا دیگر عفونتها شدهاند نیز بروز میکند.
فشار خون ریوی نوزاد: نوزادانی که فشار خون ریوی نوزادی دارند، نمیتوانند به شکل معمولی نفس بکشند. نوزادانی که فشار خون ریوی مداوم دارند اغلب نقصهای هنگام تولد مثل نقصهای مادرزادی قلب دارند یا دچار عوارض ناشی از زایمان شدهاند. این نوزادان اغلب به یک ماسک اکسیژن برای کمک به تنفس نیاز دارند. همچنین ممکن است از طریق یک لوله که وارد نای شده است، گازی به نام اکسید نیتریک را وارد بدن آنها کنند. این روش درمانی ممکن است به باز و گشاد شدن عروق ریه و بهبود تنفس کمک کند.
سندرم زجر تنفسی: نوزادانی که قبل از هفتۀ ۳۴ بارداری به دنیا میآیند، اغلب دچار مشکلات تنفسی جدی میشوند. نوزادان مبتلا به سندرم زجر تنفسی، دچار کمبود یک ترکیب شیمایی به نام سورفکتانت هستند که مانع از تنفس راحت و طبیعی آنها میشود و درمان به نوزادان مبتلا کمک میکند تا راحتتر نفس بکشند. همچنین ممکن است از یک روش درمانی که اعمال فشار مثبت مداوم بر راههایی هوایی نامیده میشود استفاده شود. نوزادان خیلی بیمار ممکن است تا زمانی که ریههایشان بهبود پیدا میکند، موقتاً به یک دستگاه تنفس مصنوعی نیاز داشته باشند.
ذاتالریه یا پنومونی: این عفونت ریه در میان نوزادان زودرس و بیمار شایع است. اگر نوزاد در تنفس مشکل دارد، اگر میزان ضربان قلب تغییر کند، اگر آزمایشات خون سطح پایینی از اکسیژن را نشان دهند یا اگر تعداد اپیزودهای آپنۀ نوزاد بیشتر شود، پزشک ممکن است به ذاتالریه مشکوک شود. پزشک با یک گوشی پزشکی به ریههای نوزاد گوش خواهد داد و با درخواست آزمایشات لازم، مؤثرترین دارو را برای درمانش تجویز میکند. نوزادانی که دچار ذاتالریه شدهاند، معمولاً با آنتیبیوتیک درمان میشوند و ممکن است تا زمان از بین رفتن عفونت، به اکسیژن اضافی نیز نیاز داشته باشند.
نقصهای مادرزادی قلب
این نقصها مادرزادی قلب هنگام تولد در نوزادان وجود دارد که منشأ آنها در هفتههای اولیۀ بارداری یعنی زمانی است که قلب جنین شکل میگیرد. برخی از این نقصها شامل موارد زیر است:
برادیکاردی (Bradycardia): نوزادان زودرس گاهی به طور منظم نفس نمیکشند. توقف در تنفس که آپنه نامیده میشود، میتواند به برادیکاردی منجر شود، یعنی درواقع هر دو عارضه با هم وجود داشته باشد که منظور از برادیکاردی، ضربان قلبی غیرطبیعی کند است و درمان آن شامل دارو و پشتیبانی تنفسی با دستگاه مخصوص است.
کوآرکتاسیون آئورت (Coarctation of the aorta): آئورت یک سرخرگ بزرگ است که خون را از قلب به بقیۀ بدن میفرستد. در این عارضه که انقباض دیوارۀ آئورت نیز نامیده میشود، آئورت ممکن است تنگ شود و خون نتواند جریان یکنواختی داشته باشد. یک جراح میتواند بخش تنگ آئورت را بردارد و دو سر باز آن را به هم بدوزد و قسمت منقبض را با یک مادۀ مصنوعی جایگزین کند یا آن را با رگی که از جای دیگری در بدن برداشته شده است وصله کند. گاهی نیز این ناحیۀ تنگشده را میتوان با باد کردن یک بالن در نوک کاتتری که وارد سرخرگ شده است گشاد کرد.
ناهنجاریهای دریچۀ قلب (Heart valve abnormalities): برخی نوزادان با دریچۀ قلب تنگ، بسته یا مسدود به دنیا میآیند که مانع از جریان یافتن روان خون میشود. برخی نوزادان ممکن است به یک شانت یا گرافت مصنوعی نیاز داشت باشند تا اجازه دهد که خون، قسمت مسدودشده را دور بزند، تا زمانی که نوزاد برای اصلاح یا جایگزینی دریچۀ قلب به اندازۀ کافی بزرگ شود.
مجرای شریانی باز (PDA): این عارضه شایعترین مشکل قلب در نوزادان زودرس است. قبل از تولد، بیشتر خون جنین به جای عبور از ریه، از طریق یک معبر و از یک شریان به شریان دیگر میرود و دلیلش این است که ریهها هنوز به کار نیفتادهاند. این معبر به فاصلۀ کوتاهی از تولد بسته میشود تا خون بتواند مسیر طبیعی از قلب به ریهها و برعکس را پی بگیرد و اگر این مسیر بسته نشود، خون جریان درستی نخواهد داشت. در برخی موارد، درمانهای دارویی میتواند به بسته شدن این مسیر کمک کند. اگر این کار تأثیری نداشته باشد، میتوان از جراحی برای بستن آن کمک گرفت.
نقصهای دیوارۀ قلب (Septal defects): نقص دیوارۀ قلب، سوراخی در دیوارۀ قلب است که حفرههای بالا یا پایین قلب را به وجود آورده است و به علت وجود این سوراخ، خون نمیتواند آن طور که باید جریان پیدا کند و قلب مجبور است سختتر از حالت طبیعی کار کند. یک جراح میتواند سوراخ را با دوختن یا وصله کردن آن ببندد. سوراخهای کوچک ممکن است خودشان بسته شوند و ممکن است به هیچ اصلاح و درمانی نیاز نباشد.
تترالوژی فالوت (Tetralogy of Fallot): در این عارضه، ترکیب چهار نقص قلبی مانع از رسیدن مقداری از خون به ریهها میشود. در نتیجه، پوست کودک ممکن است گاهی به علت کمبود اکسیژن، کبود به نظر برسد و او رشد ضعیفی داشته باشد. تکنیکهای جراحی جدید این امکان را فراهم کرده است که این نقص پیچیدۀ قلب در همان اوایل زندگی نوزاد اصلاح شود.
جابهجایی سرخرگ (Transposition of the great arteries): در این عارضه، محل قرارگیری دو سرخرگ اصلی متصل به قلب برعکس شده است که در نتیجه هر سرخرگ به دهلیز پمپکنندۀ اشتباه وصل شده است. پیشرفتهای جراحی، اصلاح این نقص را نیز در همان دورۀ نوزادی امکانپذیر کرده است.
مشکلات مربوط به شیر خوردن
شیر مادر منافع حیاتی و فوقالعادهای برای سلامت نوزادان، به ویژه نوزادان زودرس یا بیمار دارد. یک نوزاد برای رشد و قویتر شدن به تغذیۀ خوب نیاز دارد، اما در مورد برخی نوزادان بیمار یا زودرس، شاید لازم باشد تا زمانی که برای شیر خوردن از سینۀ مادر یا شیشهشیر آماده میشود، برای مدتی به شکل دیگری تغذیه شود. نوزادانی که خیلی کوچک یا بیمار هستند، اغلب از طریق تزریق داخل وریدی با سرم یا همان IV تغذیه میشوند. به این شکل که یک سوزن کوچک وارد رگی در دست، پا، سر یا ناف نوزاد میشود و او قند یا همان گلوکز و دیگر مواد مغذی ضروری را از این طریق دریافت میکند.
به محض اینکه نوزاد به اندازۀ کافی قوی شد، شیر مادر یا شیر خشک را با یک لوله که از طریق بینی یا دهان نوزاد وارد معده یا رودهاش شده است به او میدهند. این روش را، تغذیه با گاواژ یا غذادهی لولهای مینامند. در غذادهی لولهای، لوله ممکن است در جای خود باقی گذاشته شود یا با هر وعده تغذیه دوباره وارد شود. وارد کردن لوله معمولاً نوزاد را اذیت نمیکند، چون نوزادان معمولاً در این سن دچار حالت تهوع نمیشوند. وقتی نوزاد بتواند مکیدن و بلعیدن را به شکل کارآمدی انجام دهد، غذادهی لولهای متوقف میشود و نوزاد قادر خواهد بود که از سینۀ مادر یا با شیشهشیر تغذیه شود که با کمک پزشک و پرستاران، مادر میتواند در روند شیردهی به نوزاد زودرس خود موفق باشد.
عارضۀ گاستروشیزیس
گاستروشیزیس به عارضۀ نقص مادرزادی در دیوارۀ شکمی گفته میشود. در این عارضه، رودههای نوزاد و گاهی دیگر ارگانهای بدنش، خارج از شکم نوزاد هستند. برای درمان این مشکل، ممکن است نیاز به جراحی برای برگرداندن ارگانهای نوزاد به داخل شکم و بستن دیوارۀ شکم باشد.
عارضۀ هیپوگلیسمی
به پایین بودن قند خون یا همان گلوکز، هیپوگلیسمی گفته میشود. این عارضه معمولاً در فاصلۀ کوتاهی پس از تولد تشخیص داده میشود. در نوزادان مادران مبتلا به دیابت، برای اطمینان از نبود هیپوگلیسمی، سطح گلوکز بدن به طور منظم بررسی میشود. تغذیۀ اولیه با شیر مادر و تزریق وریدی محلول گلوکز یا سرم قندی به پیشگیری و درمان هیپوگلیسمی کمک میکند.
ناتوانی در کنترل گرمای بدن
نوزادانی که خیلی زود به دنیا میآیند، اغلب در کنترل دمای بدنشان دچار مشکل هستند. آنها برخلاف نوزادان سالم و فولترم، چربی کافی برای جلوگیری از به هدر رفتن گرمای بدنشان را ندارند، بنابراین لازم است پس از تولد فوراً در یک انکوباتور یا گرمکننده در بخش مراقبتهای ویژه قرار داده شوند تا به آنها در کنترل دمای بدنشان کمک کند. یک دماسنج کوچک که به شکم نوزاد چسبانده شده است، دمای بدن او را اندازهگیری میکند که گرمای انکوباتور را بر اساس آن تنظیم خواهد کرد. اگر نوزاد بتواند دمای بدن طبیعی را داشته باشد که ۳۷ درجۀ سانتیگراد است و آن را نگه دارد، سریعتر رشد خواهد کرد.
محدودیت رشد داخل رحمی
نوزادی که این عارضه را دارد، در رحم مادرش آهستهتر از معمول رشد میکند و در زمان تولد نسبت به سن جنینیاش کوچکتر از حد معمول است. محدودیت رشد داخل رحمی معمولاً در زمان بارداری و از طریق سونوگرافی تشخیص داده میشود. با پذیرش در بخش مراقبتهای ویژه، نوزادان آزمایش میشوند تا علل و دلایل احتمالی کشف شود؛ گرچه همیشه هم امکان کشف علت محدودیت رشد داخل رحمی وجود ندارد.
خوﻧﺮﻳﺰی داﺧﻞ بطنی
ﺧﻮﻧﺮﻳﺰی داﺧﻞ بطنی به خونریزی در مغز اشاره میکند و معمولاً در نوزادان کوچکتر یعنی آنهایی که وزنشان کمتر از یک کیلو و ۵۰۰ گرم است یا نوزادان زودرس شایعتر خواهد بود. خونریزیها اغلب در هفتهٔ اول عمر نوزاد اتفاق میافتد. خونریزی معمولاً در نزدیکی فضاهای پر از مایع یعنی بطنهای مغز و در مرکز مغز اتفاق میافتد. سونوگرافی میتواند نشان دهد که آیا نوزاد خونریزی مغزی داشته است و در آن صورت، چقدر شدید بوده است.
به خونریزیهای مغزی معمولاً یک نمره از یک تا چهار داده میشود که نمرۀ چهار برای شدیدترین نوع این خونریزی است. بیشتر خونریزیهای مغزی با درجۀ یک و دو ملایم است و بدون ایجاد مشکلات طولانی مدت یا با مشکلات کمی، خودبهخود برطرف میشود. خونریزیهای شدیدتر میتواند در طول مدت بستری نوزاد در بیمارستان مشکلاتی را به وجود بیاورد و احتمالاً منجر به عوارضی در آینده شود. برخی خونریزیها نیز، نظارت دقیق بر رشد کودک در دوران خردسالی و کودکی را ضروری میکند.
زردی یا یرقان
نوزادان مبتلا به زردی، تهرنگ زردی روی پوست و در سفیدی چشمانشان دارند. زردی زمانی بروز میکند که کبد خیلی ضعیفتر از آن است که بتواند یک محصول جانبی که بیلیروبین نامیده میشود را از خون دفع کند. بیلیروبین زمانی شکل میگیرد که گلبولهای قرمز پیر میشکنند و تجزیه میشوند. زردی به ویژه در میان نوزادان زودرس و نوادانی که با مادرشان گروه خونی ناسازگار دارند مثل بیماری Rh، ناسازگاری ABO و بیماری فابیس مشاهده میشود.
زردی معمولاً خود باعث آسیب به نوزاد نمیشود، اما سطح خیلی بالای بیلیروبین در مواردی میتواند به مشکلات جدیتر، به ویژه برای نوزادان زودرس منجر شود. به همین دلیل، سطح بیلیروبین خون نوزاد مرتب بررسی میشود و اگر خیلی بالا برود با نورهای آبی ویژه یا همان فتوتراپی به بدنش کمک میکنند بیلیروبین را بشکند تا آن را دفع کند و درمان شود. گاهی نیز نوزاد برای کاهش سطح خیلی بالای بیلیروبین، به نوع خاصی از انتقال خون که انتقال تبادلی نامیده میشود نیاز خواهد داشت. در این فرایند، مقداری از خون نوزاد برداشته میشود و با خون اهدایی جایگزین خواهد شد.
ماکروزومی یا بزرگجثه بودن نوزاد
ماکروزومی یا بزرگجثه بودن عارضهای است که در آن، نوزاد در هنگام تولدش وزن بسیار زیادی یعنی چهار کیلو و ۵۰۰ گرم یا بیشتر دارد. این عارضه معمولاً ناشی از دیابت بارداری است و این امکان وجود داردکه زایمان مادر نیازمند جراحی سزارین باشد. این نوزادان معمولاً برای اطمینان از مبتلا نبودن به هیپوگلیسمی تحت نظارت قرار میگیرند.
عارضۀ انتروکولیت نکروزان
التهاب رودۀ نکروزان یک عارضۀ بالقوه خطرناک رودهای است که بیشتر در نوزادان زودرس به وجود میآید. طی این عارضه، روده ممکن است با کاهش میزان خون دریافتی آسیب ببیند و باکترهایی که همیشه در روده حاضر هستند، به ناحیۀ آسیبدیده حمله کنند و آسیب بیشتری به آن بزنند. نوزادان مبتلا به انتروکولیت نکروزان دچار مشکلات تغذیه، ورم شکمی و عارضههای دیگری میشوند. اگر آزمایشات نشان دهد که نوزادی به انتروکولیت نکروزان مبتلا شده است، تا زمان بهبود روده، از طریق تزریق داخل وریدی به او غذا داده میشود. گاهی اوقات نیز ممکن است نیاز باشد که بخشهای آسیبدیدۀ روده با جراحی برداشته شود.
رتینوپاتی نوازدان زودرس
رتینوپاتی یا مشکلات شبکیه، رشد غیرعادی عروق خونی در چشم است. این عارضه اغلب در نوزادانی که قبل از هفتۀ ۳۴ تا ۳۵ بارداری به دنیا آمدهاند دیده میشود. رتینوپاتی میتواند به خونریزی و لکه منجر شود که آن هم میتواند به شبکیۀ چشم یعنی لایهای در پشت چشم که پیامها را به مغز میرساند آسیب بزند و این وضعیت میتواند حتی به نابینایی منجر شود. متخصص چشم میتواند چشمهای نوزاد را برای علائم رتینوپاتی نوازدان زودرس معاینه کند. بیشتر موارد خفیف این بیماری بدون درمان بهبود پیدا میکند و ضعف بینایی کم یا هیچ ضعف بیناییای به دنبال ندارد. در بیشتر موارد شدید، متخصص چشم میتواند لیزردرمانی را انجام دهد یا فرایندی به نام کرایوتراپی یا سرمادرمانی را برای از بین بردن عروق خونی غیرعادی و لکهها انجام دهد که هر دو درمان به محافظت از شبکیه کمک میکند.
بیماری سپسیس
بیماری سپسیس نوعی عفونت است که توسط باکتریها ایجاد میشود و ممکن است گاهی در برخی از نوزادان وجود داشته باشد. در صورت وجود این عفونت، نوزاد را در بخش مراقبتهای ویژه بستری میکنند تا مشخص شود که آیا این عفونت را در جریان خونشان دارند یا خیر. این عفونت توسط میکروبی ایجاد میشود که بدن نوزاد در از بین بردن آن دچار مشکل بوده است. اگر نوزادتان علائمی مثل ناپایداری دمای بدن، قند خون بالا یا پایین، مشکلات تنفسی یا فشار خون پایین داشته باشد، ممکن است پزشکتان برخی آزمایشات، کشتها و عکسبرداریها را برایش درخواست کند. این عارضه معمولاً با آنتیبیوتیک درمان میشود و نوزاد برای بررسی بهبود در علائم به دقت تحت نظارت قرار میگیرد.
