کم بودن شیر مادر برای شیردهی
بیشتر مادران در دوره‌ای از شیردهی و به ویژه اوایل شروع آن، در مورد کم بودن میزان شیر خود برای نوزادشان دچار تردید می‌شوند. در بیشتر موارد، نوزاد شیر کافی دریافت می‌کند که نباید نگران باشید یا مشکل کم بودن شیر مادر قابل حل است، اما در برخی موارد نیز، کم بودن شیر مادر می‌تواند کودک را در معرض خطر سوءتغذیه قرار دهد. بنابراین لازم و ضروری است که این موضوع توسط پزشک خودتان یا پزشک کودک مورد بررسی قرار بگیرد. در این مطلب می‌توانید با دلایل و عوامل مؤثر در کاهش شیر مادر، تأثیر کمبود شیر در نوزاد، اطلاع از دریافت شیر کافی در نوزاد، راهکارهای افزایش تولید شیر و زمان تماس با پزشک برای بهبود این مشکل آشنا شوید.
دلایل کاهش شیر مادر
بسیاری از مادران فکر می‌کنند که شیرشان کم است، درحالی‌که این طور نیست. برای مثال، گاهی احساس پُری کمتر در سینه‌ها یا کاهش نشت شیر از سینه می‌تواند این تردید را به وجود بیاورد. اما این علائم در واقع نشانۀ آن است که بدن شما با نیازهای تغذیۀ کودک سازگار شده است. همچنین کودکی که وارد یک دوره جهش رشد می‌شود، ممکن است بیشتر از حد معمول شیر بخواهد و شیر خوردن‌های مکرر او سینه‌های شما را بیشتر از همیشه خالی کند.
اما اگر مادری به علت درد نوک سینه‌ها، بی‌حالی یا روش نادرست گرفتن سینۀ مادر توسط نوزاد، او را به دفعات کافی تغذیه نمی‌کند، تولید شیر ممکن است به طور موقت کاهش یابد. ابتلا به یک بیماری یا مصرف قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن نیز می‌تواند در تولید شیر تأثیر بگذارد. برای عدۀ کمی از مادران، یک بیماری بیولوژیکی یا فیزیکی مثل یک اختلال هورمونی یا جراحی سینه باعث کم بودن تولید شیر می‌شود. اما مشکل واقعی برای بسیاری از مادران مشکلات تولید شیر نیست، بلکه انتقال شیر به نوزاد است، زیرا بدن آنها مقدار زیادی شیر تولید می‌کند، اما به دلایلی مثل روش نادرست گرفتن سینۀ مادر توسط نوزاد، شیر کافی به او نمی‌رسد.
تأثیر کمبود شیر در نوزادان
اگر شیری که کودک شما دریافت می‌کند، اغلب کمتر از چیزی باشد که می‌خواهد، او ممکن است با بیماری اختلال در افزایش وزن مواجه شود. عارضه‌ای که می‌تواند مانع از رشد جسمی و ذهنی کودک شود. اگر نوزادتان وزن اضافه نمی‌کند یا در حال کاهش وزن است، فوراً با پزشک او تماس بگیرید تا یک وقت ملاقات بگیرید. تغییر و بهبود روش‌های شیردهی اغلب به افزایش تولید شیر کمک می‌کند، اما در برخی موارد، افزایش وزن آهسته نشان‌دهندۀ یک عارضۀ جدی در نوزاد است. پس بهتر است به جای هر گونه نگرانی و قبل از هر فکر جدید یا پیشنهادی از طرف اطرافیان، با پزشک ملاقات کنید.
اطلاع از دریافت شیر کافی در نوزاد
برای فهمیدن دریافت شیر کافی در نوزادان راه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها شامل موارد زیر است:
افزایش وزن نوزاد: نوزاد شما در سه ماه اول زندگی، روزانه ۲۸ گرم و از سن سه تا شش ماهگی، روزانه ۱۴ گرم وزن اضافه می‌کند. نوزادان معمولاً در چند روز اول پس از تولد مقداری از وزن هنگام تولد خود را از دست می‌دهند و بعد دوباره آن را به دست می‌آورند. لازم است نوزاد بین ۱۰ تا ۱۴ روز پس از تولد، به وزن هنگام تولد خود بازگردد. افزایش وزن نوزاد بهترین معیار برای کافی بودن شیر دریافتی توسط اوست.
توجه به مدفوع نوزاد: در ماه اول تولد، شکم نوزاد روزانه حداقل سه بار کار می‌کند و مدفوع او از روز پنجم پس از تولد به رنگ خردلی درمی‌آید. اگر پس از پنج روز اول بعد از تولد، مدفوع نوزاد هنوز تیره و بسیار کم باشد، ممکن است دچار کمبود دریافت شیر باشد. همچنین یادتان باشد که پس از ماه اول، دفعات مدفوع نوزاد کمتر می‌شود.
دفعات شیر خوردن نوزاد: کودک شما در دفعات زیاد یعنی هر دو تا سه ساعت یک بار شیر می‌خورد و در مجموع حداقل هشت وعده در روز به خوردن شیر نیاز دارد.
نرم‌تر شدن سینه‌ها: سینه‌های شما پس از شیردهی نرم‌تر می‌شود، زیرا کودک مقدار زیادی از شیر شما را خورده است. اگر سینه‌های شما پس از شیردهی نرم‌تر نشود، می‌تواند نشانۀ این باشد که کودک به قدر کافی شیر نخورده است.
شنیدن صدای شیر خوردن نوزاد: شما صدای دهان نوزاد را در حین بلعیدن شیر در یک اتاق نسبتاً ساکت می‌شنوید و گاهی اوقات نیز قطره‌های شیر را در گوشۀ دهان او می‌بینید.
سرحال بودن نوزاد: کودک شما پس از یک تغذیۀ سالم، باید راضی و فعال به نظر برسد و بی‌قراری نکند. بهانه‌گیری نوزاد گاهی به دلیل دریافت نکردن شیر کافی است.
میزان ادرار نوزاد: کودک روزانه هفت یا هشت کهنۀ بچه یا بین پنج تا شش پوشک یکبارمصرف را کثیف می‌کند، دلیل تفاوت تعداد این است که پوشک‌های یکبارمصرف جاذب‌تر است. اگر مطمئن نیستید، پوشک نوزاد را باز کنید و وزن پوشک خیس را با پوشک یکبارمصرف خشک مقایسه کنید، چون پوشک مرطوب کمی سنگین‌تر است.
یادتان باشد نمی‌توان فقط بر اساس تعداد پوشک‌های خیس در مورد کافی بودن شیر مادر نتیجه‌گیری کرد، زیرا کودکی که دچار کم‌آبی است هم می‌تواند پوشک خود را خیس کند. بنابراین تعداد دفعات مدفوع و افزایش وزن، بهترین ملاک برای ارزیابی میزان شیر دریافتی کافی در نوزاد است.
راهکارهای افزایش تولید شیر
اگر فکر می‌کنید بدن شما به اندازه‌ای که خود و کودکتان می‌خواهید شیر نمی‌سازد، موارد زیر را امتحان کنید:
روش صحیح شیردهی را یاد بگیرید: برای یاد گرفتن شیردهی و تشخیص بهترین شیوۀ مناسب برای شیر دادن به نوزادتان اطلاعات کسب کنید یا از یک پزشک کمک بگیرید.
کودک خود را مرتب تغذیه کنید: وعده‌های شیردهی زیاد، بدن شما را به تولید شیر بیشتر تحریک می‌کند. پس لازم است شیردهی را به شکل مرتب و منظم انجام دهید.
از هر دو سینه به نوزاد شیر بدهید: در هر وعدۀ تغذیه، بهتر است از هر دو سینه به نوزادتان شیر بدهید.
روش درست چفت کردن دهان نوزاد به دور سینه را پیدا کنید: از پزشکتان یا یک شخص آگاه در این زمینه کمک بخواهید و نوزاد را در بهترین وضعیت ممکن قرار دهید.
سینه را برای جریان بهتر شیر، کمی فشار دهید: هنگامی که مکیدن و بلع نوزاد کند می‌شود، از تکنیک فشردن سینه برای افزایش جریان شیر به کودک و تخلیۀ کامل سینه استفاده کنید. اگر جریان شیر شما با وجود فشردن سینه هم کند است، سینۀ شیردهی را تغییر دهید و این کار را چند بار تکرار کنید. تعویض سینه‌ها را تا زمانی که نوزاد شما راضی شود یا بلعیدن را متوقف کند، ادامه دهید.
شیر خود را بدوشید: با اضافه کردن یک نوبت دوشیدن شیر سینه بین وعده‌های شیردهی، بدن خود را به تولید شیر بیشتر تحریک کنید. دوشیدن شیر مادر را یاد بگیرید و شرایط نگهداری از شیر دوشیده‌شده را بدانید تا در صورت نیاز و زمانی که تولید شیر شما دوباره افزایش می‌یابد، آن را به کودک بدهید.
نوزاد را فقط با شیر خودتان تغذیه کنید: در کنار شیر خود، به نوزاد شیر خشک یا هیچ‌گونه مواد غذایی جامدی ندهید. این کار باعث می‌شود او شیر کمتری بخورد، مگر این که شما و پزشکتان به این نتیجه برسید که به دلایل پزشکی، کودک شما نیازمند تغذیه با شیر خشک به عنوان مکمل شیردهی است.
از دادن پستانک به کودک خودداری کنید: به جای دادن پستانک، نوزاد را تشویق کنید تا برای آرام شدن، سینۀ شما را در دهانش بگذارد. مکیدن سینۀ شما توسط او، تولید شیر را تحریک می‌کند.
نوزاد را در طول شیردهی روز بیدار نگه دارید: اگر کودک خواب‌آلود است، شاید لازم باشد او را کاملاً بیدار کنید تا با انرژی بیشتری غذا بخورد و در نتیجه غدد شیردهی شما را تحریک به تولید شیر بیشتر کند. برای بیدار و علاقه‌مند نگه داشتن او، سعی کنید سینۀ شیردهی را مکرراً تعویض کنید، وضعیت شیردهی را تغییر دهید یا حتی لباس‌های او را درآورید. برخی از مادران در زمان شیردهی در طول روز با نوزاد خود بازی می‌کنند تا او را بیدار نگه دارند. اما یادتان باشد که بازی با نوزاد وقتی در طول شب از خواب بیدار می‌شود ممکن است منجر به بی‌خوابی او شود، پس این کار را فقط هنگام روز انجام دهید.
زمان تماس با پزشک
اگر مطمئن نیستید که کودک، سینۀ شما را به خوبی می‌مکد یا هنوز در مورد میزان شیر خود نگران هستید، در تماس با پزشک تردید نکنید. اگر راه‌حل‌های گفته‌شده در بالا را امتحان کردید، اما هیچ‌کدام فایده‌ای نداشت، پزشک ممکن است مصرف یک دارو را برای افزایش شیر شما توصیه کند و در حین مصرف دارو بر وضعیت شما و پیشرفتتان نظارت دقیق داشته باشد. همچنین گاهی پزشک در مادرانی که مشخص می‌شود شیر آنها واقعاً کم است، سطح تیروئید را بررسی می‌کند، زیرا گاهی سطح پایین تیروئید، میزان تولید شیر را در بدن کاهش می‌دهد.
