موهای سفید کودکان: علت سفید شدن موی بچهها چیست؟
ظاهر شدن موهای سفید ممکن است نتیجهٔ برنامهٔ زمانی رشد (Maturational Schedule) کودکتان باشد که به صورت ژنتیکی تعیین میشود. اما سفید شدن موهای بچهها دلایل دیگری هم دارد. در این مطلب با جواب سؤالات والدین در مورد سفید شدن موی بچهها و علل سفیدی موی کودکان و همچنین راههای درمانی سفیدی موی کودک آشنا شوید.
سفید شدن موی کودک
در بدن ما یک سری فولیکول مو وجود دارد؛ فولیکولها کیسههای کوچکی هستند که داخل سلولهای پوست قرار میگیرند و دارای سلولهای رنگدانهای به نام ملانین هستند. این سلولها به موها رنگ میدهند. اما با گذشت زمان، فولیکولهای مو رنگدانههای خود را از دست میدهند و در نتیجه موها سفید میشوند. ساعت ملانوسیت هر فرد متفاوت است. مثلاً در برخی نژاد و قومیتها، این کاهش فعالیت ملانوسیت معمولاً زودتر از سایر گروههای نژادی اتفاق میافتد.
پس غیرمعمول نیست که موهای ما با افزایش سن تغییر کند. موها در سن کم میتواند قهوهای، سیاه، قرمز یا بلوند باشد و وقتی مسنتر میشوید، ممکن است متوجه کمپشتی موها در نواحی خاصی از سر خود شوید، یا شاید موها از رنگ اصلی خود به سفید یا خاکستری تغییر رنگ بدهد. اگر موهای سفید در دوران کودکی ظاهر شوند، به آن سفیدی زودرس مو یا کانیشیز میگویند.
هرچند سفیدی زودرس هیچ عوارضی برای سلامت کودک ندارد، اما ممکن است نشاندهندهٔ مشکلات دیگری در بدن باشد. همچنین، این وضعیت میتواند تأثیری روانی روی فرزند شما داشته باشد. بنابراین بهترین راهکار، ریشهیابی مشکل و انجام اقدامات پیشگیرانه از همان آغاز است.
تشخیص علت سفیدی موی کودک
قبل از هر نتیجه و کاری بهتر است سفید شدن موی کودکان باید توسط پزشک فرزندتان مورد بررسی قرار بگیرد. پزشکان برای تعیین علت اصلی سفیدی موی بچهها اغلب سه منبع را بررسی میکنند:
- ابتدا، تمام اطلاعات موجود در مورد سابقهٔ خانوادگی را پیدا میکنند.
- بعد برای یافتن سرنخهای مفید یک معاینهٔ فیزیکی کامل انجام میدهند.
- در نهایت، سه تست آزمایشگاهی را شامل سطح ویتامین B12، شمارش کامل خون یا CBC و آزمایش عملکرد تیروئید درخواست میکنند.
علل سفیدی مو در کودک
شرایط متعددی میتواند ساعت ملانوسیت از پیش تعیینشدهٔ کودک را تغییر دهد. اگر این شرایط برای مدت کوتاهی وجود داشته باشد، ممکن است چند تار موی سفید پراکنده در سر کودک ایجاد شود. اگر شرایط ادامه پیدا کنند، سفید شدن موها نیز احتمالاً پیشرفت میکند. ساختار ژنتیکی افراد نقش مهمی در زمان سفید شدن موها بازی میکند. اگر در سن پایین متوجه موهای سفید شدهاید، احتمالاً والدین یا پدربزرگ و مادربزرگهای کودک شما نیز در همین سن موهای سفید داشتهاند. بهطورکلی، برخی از علل سفید شدن موهای بچهها به شکل زیر است:
ژنتیک
شایعترین علت سفیدی زودرس مو در کودکان ژنتیک است. به عبارت سادهتر، اگر والدین یا پدربزرگها و مادربزرگها در دوران کودکی خود مشکل سفید شدن زودرس موها را داشتهاند، فرزندان نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه خواهند بود. شروع زودهنگام سفیدی مو میتواند به صورت ارثی منتقل شود و یکی از دلایل اصلی سفیدی مو در کودکان است.
کمبود ویتامین B12
شایعترین علت، کمبود ویتامین B12 در بدن است که میتواند منجر به سفیدی زودرس مو در کودکان شود. ویتامین B12 یا کوبالامین به طور گستردهای در منابع غذایی حیوانی وجود دارد. به همین دلیل، بروز این کمبود دشوار است، مگر اینکه فرد از رژیم غذایی گیاهی سختگیرانه استفاده کند. شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه میشوند و مادرشان کمبود B12 دارد نیز میتوانند دچار کمبود این ویتامین شوند. کمبود B12 حتی در صورت مصرف کافی این ویتامین نیز ممکن است رخ دهد.
توانایی بدن در جذب و استفاده از B12 میتواند به خاطر جراحی معده یا رودهٔ کوچک، بیماریهایی که رودهٔ کوچک را درگیر میکنند مانند آنتریت ناحیهای، انتروکولیت نکروزان، سل، دیورتیکولوز یا عفونت کرم نواری ماهی یا کمبود مادرزادی مولکولهای مورد نیاز برای جذب B12 مختل شود. یک آزمایش خون ساده میتواند کمبود ویتامین B12 را تشخیص دهد. اگر موهای سفید کودک شما ناشی از کمبود قبلی است که برطرف شده، احتمالاً با آزمایش خون قابل تشخیص نیست. با این حال، سفید شدن در این مورد پیشرفت نخواهد کرد.
کمبود ویتامین B12 میتواند با وضعیتی به نام کمخونی بدخیم همراه باشد که در آن بدن نمیتواند مقدار کافی از این ویتامین را جذب کند و از آنجا که بدن به ویتامین B12 برای ساخت گلبولهای قرمز سالم که اکسیژن را به سلولهای بدن از جمله سلولهای مو میرساند، نیاز دارد. کمبود این ویتامین میتواند سلولهای مو را ضعیف کند و روی تولید ملانین تأثیر بگذارد.
برخی از انواع کمخونی
برخی از کمخونیها مثل آنمی مگالوبلاستیک (Megaloblastic anemia) شامل کمخونی ناشی از کمبود B12 میتوانند باعث ایجاد موهای سفید شوند. در واقع، سفید شدن مو یک علامت اولیه در این کمخونیهاست. یک آزمایش خون ساده میتواند کمخونی فعلی را تشخیص دهد.
کمبود آهن نیز میتواند باعث کمخونی شود که به خستگی و سفید شدن مو در کودکان میانجامد. کمخونی بدخیم (Pernicious anaemia) نیز میتواند باعث خاکستری شدن زودرس مو در کودکان شود.
برخی از اختلالات تیروئید
برخی از اختلالات تیروئید، به ویژه پرکاری تیروئید، فعالیت ملانوسیتها را کاهش میدهند. اختلالات رنگدانهٔ پوست، مانند ویتیلیگو که به دنبال تخریب ملانوسیتها در پوست رخ میدهد نیز میتواند منجر به از بین رفتن رنگدانۀ موها شود. تغییرات هورمونی ناشی از مشکل تیروئید مانند پرکاری یا کمکاری تیروئید نیز ممکن است مسئول سفیدی زودرس مو باشد. تیروئید غدهای پروانهای شکل است که در پایۀ گردن قرار دارد. این غده به کنترل بسیاری از عملکردهای بدن مانند متابولیسم کمک میکند. سلامت تیروئید نیز بر رنگ موهای شما تأثیر میگذارد. تیروئید پرکار یا کمکار میتواند باعث شود بدن ملانین کمتری تولید کند.
عارضۀ نادری به نام سندرم ووگت-کونیاگی (Vogt-Koyanagi) نیز وجود دارد که در برخی از کودکان به دنبال یک بیماری ویروسی رخ میدهد. در این بیماری، بدن در تلاش برای مبارزه با ویروس، آنتیبادیهایی میسازد که متأسفانه به ملانوسیتها نیز حمله میکنند.
همچنین ممکن است موهای سفید نشانهٔ قابل مشاهدهای از یک فرایند داخلی مهم باشد که پزشک آن را بررسی خواهد کرد. حتی اگر پزشکان نتوانند علت دیگری غیر از ساعت ملانوسیت داخلی کودک را شناسایی کنند، در صورت تمایل میتوانید به راحتی سفید شدن را با استفاده از رنگهای گیاهی برطرف کنید.
استرس
اگرچه استرس در کودکان رایج نیست، اما همه گهگاهی با استرس دست و پنجه نرم میکنند. استرس ممکن است منجر به سفیدی زودرس موهای آنها شود. در اینجا استرس به معنای استرس روانی نیست. منظور ما استرس از نوع ژنوتوکسیک است که در اثر عوامل محیطی ایجاد میشود. پیامدهای استرس مزمن میتواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات خواب
- اضطراب
- تغییر در اشتها
- فشار خون بالا
استرس همچنین میتواند روی موها تأثیر بگذارد. مطالعهای در سال 2013 نشان داد که بین استرس و کاهش سلولهای بنیادی در فولیکولهای موی موش ارتباط وجود دارد. بنابراین، اگر متوجه افزایش تعداد تارهای موی سفید خود شدهاید، ممکن است استرس عامل آن باشد. این نظریه همچنین توضیح میدهد که چرا برخی از رهبران جهان در زمان تصدی پست خود زودتر پیر یا موهایشان زودتر سفید میشود.
در مورد اختلالات روانی در کودکان بدانید.
استفاده از صابونها و شامپوهای مصنوعی
همۀ ما میدانیم که کیفیت محصولات مراقبت از مو در طول سالها کاهش یافته است. محصولات مراقبت از مویی که امروزه استفاده میکنیم، آن چیزی نیست که ۱۰ تا ۱۵ سال پیش بود. صابونها و شامپوهای مصنوعی که امروزه کودکان استفاده میکنند میتوانند موهای آنها را زبر کند و حتی باعث سفید شدن موها شود.
شما به عنوان والد، باید از همان ابتدا مراقب باشید، زیرا شامپوهای بزرگسالان میتواند موهای کودک را زبر و وز کند. به جای اینها، باید از شامپو بچه استفاده کنید که حاوی عصارهٔ ویتامینها و مواد معدنی است. همچنین میتوانید شامپوهای گیاهی را برای شستن موهای کودکتان انتخاب کنید.
قرار گرفتن در معرض دود
سفیدی زودرس مو با سیگار کشیدن نیز رابطه دارد. یک مطالعه روی 107 نفر نشان داد که بین «شروع سفیدی مو قبل از 30 سالگی و کشیدن سیگار» ارتباط وجود دارد. این یک حقیقت شناختهشده است که کشیدن سیگار خطر ابتلا به سرطان ریه و بیماریهای قلبی را افزایش میدهد. با این حال، اثرات درازمدت سیگار میتواند فراتر از قلب و ریهها باشد و موها را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
سیگار کشیدن رگهای خونی را منقبض میکند که میتواند جریان خون را در فولیکولهای مو کاهش دهد و باعث ریزش مو شود. علاوه بر این، سموم موجود در سیگار میتواند به قسمتهایی از بدن شما از جمله فولیکولهای مو آسیب برساند و باعث سفید شدن زودرس موها شود.
قرار گرفتن مداوم کودک در معرض دود نیز میتواند منجر به سفیدی زودرس موها شود. سیگار کشیدن غیرفعال یا همان دود دست دوم سیگار نیز میتواند باعث استرس اکسیداتیو در بدن کودک شما شود و تولید ملانین را کاهش دهد. بنابراین، برای جلوگیری از این اتفاق باید از کشیدن سیگار در نزدیکی کودکان خودداری کنید.
خوردن غذاهای ناسالم
با وجود فرهنگ فست فودی، جای تعجب نیست که سفیدی زودرس موها در دنیای مدرن رایجتر شده است. سندرم منکس (Menkes disease) یا موهای شانهنشونده و بیماری کواشیورکور (Kwashiorkor) به معنی سوءتغذیهٔ پروتئینی نیز میتوانند باعث سفیدی زودرس موها شوند.
در مورد راهنمای تغذیهٔ سالم برای کودکان بدانید.
عارضههای پزشکی و بیماریهای خودایمنی
سفیدی زودرس مو در کودکان ممکن است نشاندهنده مشکل جدیتری باشد. از دست دادن رنگدانهٔ مو از نشانههای چند اختلال مانند ویتیلیگو (Vitiligo) و پیبالدیسم (Piebaldism) است. ملانین رنگدانهای است که مسئول رنگ پوست و موهاست. هنگامی که ملانوسیت قادر به تولید ملانین در پوست نباشد، فرد ممکن است دچار بیماری ویتیلیگو شود که با لکههای سفید پوستی شناخته میشود. به طور مشابه، هنگامی که غدهٔ تیروئید به درستی عمل نمیکند، منجر به پرکاری یا کمکاری آن میشود.
این وضعیت در بیماریهای مختلفی مانند بیماری گریوز (Graves-Basedow disease) یا بیماری هاشیموتو (Hashimoto) رخ میدهد و موجب سفیدی زودرس مو نیز میشود. اما در این موارد، سفیدی مو تنها علامت بیماری نیست. کودک ممکن است دچار تومورها، کاهش شنوایی و تشنج همراه با از دست دادن رنگ مو نیز بشود.
یک بیماری خودایمنی دیگر نیز میتواند باعث سفیدی زودرس مو شود. از این دسته از بیماریها که سیستم ایمنی بدن به سلولهای خود حمله میکند غیر از ویتیلیگو میتوان به آلوپسی (Alopecia) اشاره کرد که در آن، سیستم ایمنی میتواند به مو حمله کند و باعث از بین رفتن رنگدانه شود.
درمان موهای سفید و خاکستری زودرس در کودکان
هیچ درمان یا دارویی وجود ندارد که به برطرف شدن سفیدی مو در کودکان کمک کند. تنها راه چارۀ این مشکل خوردن غذاهای مغذی است، پس باید مطمئن شوید که کودکتان غذاهای سالم میخورد. در بیشتر موارد، این وضعیت در نتیجهٔ تغذیهٔ نامناسب رخ میدهد. کمبود ویتامین B12 و مواد معدنی مانند مس و روی در بدن نیز میتواند منجر به سفید شدن موها شود، اما میتوان آن را با مکملها یا با دادن غذای سالم به کودکان کنترل کرد.
اگر کودک از نظر ژنتیکی استعداد سفید شدن زودرس موها را دارد، باید مراقب باشید. اگر سفیدی مو در نتیجه شرایط یا سندرمهای دیگر باشد، در صورت درمان آن شرایط، سفیدی زودرس مو به میزان قابل توجهی کاهش مییابد. برخی از راههای درمانی سفیدی موی کودک اینهاست:
مواد مغذی برای جلوگیری از سفیدی زودرس موی کودک
با گنجاندن غذاهای سالم در رژیم غذایی فرزندتان میتوانید از سفید شدن موهای او جلوگیری کنید. هر غذایی که به کودک خود میدهید، مطمئن شوید که حاوی مواد مغذی ضروری است. برخی از ویتامینها و مواد معدنی مهمی که از سفید شدن زودرس جلوگیری میکنند در زیر آمده است:
ویتامین A
ویتامین A در سبزیجات سبزرنگ و میوههای زردرنگ یافت میشود. این ویتامین به بهبود سلامت پوست سر و موها کمک میکند. ویتامین A باعث براق ماندن موها نیز میشود.
ویتامین B
ویتامین B12 برای داشتن موهای سالم حیاتی است. ویتامین B ترشح چربی را کنترل میکند و موها را برای مدت طولانی سالم و نرم نگه میدارد. این ویتامین در ماست، سبزیجات برگدار سبزرنگ، گوجهفرنگی، گلکلم و موز یافت میشود. بنابراین، مطمئن شوید که این غذاها را در برنامهٔ غذایی کودک خود میگنجانید.
مواد معدنی
آهن، روی و مس مهمترین مواد معدنی برای سلامت مو هستند. این مواد معدنی به حفظ کیفیت موهای فرزند شما و کاهش سفیدی زودرس مو کمک میکنند. روی در سبزیجات سبزرنگ، مرغ و گوشت قرمز یافت میشود و آهن در تخممرغ، زردآلوی خشکشده، گندم، جعفری و تخمهٔ آفتابگردان وجود دارد.
برای دریافت کافی مس، غلات کامل یا غذاهای دریایی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. تمام این مواد معدنی اگر به مقدار کافی تأمین شوند، میتوانند از سفید شدن زودرس موها جلوگیری کنند.
پروتئینها
پروتئین درخشندگی مو را حفظ میکند و بافت آن را بهبود میبخشد. غلات کامل، سویا، غلات صبحانه و گوشت منابع مهم پروتئین هستند. بنابراین، این غذاهای غنی از پروتئین را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنید.
درمانهای خانگی موهای سفید کودک
برای سفید شدن مو در کودکان میتوان از درمانهای طبیعی استفاده کرد. اگر میخواهید از سفید شدن زودرس مو در کودکان جلوگیری کنید، میتوانید برخی از آنها را امتحان کنید:
آمله و روغن نارگیل
آمله (Amla) یا انگورفرنگی هندی حاوی ویتامین سی و آنتیاکسیدانهایی است که میتوانند نقش مهمی در رفع سفیدی مو ایفا کنند. اعمال روغن نارگیل روی پوست سر باعث حفظ سلولهای رنگدانه در فولیکولهای مو میشود. فولیکولها سلولهایی هستند که به موها رنگ طبیعی میدهند. روغن نارگیل همچنین پوست سر را مرطوب میکند و استحکام مو را بهبود میبخشد. برای این درمان، آمله و روغن نارگیل را با هم بجوشانید و پوست سر فرزندتان را با آن ماساژ دهید.
آب آمله و روغن بادام
روغن بادام حاوی ویتامین E است که نقشی کلیدی در حفظ سلامت مو دارد. این روغن همچنین روند سفید شدن زودرس مو را معکوس میکند. روغن بادام و آب آمله (Amla) را به مقدار مساوی مخلوط کنید و پوست سر کودکتان را با این مخلوط ماساژ دهید تا بهترین نتیجه را بگیرید.
برگ کاری و روغن نارگیل
تاثیر برگ کاری در معکوس کردن روند سفید شدن مو نیز شناخته شده است. برگهای گیاه کاری میتوانند به افزایش تولید ملانین کمک کنند که به موها رنگ طبیعی میدهد. برای این درمان، برگها را در روغن نارگیل بجوشانید تا سیاه شوند. سپس روغن را روی موهای فرزندتان بمالید.
روغن حیوانی گی
گی (Ghee) نوعی کرهٔ گرفتهشده از شیر گاو است. گی مملو از آنزیمهایی است که درخشندگی مو را حفظ و همچنین ریشهها را تا حد زیادی تقویت میکند. این ماده را دو بار در هفته به سر کودک بمالید و برای داشتن بهترین نتیجه بگذارید یک ساعت بماند.
روغن بادام و دانهٔ کنجد
روغن بادام و دانهٔ کنجد را در مخلوط کن بریزید و مخلوط را روی پوست سر کودک خود اعمال کرده و حدود 20 دقیقه ماساژ دهید. بگذارید 20 دقیقه دیگر روی سر بماند و با بعد شامپوی گیاهی و آب ولرم بشویید.
هرچند این درمانهای خانگی بسیار مؤثر هستند اما بهتر است احتیاط کنید و آنها را تنها پس از تأیید پزشک امتحان کنید.
آیا میتوان از سفیدی مو جلوگیری کرد؟
توانایی معکوس کردن یا جلوگیری از سفیدی مو به علت آن بستگی دارد. اگر علت ژنتیکی باشد، هیچ کاری نمیتوانید برای جلوگیری از تغییر رنگ یا معکوس کردن دائمی آن انجام دهید.
اگر مشکوک به مشکل سلامت هستید، به پزشک مراجعه کنید تا معلوم شود که آیا یک بیماری زمینهای مسئول سفیدی مو است یا خیر. درصورتیکه مشکل سلامت زمینهای را درمان کنید، ممکن است رنگدانهها نیز برگردند، اما هیچ تضمینی برای آن وجود ندارد.
بر اساس یک مطالعه، اگر مشکل تیروئید باعث سفیدی مو شده باشد، ممکن است پس از هورمون درمانی، رنگدانههای مو مجدداً ایجاد شوند. مصرف آمپولها یا قرصهای ویتامین B12 برای رفع کمبود نیز ممکن است سلامت فولیکولهای مو را بهبود بخشد و رنگ طبیعی موها را برگرداند. اگر موهای سفید در نتیجهٔ استرس یا دود سیگار ایجاد شود، شواهدی برای پشتبانی از اینکه پس از ترک سیگار یا کاهش استرس رنگدانهها برگردند، وجود ندارد.
نکات احتیاطی برای موهای سفید کودک
چند نکتهٔ احتیاطی که اگر فرزندتان موهای سفید دارد باید از آنها پیروی کنید:
- موهای فرزندتان را با آب داغ نشویید. آب داغ میتواند ملانوسیتها را که به تولید ملانین کمک میکنند از بین ببرد.
- یکی از دیگر دلایل سفید شدن زودرس، قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعهٔ فرابنفش است. بنابراین مطمئن شوید که کودکتان زمان زیادی را زیر نور آفتاب سپری نمیکند.
- اگر متوجه موهای سفید روی سر فرزندتان شدید، اصلاً لازم نیست آنها را بکنید.
- مطمئن شوید که ید دریافتی کودکتان کافی است. او باید آن را در حد اعتدال مصرف کند؛ مقدار کم یا زیاد ید میتواند روی غدهٔ تیروئید تأثیر بگذارد و منجر به سفید شدن زودرس موها شود.
سفید شدن زودرس بسیاری از کودکان را تحت تأثیر قرار میدهد. با این حال، با استفاده از درمانهای طبیعی و بهبود رژیم غذایی کودک به راحتی میتوان آن را کنترل کرد. بنابراین، پس از مشورت با پزشک، درمانهای خانگی بالا را امتحان کنید.