دلایل شایع ناباروری در زنان
ناباروری در زنان دلایل متفاوتی دارد. بیماریهای زمینهای مشکلات رحم و تخمدان یا اختلالات هورمونی میتواند منجر به ناباروری زن شود. بیشتر زنانی که مشکل ناباروری دارند، با اقدام به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب میتوانند باردار شوند. به همین دلیل، مراجعۀ زودهنگام به پزشک و تشخیص و درمان ناباروری میتواند شانس زن را برای بارداری افزایش دهد. در این مطلب با دلایل شایع ناباروری زنان و همچنین روشهای درمان آن آشنا خواهید شد.
مشکلات تخمکگذاری
مشکل تخمکگذاری زمانی رخ میدهد که تخمک در تخمدان بالغ نمیشود یا تخمدان قادر به رهاسازی تخمک بالغ نیست. مشکلات تخمکگذاری بین زنان نابارور شایع است. این مشکل معمولاً با علائمی همچون عادت ماهانۀ نامنظم یا نداشتن عادت ماهانه، خونریزی کمتر یا بیشتر از حد معمول در دوران عادت ماهانه یا وجود نداشتن علائم پیش از عادت ماهانه مثل حساسیت سینهها همراه است.
مشکلات تخمکگذاری ممکن است به دلیل اختلالات هورمونی، سندرم تخمدان پلیکیستیک یا بیماریهای مزمن مثل دیابت ایجاد شود. پزشک برای درمان این مشکل ممکن است از روش درمان دارویی استفاده کند. در این روش، تخمدان برای تخمکگذاری بیشتر توسط داروهایی مانند کلومیفنسیترات تحریک میشود. برخی از زنان با درمان دارویی ناباروری موفق به بارداری میشوند. ممکن است پزشک تشخیص دهد در کنار درمان دارویی نیاز به انجام لقاح خارج از رحم یا ivf نیز وجود دارد. روش ivf شانس بارداری را در این زنان به میزان زیادی افزایش میدهد.
آندومتریوز
آندومتریوز عارضهای است که در آن بافت آندومتر که به طور طبیعی در دیوارۀ رحم وجود دارد، در خارج از رحم رشد میکند. زنانی که دچار عارضۀ آندومتریوز هستند، ممکن است علائمی همچون عادتهای ماهانۀ دردناک، درد هنگام برقراری رابطۀ جنسی، خونریزی شدید یا لکهبینی غیرطبیعی و درد در ناحیۀ تناسلی را تجربه کنند. اگرچه در برخی از زنان هیچ علامتی بروز نمیکند. آندومتریوز میتواند باعث بسته شدن لولههای فالوپ و ناباروری شود.
ممکن است پزشک برای خارج کردن بافتهای آندومتر خارج رحم نیاز به انجام جراحی لاپاراسکوپی داشته باشد. زنانی که به خاطر ابتلا به مراحل اولیه آندومتریوز قادر به باردار شدن نیستند، بعد از عمل لاپاراسکوپی و خارج کردن بافت آندومتر به طور طبیعی میتوانند باردار شوند. در برخی موارد پزشک ممکن است برای افزایش شانس بارداری پس از عمل خارج کردن بافت آندومتر، درمان دارویی را برای تحریک تخمکگذاری یا لقاح خارج از رحم یا ivf را توصیه کند.
سندرم تخمدان پلیکیستیک
در سندرم تخمدان پلیکیستیک (pcos)، فولیکولهای کوچکی که در تخمدانها وجود دارد تبدیل به فولیکولهای بالغی نمیشود که قادر به رهاسازی تخمک باشد. از نشانههای واضح این سندرم، اختلال هورمونهای تولیدمثل و الگوهای تخمکگذاری غیرقابل پیشبینی است. عادتهای ماهانۀ نامنظم، افزایش موهای زاید، جوش و چاقی از علائم سندرم تخمدان پلیکیستیک است. رژیم غذایی مناسب و ورزش میتواند در بهبود این مشکل در زنانی که اضافه وزن یا چاقی دارند، مؤثر باشد.
چرخۀ تخمکگذاری در بسیاری از زنان دارای اضافه وزن با کاهش ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن به حالت طبیعی برمیگردد. درصورتیکه فرد به دیابت مبتلا باشد، مصرف قرص متفورمین که برای دیابت تجویز میشود، میتواند در بهبود مشکل تخمکگذاری مؤثر باشد. همچنین ممکن است پزشک به کسانی که این مشکل را دارند داروی کلومیفنسیترات و تزریق داروهای ناباروری را توصیه کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای درمان سندرم تخمدان پلیکیستیک، عمل لاپاراسکوپی را برای سوزاندن کیستهای تخمدان یا بخشی از بافت تخمدان انجام دهد.
به این عمل کوتر کردن تخمدان میگویند که میتواند باعث ایجاد تعادل هورمونی شود و در نتیجه زن مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک بتواند به طور طبیعی باردار شود. تحقیقات نشان داده است نیمی از زنانی که تحت عمل کوتر کردن تخمدان قرار گرفته، توانستهاند بعد از یک سال به طور طبیعی باردار شوند. ممکن است در مواردی که زن بیشتر از ۳۵ سال سن داشته باشد، پزشک برای سرعت بخشیدن به بارداری، بعد از شروع به درمان سندرم تخمدان پلیکیستیک، روش ivf را به جای اقدام طبیعی به زن و مرد توصیه کند.
مشکلات لولههای رحم
انسداد یا آسیب دیدن لولههای رحم مانع از رسیدن اسپرم به تخمک و ضمناً مانع از رسیدن تخمک به رحم میشود. آندومتریوز، بیماری التهاب لگن یا عفونت مجرای تناسلی، عمل جراحی رحم در گذشته، سابقۀ بیماریهای آمیزشی مثل کلامیدیا یا انسداد لولهها برای پیشگیری از بارداری از علل عمدۀ بروز مشکلات لولههای رحم است. پزشک برای درمان این مشکل با جراحی اقدام به باز کردن لولههای رحم خواهد کرد.
اگر جراحی مؤثر نباشد یا لولهها آنقدر آسیب دیده باشند که قابل ترمیم نباشند، پزشک ممکن است برای افزایش شانس بارداری، پیش از انجام ivf، لولههای رحم را بردارد. آمار مرتبط با بارداری پس از عمل جراحی، با توجه به محل انسداد، شدت آن و میزان بافت زخم پس از عمل متفاوت است. زوجهایی که به خاطر مشکلات لولههای رحم نابارور هستند، به طور متوسط در هر دوره لقاح مصنوعی، ۲۲ درصد شانس بارداری دارند که البته این درصد به سن زن، میزان آسیب واردشده به لولۀ رحم و این که آیا لولههای رحم برداشته شده است یا خیر و عوامل دیگری ارتباط دارد.
مشکلات ناباروری با دلایل نامشخص
اگر نتیجۀ تمام آزمایشهای ناباروری طبیعی است، یعنی دلیل ناباروری شما نامشخص است. برخی متخصصان معتقد هستند که تفاوتهای جزئی در نحوۀ عملکرد دستگاه تناسلی افراد ممکن است باعث بروز این نوع ناباروری شود که این موارد شامل تفاوت در رشد فولیکولها، عملکرد اسپرمها یا فرایند لقاح است. متخصصان همچنین حدس میزنند که عوامل مرتبط با سبک زندگی نظیر لاغری مفرط یا اضافه وزن، مصرف سیگار، الکل یا قهوه به مقدار زیاد ممکن است از موارد تأثیرگذار در ناباروری با علت نامشخص باشد.
پزشک معمولاً در چنین مواردی با استفاده از داروهای تحریک تخمکگذاری و کمکباروری همراه با انجام ivf یا بدون آن سعی در رفع مشکل و افزایش شانس بارداری فرد میکند. اگر سن زن پایین باشد، پزشک معمولاً دورۀ درمان دارویی و اقدام طبیعی را توصیه میکند. بخشی از زنان با استفاده از داروهای تحریک تخمکگذاری و اقدام به موقع، به صورت طبیعی باردار شدهاند. در صورت موفق نشدن پس از اقدام طبیعی یا سن بالای زن، روش ivf تجویز خواهد شد. روش ivf شانس بارداری را تا ۳۰ درصد افزایش میدهد.
کیفیت پایین تخمک
کیفیت و تعداد تخمکهایی که توسط تخمدان تولید میشود به طور طبیعی یا توسط درمانهای ناباروری پس از ۳۵ سالگی به طور چشمگیری افت میکند. در صورت کیفیت پایین تخمک، اگرچه امکان باروری تخمک وجود دارد، اما ممکن است تخمک بارور نتواند به درستی در رحم لانهگزینی یا به اندازۀ کافی رشد کند. با افزایش سن، معمولاً کیفیت تخمکها پایین میآید. برای رفع این مشکل ممکن است پزشک درمان دارویی را پیشنهاد کند.
روش ivf در کنار درمان دارویی تحریک تخمکگذاری میتواند شانس بارداری را در این افراد افزایش دهد. در مورد زنانی که دچار نارسایی زودرس تخمدان شدهاند یا تخمک آنها کیفیت کافی برای رشد را ندارد، پزشک ممکن است استفاده از تخمک اهدایی را پیشنهاد کند. در این روش تخمک از فرد اهداکننده دریافت میشود و از طریق روش ivf با اسپرم همسر، بارور خواهد شد و سپس تخمک بارور به رحم مادر منتقل میشود.
