ارزیابی تکاملی رشد کودکان نوپا
ارزیابی تکاملی رشد، یک ارزیابی منسجم و کامل از رشد فیزیکی، زبانی، ذهنی، اجتماعی و عاطفی فرزندتان است. در این مطلب می‌توانید با آنچه در مورد ارزیابی‌های تکاملی کودکان نوپا باید بدانید آشنا شوید.
ارزیابی تکاملی چیست؟
کودکان با سرعت‌های مختلفی رشد می‌کنند. برخی زود زبان باز می‌کنند و بعضی دیگر حتی پیش از این که همسن‌های دیگرشان شروع به خزیدن کنند، راه می‌افتند. اما اگر به نظر می‌رسد فرزندتان در زمینه‌ای از منحنی رشد نرمال عقب است، شاید به یک ارزیابی تکاملی نیاز داشته باشد.
ارزیابی تکاملی، یک ارزیابی منسجم و روشمند از رشد فیزیکی، زبانی، ذهنی، اجتماعی و عاطفی فرزندتان است. ارزیابی را یا یک متخصص ارزیابی تکاملی انجام می‌دهد یا توسط تیمی از متخصصان انجام می‌شود که می‌تواند شامل یک متخصص اطفال، متخصص زبان، شنوایی‌شناس، کاردرمانگر، روان‌شناس کودک و روان‌پزشک کودک باشد.
متخصص یا تیم متخصصان، ارزیابی کودک را متناسب با سن او و مشکل یا تأخیر مورد سوءظن برنامه‌ریزی و ارزیابی می‌کنند. شما نیز معمولاً باید آماده باشید که به سؤالات جزئی بسیاری در مورد رشد فرزندتان، حرکات بدنی، رفتار، بازی و تعاملات او با اعضای خانواده و غریبه‌ها پاسخ دهید. کودکتان تحت یک سری تست‌ها و بررسی‌ها قرار خواهد گرفت که می‌تواند شامل معاینهٔ فیزیکی، غربالگری شنوایی و بینایی، مشاهده‌ٔ بازی او و تست‌های استانداردی برای تعیین نقاط ضعف و قوت فرزندتان باشد.
اگر معلم یا پزشک فرزندتان توصیه کرده است که او مورد ارزیابی قرار گیرد، ممکن است مضطرب شوید، بترسید یا حتی احساس گناه کنید. هیچ پدر و مادری دوست ندارد بشنود که فرزندش ممکن است مشکلی داشته باشد. طبیعی است که نگران باشید، اما به یاد داشته باشید که ارزیابی تکاملی صرفاً سنجش رشد کودکتان است و به خودی خود به معنای تشخیص یک مشکل نیست؛ هرچند ممکن است به تشخیص مشکلی منجر شود. همچنین لزوم انجام ارزیابی تکاملی به معنای آن هم نیست که مشکلی خیلی جدی و حل‌نشدنی وجود دارد.
در بسیاری از موارد، ارزیابی نشان می‌دهد که فرزند شما کاملاً طبیعی و نرمال است و نیازی به درمان بیشتر وجود ندارد، حتی اگر پزشک یا معلم به مشکلی مشکوک باشد، ممکن است تنها پیشنهادهایی برای کار با فرزندتان در خانه بدهد. سعی کنید دید مثبتی داشته باشید و زود نتیجه‌گیری نکنید و به یاد داشته باشید که هدف نهایی از ارزیابی، کمک به حفظ سلامت کودک نوپایتان در فرایند رشدش است.
چگونه بفهمید کودک به ارزیابی تکاملی نیاز دارد؟
کارشناسان طب اطفال توصیه می‌کنند که همه‌ٔ کودکان در ویزیت‌های چک‌آپ یا مراجعه‌های مراقبت سلامت کودک در ۹، ۱۸ و ۲۴ یا ۳۰ ماهگی، یک ارزیابی تکاملی روتین داشته باشند، حتی اگر مشکوک به تأخیر تکاملی نباشند.
همچنین، پزشک فرزندتان در هر ویزیت چک‌آپ سلامت کودک، رشد و تکامل او را به صورت غیررسمی بررسی خواهد کرد. اگر متوجه شود فرزندتان در هر موردی از هم‌سالان خود به میزان قابل توجهی عقب مانده، ممکن است شما را برای ارزیابی به متخصص ارزیابی تکاملی ارجاع دهد.
اما پدر و مادر نیز می‌توانند مشوق انجام ارزیابی باشند. شما فرزندتان را بهتر از هر کسی می‌شناسید و ممکن است اولین کسی باشید که متوجه یک تأخیر تکاملی می‌شود. یک پزشک در هر ملاقات فقط چند دقیقه با کودکتان وقت می‌گذراند، بنابراین به سادگی ممکن است مشکلات ظریف‌تر را نبیند. اگر درباره‌ٔ مسئله‌ٔ خاصی، مثلاً گفتار یا توانایی فرزندتان در گرفتن اشیا نگران هستید و پزشک به چیزی اشاره نکرده است، حتماً خودتان آن را مطرح کنید و درخواست ارجاع به یک متخصص را بدهید.
اگر مهدکودک یا پیش‌دبستانی فرزندتان، پرسنل آموزش‌دیده در مراحل اولیه‌ٔ رشد کودک دارد و معلم یا مربی آنجا توصیه کرده است که فرزند خود را برای ارزیابی تکاملی رشدش نزد یک متخصص ببرید، لازم است این توصیه را پشت گوش نیندازید.
نشانه‌های یک ارزیابی تکاملی خوب چیست؟
هر ارزیابی‌ای با دیگری متفاوت است، زیرا هر کودک و هر خانواده‌ای متفاوت است. اما همه‌ٔ ارزیابی‌های خوب ویژگی‌های زیر را دارند:
همکاری والدین با پزشکان: والدین و متخصصان باید با هم همکاری کنند. شما در زمینه‌ٔ رفتار کودکتان مطلع و وارد هستید و باید نقشی کلیدی در فرایند ارزیابی ایفا کنید. اطلاعات و نظرات شما در تعیین چگونگی رشد کودکتان حیاتی است.
وجود یک تیم پزشکی کامل: ارزیابی باید توسط یک تیم پزشکی انجام شود. تیم پزشکی می‌تواند از جمله شامل یک متخصص اطفال، متخصص شنوایی‌سنجی، روان‌شناس کودک و روان‌پزشک کودک باشد تا تصویر کاملی از مهارت‌های کودک به دست بیاید. تمام اعضای تیم باید به درک جامعی از رشد کودک برسند.
ارزیابی در محیط‌های مختلف: کودک باید در محیط‌های متفاوت و با حضور افراد مختلف مورد مشاهده قرار گیرد. رفتارهای انسانی اغلب پیچیده هستند و برای داشتن تصویری کامل از اینکه کودکتان چگونه بازی می‌کند، یاد می‌گیرد، استدلال می‌کند، حرکت و تعامل می‌کند، لازم است که او در محیط‌های متفاوتی بررسی شود. برای مثال رفتارش در کنار شما ممکن است متفاوت از رفتارش در مهدکودک یا در کنار خواهر و برادرهایش باشد. یک تیم ارزیابی خوب همه‌ٔ این عوامل را در نظر می‌گیرد و یک جمع‌بندی کامل می‌کند.
بررسی کامل نقاط ضعف و قوت: فرایند ارزیابی باید نقاط ضعف و قوت کودکتان را شناسایی کند. رشد و تکامل کودکان موضوعی بسیار پیچیده است و یک ارزیابی خوب، عملکرد کودک در تعدادی از زمینه‌ها را بررسی می‌کند، نه اینکه تنها یک یا دو موردی را که به نظر می‌رسد کودک در آنها مشکل دارد بررسی کند.
جدا نکردن کودک از والدین: در طول تست‌ها نباید کودک را وادار به جدا شدن از شما کنند. اگر کودک به خاطر جدا شدن از والدینش مضطرب یا ترسیده باشد، نمی‌توان از او انتظار داشت که بهترین عملکردش را در طول ارزیابی نشان دهد.
افزایش شناخت شما از کودک: در طول فرایند ارزیابی، شما باید احساس کنید که اطلاعاتتان درباره‌ٔ کودک در حال افزایش است، پاسخ بسیاری از سؤالات خود درباره‌ٔ رشد کودک را گرفته‌اید و درباره‌ٔ نحوه‌ی تعامل با کودکتان ایده‌های تازه‌ای به دست آورده‌اید و حتی ممکن است خیالتان تا حدی آسوده شود، زیرا اگرچه روبه‌رو شدن با یک مشکل تکاملی بالقوه می‌تواند ناراحت‌کننده باشد اما آگاهی از اینکه کمک در دسترس است می‌تواند قدم بزرگی رو به جلو باشد.
حس مفید بودن عملکردها: ارزیابی تکاملی باید مفید باشد. ارزیابی رسمی از رشد و تکامل کودک اغلب اولین قدم در تعیین این موضوع است که آیا کودک به مداخله یا درمان زودهنگام نیاز دارد یا خیر. اما وقتی تست‌ها خوب انجام می‌شود، بسیاری از والدین می‌گویند ارزیابی به خودی خود هم مفید و کمک‌کننده بوده است.
چگونه بهترین نتیجه را از ارزیابی تکاملی کودک بگیرید؟
آماده شدن برای ارزیابی تکاملی و پشتیبانی از حقوق کودک مهم‌ترین کارهایی است که شما می‌توانید برای اطمینان از کسب بهترین نتیجه از ارزیابی انجام دهید. چند راهنمایی خاص برای این ارزیابی شامل موارد زیر است:
حضور پدر و مادر: هر دوی والدین باید در صورت امکان در هر نوع جلسه یا غربالگری حضور داشته باشند. هر یک از والدین می‌توانند اطلاعات یا نظرات مختلفی درباره‌ٔ کودکشان داشته باشند و شما بعد از ارزیابی می‌توانید یادداشت‌هایی را که برداشته‌اید با هم مقایسه کنید تا مطمئن شوید که همه چیز را به خوبی فهمیده‌اید.
سلامت جسمی و راحتی کودک: اطمینان حاصل کنید که در طول ارزیابی، کودکتان سالم و راحت است. برای مثال، کودکی که ترسیده، سرما خورده است یا عفونت گوش دارد، طبعاً بهترین عملکرد خود را نشان نخواهد داد.
درخواست گزارش کتبی: در پایان ارزیابی در خواست کنید که یک گزارش کتبی برای شما و برای پزشک اصلی کودکتان به شما داده شود. درباره‌یٔ هر چیزی که معنایش را متوجه نمی‌شوید سؤال کنید، خواه مربوط به یک تست و آزمایش باشد و خواه اصطلاحی در گزارش کتبی که دریافت کرده‌اید.
اطمینان از وجود تأخیر: اگر ارزیابی حاکی از یک تأخیر تکاملی است، سعی کنید نظر یک پزشک دیگر را نیز بگیرید. درمان تأخیر تکاملی می‌تواند وقت‌گیر و از لحاظ عاطفی فرساینده باشد، پس ابتدا از وجود تأخیر مطمئن شوید.
کسب اطلاعات در مورد مداخلهٔ زودهنگام: طی زمانی که منتظر نتایج ارزیابی هستید، درباره‌ٔ ثبت‌نام کودک خود در یک برنامهٔ مداخلات درمان زودهنگام پرس‌وجو و فکر کنید. وقتی پای درمان مشکلات تکاملی مانند اختلال طیف اتیسم، اختلالات گفتاری و زبانی و ناتوانی در یادگیری در میان است، گوش به زنگ بودن کار خوبی است.
اهمیت نظارت مداوم: به طور دوره‌ای ارزیابی‌های مجددی از کودک داشته باشید. بچه‌ها آن‌قدر سریع رشد می‌کنند و سرعت رشدشان به قدری متفاوت است که ارزیابی منظم آنها اهمیت زیادی پیدا می‌کند. کودکتان ممکن است یک تأخیر را جبران کند یا دچار تأخیرهای تکاملی جدیدی شود. نظارت مداوم، هر نوع تغییری را ردیابی خواهد کرد.
