هراس شبانه در کودکان: چرا اتفاق می‌افتد و چه باید کرد؟
هراس شبانه در بچه‌های خردسال، از کودکان نوپا تا دبستانی رایج‌تر است. پژوهشی روی تقریباً ۲۰۰۰ کودک نشان داد که ۴۰ درصد از کودکان بین دو سال و نیم تا شش سال هراس شبانه را تجربه کرده‌اند. همچنین بچه‌ها معمولاً در حدود ۱۲ سالگی آن را پشت سر می‌گذارند. اما هراس شبانه چیست، چرا اتفاق می‌افتد و در مورد آن چه باید کرد؟ در این مطلب با جواب این پرسش‌ها آشنا شوید.
هراس شبانه چیست و چه علتی دارد؟
هراس شبانه نوعی اختلال خواب است. کودکی که دچار هراس شبانه شده، ممکن است ناگهان خیلی صاف در رختخوابش بنشیند، گریه کند، جیغ بزند، ناله کند، زیر لبی چیزی بگوید و با چشمان کاملاً باز دست و پا بزند، بدون اینکه واقعاً بیدار باشد.
همچنین از آنجا که او به اصطلاح در ناحیهٔ گرگ‌ومیش بین خواب و بیداری گیر افتاده، از حضور شما بی‌خبر است و به احتمال زیاد نمی‌تواند به آنچه می‌گویید یا انجام می‌دهید پاسخ دهد.
هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند چه چیزی باعث بروز یک هراس شبانه می‌شود. اما برخی محققان هراس شبانه را ناشی از نقص‌ها یا اشتباهات مرموزی در انتقال بین مراحل مختلف خواب تلقی می‌کنند. بخشی از هراس شبانه می‌تواند از چند دقیقه تا تقریباً یک ساعت به طول انجامد و وقتی تمام شد ممکن است کودک ناگهان به خواب برود و بعداً هم هیچ خاطره‌ای از آن نداشته باشد.
هراس شبانه چه تفاوتی با کابوس دارد؟
اگر کودک یک هراس شبانه تجربه کند، بعداً آن را به یاد نخواهد آورد. در مقابل، کابوس کودک را واقعاً بیدار می‌کند. او نه تنها می‌تواند کابوسی را که دیده است به یاد آورد و گاهی در موردش هم صحبت کند، بلکه ممکن است شما را صدا بزند و از حضورتان بالای سرش بعد از بیداری تسکین پیدا کند و آرام شود.
همچنین، بچه‌ها معمولاً در طول یک سوم ابتدای شب، در طول خواب عمیق بدون رویا، یعنی خواب غیررِم دچار هراس شبانه می‌شوند ولی کابوس را در طول خواب همراه با رویا، یعنی خواب رِم که معمولاً در یک سوم انتهایی شب اتفاق می‌افتد، می‌بینند.
به گفتهٔ متخصصان، ساده‌ترین راه برای بیان تفاوت بین هراس شبانه و کابوس این است که از خودتان بپرسید که صبح روز بعد چه کسی از این اتفاق ناراحت‌تر است؟ اگر فرزندتان باشد که مضطرب است، او کابوس دیده و اگر شمایید که سراسیمه شده‌اید، احتمالاً او هراس شبانه داشته است. به عبارت دیگر، «هراس» ناشی از یک هراس شبانه در والدینی كه شاهد آن بوده‌اند، طولانی‌تر خواهد بود تا در كودكی كه آن را تجربه كرده است.
هنگام بروز یک هراس شبانه در کودک چه باید کرد؟
سعی نکنید او را بیدار کنید و انتظارش را هم داشته باشید که تلاش‌های شما برای تسکین او پس زده شود، چون کودکی که هراس شبانه دارد اصلاً نمی‌تواند آرام شود و اگر سعی کنید او را نگه دارید یا بغل کنید ممکن است ناآرام‌تر و بدتر شود.
هرچند می‌دانیم که تماشای هراس شبانه‌ٔ کودک اضطراب‌آور است، اما اگر فرزندتان در خطر صدمه زدن به خودش نیست، سعی نکنید او را به صورت فیزیکی و با تماس تسکین دهید. فقط با آرامش صحبت کنید و خود را بین او و هر چیز خطرناکی که در آن اطراف وجود دارد، مثلاً سرتخت تختخوابش قرار دهید و منتظر بمانید تا اوضاع آرام شود.
قبل از برگشتن به تخت خودتان، همان اقدامات احتیاطی لازم را برای کسی که در خواب راه می‌رود نیز انجام دهید، زیرا کودکانی که هراس شبانه دارند، ممکن است تحت تأثیر آن در خواب راه بروند یا از روی تخت بیفتند. پس هر گونه اسباب‌بازی یا اشیای دیگر را از روی زمین و در مسیر راه رفتنش بردارید، یک گیت بالای پله‌ها نصب کنید و مطمئن شوید که پنجره‌ها و درهای بیرونی قفل شده‌اند.
چه عواملی باعث هراس شبانه می‌شود و چطور از آن جلوگیری کنید؟
هیچ راه قطعی‌ای برای جلوگیری از هراس شبانه وجود ندارد، زیرا علم دقیقاً نمی‌داند چه چیزی باعث آن می‌شود. آنچه مشخص است اینکه هراس شبانه به تنهایی، به معنای آن نیست که کودک مشکلی روان‌شناختی دارد یا حتی از چیزی ناراحت است.
اما برخی فاکتورها و عوامل احتمال بروز هراس شبانه را افزایش می‌دهند. به عنوان مثال، اگر کودکتان تب دارد یا خواب کافی ندارد. پس رفع و رجوع هر گونه مشکل خواب کودک، مانند برخاستن از خواب در نیمه‌شب و اطمینان از اینکه او ساعت خواب منظم و خواب کافی دارد، ممکن است به جلوگیری از هراس شبانه کمک کند.
برخی داروهای خاص یا کافئین نیز می‌توانند در ایجاد هراس شبانه نقش داشته باشند. همچنین اگر شخص دیگری در خانواده هراس شبانه یا اختلال خواب دیگری مانند راه رفتن در خواب داشته باشد، کودک هم احتمال بیشتری برای تجربه‌ٔ آن دارد.
در بعضی موارد، هراس شبانه می‌تواند با بروز آپنهٔ خواب شروع شود. آپنه یک اختلال جدی اما قابل اصلاح است كه در آن لوزه‌ها و آدنوئیدها، یعنی بافتی طبیعی در گلو که بزرگ شده است، معابر مجاری هوایی را هنگام خواب مسدود می‌كند و در نتیجه تنفس را دشوار و خواب كودک را در طول شب مختل می‌کند.
تحقیقات نشان می‌دهد که عارضه‌های خاصی که کودک را از استراحت کافی بازمی‌دارد، مانند سندرم پاهای بی‌قرار یا بیماری ریفلاکس معده، نیز ممکن است در ایجاد هراس شبانه نقش داشته باشند. اگر فکر می‌کنید یکی از این عارضه‌ها ممکن است در ایجاد هراس شبانه‌ٔ فرزندتان نقش داشته باشد، با پزشک او مشورت کنید.
