معاینات و مراقبت‌های پزشکی پس از زایمان
بعد از زایمان لازم است همۀ تازه‌مادران تحت مراقبت‌های ضروری قبل از ترخیص در بیمارستان قرار بگیرند و از زمان انجام ملاقات‌های بعدی با پزشکشان پس از رفتن به خانه نیز آگاه باشند. مراقبت‌ها و معاینات لازم پزشکی پس از زایمان شامل سه مراقبت است. بعد از این که شما تحت مراقبت‌های پزشکی لازم پس از زایمان، از بیمارستان ترخیص شوید، لازم است که روز سوم پس از زایمان نیز برای انجام اولین مراقبت پزشکی پس از زایمان به پزشک مراجعه کنید. دو مراقبت بعدی نیز در مراجعه‌‌های بعدی شما و در روزها و هفته‌های پیش رو انجام خواهد شد. در این مطلب می‌توانید با مراقبت‌های پس از زایمان و قبل از ترخیص در بیمارستان و زمان و چگونگی معاینه‌‌های بعدی برای حفظ سلامت و بهبود مادران پس از ترخیص از بیمارستان آشنا شوید.
مراقبت پزشکی قبل از ترخیص از بیمارستان
پس از زایمان، مادر و نوزاد در صورت سلامت به طور همزمان و با هم به اتاق مراقبت پس از زایمان منتقل می‌شوند. مادر و نوزاد در این اتاق، دو ساعت می‌مانند و پس از تغذیۀ نوزاد با شیر مادر و تزریق ویتامین K به نوزاد، انجام ایمن‌سازی‌های لازم، اندازه‌گیری وزن، قد، دور سر و پوشاندن لباس به نوزاد، مادر و نوزاد به بخش مراقبت زایمان انتقال می‌یابند. در صورت نبود هر گونه مشکلی برای مادر و نوزاد، آنها بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت بر اساس نوع زایمانشان و نظر پزشک در بیمارستان می‌مانند و پس از ارزیابی کامل در هنگام ترخیص، بیمارستان را ترک می‌کنند. ارزیابی مادر در زمان ترخیص شامل موارد زیر است:
- کنترل علائم حیاتی
- اطمینان از جمع بودن رحم
- بررسی میزان خونریزی
- بررسی دفع ادرار و وضعیت مثانه
- ارزیابی وضعیت روحی و روانی مادر و سابقۀ افسردگی
- اندازه‌گیری هموگلوبین با آزمایش خون CBC
- بررسی علائم خطر
همچنین روش شیردهی به مادر آموزش داده می‌شود و در مورد بهداشت فردی و مراقبت از نوزاد با او صحبت خواهد شد. آمپول روگام نیز در صورت لزوم به برخی از مادران تزریق می‌شود. مصرف مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌های لازم نیز به صورت روتین تا سه ماه پس از زایمان تجویز خواهد شد.
مراقبت پزشکی اول پس از ترخیص زایمان
بین روزهای اول تا سوم پس از زایمانتان، لازم است برای اولین مراقبت پزشکی پس از زایمان به پزشک مراجعه کنید. همچنین اولین مراقبت مربوط به نوزاد بعد از ترخیص از بیمارستان و انجام آزمایشات غربالگری نوزاد، بین روزهای سوم تا پنجم بعد از تولدش انجام می‌شود که می‌توانید برای انجام آنها پزشک اطفال یا یکی از مراکز بهداشت نزدیک محل زندگی‌تان مراجعه کنید. در اولین جلسۀ ملاقات با پزشک، اگر پروندۀ پزشکی شما موجود باشد، پزشک آن را کامل‌تر می‌کند یا در صورت نبود، برای شما پرونده تشکیل می‌دهد. در این پرونده مواردی مثل مشخصات و وضعیت زایمان شما، سوابق بارداری‌های اخیر، عوارض، علائم خطر و مصرف مکمل‌های دارویی را بررسی و یادداشت می‌کند و موارد زیر را معاینه خواهد کرد:
- کنترل علائم حیاتی مثل فشار خون
- معاینۀ چشم یا مخاطات برای تشخیص کم‌خونی
- معاینۀ سینه‌ها
- معاینۀ شکم و رحم
- وجود ورم در اندام‌ها
- بخیه‌های پرینه یا همان ناحیۀ بین واژن و مقعد یا برش سزارین
همچنین در مورد برخی موارد به شما آموزش و مشاوره‌های مورد نیاز را می‌دهد. این موارد شامل مسائل مربوط به بهداشت فردی، سلامت جنسی و روحی، بهداشت دهان و دندان، تغذیه و مکمل‌های دارویی، شکایات شایع، نحوۀ شیردهی و مشکلات آن، علائم خطرساز در مادر و نوزاد و چگونگی مراقبت از نوزاد است. در آخر نیز، تاریخ مراجعۀ بعدی را برای شما مشخص می‌کند. همچنین اگر بعد از زایمان در بیمارستان، در مواردی که برای مادران Rh منفی با نوزاد Rh مثبت، آمپول روگام به مادر تزریق نشده است، این آمپول که مهلت تزریق آن، تا ۷۲ ساعت پس از زایمان است، طی این مراجعه تزریق می‌شود.
مراقبت پزشکی دوم پس از ترخیص زایمان
پس از مراقبت اول پس از زایمان، بین روزهای ۱۰ تا ۱۵ بعد از زایمان، باید برای معاینۀ پزشکی دوم به ماما یا پزشک خود مراجعه کنید. پزشک طی این ملاقات در مورد خونریزی، مشکلات ادراری، مشکلات اندام تناسلی، چگونگی وضعیت دفع مادر مثل ابتلا به یبوست و هموروئید یا بواسیر، وضعیت روحی و روانی، بیماری‌های زمینه‌ای و وضعیت شیردهی از شما سؤال می‌کند و موارد زیر را در شما بررسی قرار می‌کند:
- کنترل علائم حیاتی مثل فشار خون
- معاینۀ سینه‌ها
- معاینۀ شکم و رحم
- بررسی ناحیۀ پرینه یا بخیه‌ها در صورت وجود
- محل برش و زخم جراحی در صورت سزارین
- معاینۀ چشم و بررسی مخاطات برای وجود کم‌خونی
- ورم اندام‌ها
همچنین پزشک دربارۀ مواردی مثل بهداشت فردی، بهداشت دهان و دندان، تغذیۀ مناسب، علائم خطر مادر و نوزاد، فعالیت‌ها و تاریخ مراجعۀ بعدی مشاوره‌هایی به شما می‌دهد. این معاینه فرصت خوبی برای مطرح کردن سوالات و دغدغه‌های شما با پزشکتان است. شما می‌توانید از او بپرسید چه موقع می‌توانید دوباره رابطۀ جنسی داشته باشید، چه گزینه‌هایی برای جلوگیری از بارداری دارید، برای کم کردن اضافه وزن ناشی از دوران بارداری باید چه کار کنید. اگر در مورد مصرف مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل آهن نیز سوالی دارید، بهتر است آن را بپرسید.
مراقبت پزشکی سوم پس از ترخیص زایمان
بین روزهای ۳۰ تا روز ۴۲ پس از زایمان، لازم است مراقبت سوم خود را با مراجعه به پزشکتان انجام دهید. در این ملاقات، پزشک با بررسی پروندۀ شما ممکن است در مورد خونریزی، مشکلات ادراری، مشکلات اندام تناسلی، رابطۀ جنسی، وجود عوارض شایع در شما و وضعیت شیردهی از شما سوال‌هایی بپرسد. همچنین پزشک موارد زیر را نیز در شما معاینه خواهد کرد:
- کنترل علائم حیاتی مثل فشار خون
- معاینۀ چشم و بررسی مخاطات برای تشخیص کم‌خونی یا آنمی
- ورم و وضعیت سینه‌ها
- معاینۀ واژن و رحم
- بررسی محل بخیه‌ها
- ورم اندام‌ها
طی این ملاقات، در صورت نیاز، یک تست پاپ‌اسمیر نیز برای شما انجام می‌شود. در برخی موارد مثل دیابت بارداری نیز آزمایشات دیگری با توجه به تشخیص پزشک برای مادر درخواست داده می‌شود. سپس پزشک یا ماما در مورد تغذیۀ مناسب، مکمل‌های غذایی، علائم خطر در نوزاد، بهداشت دهان و دندان، تداوم شیردهی و روش‌های جلوگیری از بارداری نکاتی را به شما یادآوری می‌کند. اگر مولتی‌ویتامین‌های پس از زایمان را مصرف می‌کنید، برای ادامۀ مصرف آنها می‌توانید نظر پزشکتان را هم بپرسید.
برای آسودگی و راحتی بیشتر، بهتر است از قبل سوالات خود را جایی بنویسید و همراه خود به مطب ببرید و از مطرح کردن هیچ سوالی از پزشک خود خجالت نکشید. یادتان باشد وقتی از مطب خارج می‌شوید، مسئله‌ای را ناگفته باقی نگذاشته باشید، تا وقتی به خانه می‌رسید خیالتان آسوده باشد.
