مقاومت کودک در برابر خواب شب: چرا کودکان نوپا شبها نمیخوابند
روز خیلی شلوغی را پشت سر گذاشتهاید و خستهاید، ظرفهای شام را هنوز کسی نشسته است، شما یا همسرتان باید قبضها را بپردازید، باید به کارهای شخصیتان برای فردا هم رسیدگی کنید و شما تمام امروز را یک لحظه هم فرصت نشستن و استراحت نداشتهاید. پس کودک نوپای خود را ساعت هشت در رختخواب میگذارید، او را بغل میکنید، میبوسید و شببهخیر میگویید. اما چند دقیقهٔ بعد، به جای اینکه بتوانید به کارهایتان مشغول شوید و حداقل مقداری از وقت گرانبهایتان را با همسرتان بگذرانید، مدام در حال رفتوآمد به اتاق فرزندتان هستید و التماس میکنید که کاش زودتر بخوابد. شاید متعجب شوید اگر بدانید چه تعداد از والدین دیگر هر شب و هر شب با این ماجرا روبهرو هستند. در این مطلب میتوانید با راهحل اینکه «کودکان نوپا را چگونه به رختخواب ببرید» آشنا شوید.
چرا کودکان نوپا در مقابل خواب شب مقاومت میکنند؟
شما هم حتماً گاهی دیدهاید که فرزندتان حتی با خواب مبارزه میکند، چشمان خود را میمالد، مرتب خمیازه میکشد و با کوچکترین ناراحتیای خشمگین میشود، چون به شدت خوابش میآید اما نمیخواهد بخوابد. در شبهای دیگری ممکن است کاملاً بیدار و هشیار به نظر برسد، حتی بیش از حد هشیار، اما حتی این هم میتواند نشانهٔ دیگری از خستگی شدید باشد که این نسخهٔ کودکانهای از تصور «خیلی کار دارم، اصلاً وقت ندارم بخوابم» خود ما بزرگسالان است.
اتفاقات زیادی در اطراف کودک میافتد، پدرش در اتاق نشیمن مشغول تلویزیون دیدن است، خواهر یا برادرش هنوز بیدار هستند، شما مهمان دارید و خودتان از اتاقی به اتاق دیگر حرکت میکنید و کارهایی را انجام میدهید و کودک شما نیز میخواهد در تمام این ماجراها مشارکت داشته باشد.
از طرفی نیز، مثل همهٔ کودکان نوپا، فرزندتان شروع به درک این موضوع کرده که او شخصی خاص و مجزا از دیگران است، بنابراین میخواهد استقلال و فردیت خود را ابراز کند. امتناع از رفتن به رختخواب یکی از راههای اعمال کنترل او روی زندگیاش است.
راهکارهای والدین برای خواباندن کودک چیست؟
این میان و در این هیاهوی تکراری هر شب، شما چه کاری باید انجام دهید تا بچهها زودتر بخوابند و خوابیدن را یاد بگیرند:
تنهایی خوابیدن را یادش بدهید: به کودکتان یاد بدهید که خودش به تنهایی به خواب برود. اگر او تنها هنگامی به رختخواب میرود که شما کنارش باشید، عادت بدی پیدا میکند که ترک کردن آن در آینده دشوار خواهد بود. بهترین درسی که میتوانید به او بیاموزید این است که چگونه آرام بگیرد و خود را بخواباند که این یک مرحلهٔ سخت و زمانبر است.
یک مراسم شبانه برای خواب داشته باشید: شستن دست و پاها، حمام کردن، مسواک زدن، کتاب خواندن و به تخت رفتن را دنبال کنید تا بداند که شبها انتظار چه اتفاقاتی را داشته باشد. به او بگویید اگر در تختش بماند، شما چند لحظهٔ دیگر دوباره برمیگردید تا به او سر بزنید. بگویید که جایش امن است و شما همین نزدیکیها خواهید بود.
اجازه ندهید وقتکشی کند: کودکان نوپا وقتی صحبت از خواب باشد چانهزنهای خیلی ماهری هستند و از آنجا که آنها از وقتی که با شما میگذرانند خیلی لذت میبرند، برای تمدید آن هر کاری بتوانند انجام میدهند. فرزندتان ممکن است برنامهٔ روتین شبانه را خیلی با صبوری و به کندی انجام دهد، چند بار از شما آب بخواهد یا کاری فوری و مهم برای انجام دادن عنوان کند. اگر گمان میکنید او عمداً وقتکشی میکند، جلویش را بگیرید. به او بگویید وقت خواب است و میتواند کار را روی کاردستی یا هر چیزی را روز بعد تمام کند.
رفتار کودک را پیشبینی کنید: همهٔ درخواستهای معمول و معقول فرزندتان را از قبل پیشبینی کنید و آنها را به بخشی از برنامهٔ روتین قبل از خوابش تبدیل کنید. مثلاً، یک لیوان آب روی میز کنار تختش بگذارید، یک بار دیگر به او یادآوری کنید که به دستشویی برود و چند بار دیگر بغلش کنید که تا فردا صبح برایش کافی باشد.
درخواست دوطرف را بپذیرید: به فرزندتان اجازهٔ یک درخواست اضافی هم بدهید، اما روشن کنید که فقط یک درخواست مجاز است. به این ترتیب او احساس میکند که اوضاع به میل او پیش میرود، اما شما میدانید که در واقع مطابق خواست شماست.
گزینههای قابل قبولی به او پیشنهاد دهید: کودکان نوپا دوست دارند ببینند که تا چه حد میتوانند استقلال و خواست خود را تحمیل کنند. برای اینکه به فرزندتان احساس قدرت بدهید و هر وقت ممکن است بگذارید در مورد گزینههای موجود برای مراسم پیش از خواب تصمیمگیری کند. مثلاً از او بپرسید که کدام داستان را میخواهد بشنود یا چه لباس خوابی را میخواهد بپوشد.
فقط دو انتخاب به کودک بدهید: گفتیم هر وقت ممکن است بگذارید در مورد گزینههای موجود برای مراسم قبل از خوابش تصمیمگیری کند، اما نکته این است که فقط دو گزینه به او بدهید و مطمئن شوید که خودتان با هر دو گزینه موافق هستید. به عنوان مثال، نپرسید: «میخوای الان بخوابی؟» چون او قطعاً میگوید نه! به جایش مثلاً بگویید: «میخوای الان بری بخوابی یا پنج دقیقه دیگه؟» او در این صورت هم حق تصمیمگیری دارد، اما هر کدام این دو گزینه را هم که انتخاب کند، شما برندهاید.
آرام اما قاطع باشید: حتی اگر فرزندتان گریه و زاری و التماس کرد، سر حرفتان بمانید و سعی کنید درگیر یک جنگ قدرت نشوید. با خونسردی و با صدای آرام صحبت کنید اما تأکید کنید که وقتی فرصت تمام شده، دیگر تمام شده است. اگر یک بار به درخواست «خواهش میکنم یه کم بیشتر» تسلیم شوید، دوباره و دوباره آن را خواهید شنید.
دلیل ترس کودک را پیدا کنید: اگر کودکتان هر شب برای خوابیدن جنجال به پا میکند، ببینید آیا دلیل خاصی دارد که از رفتن به رختخواب بترسد؟ مثلاً بودن چراغخواب در اتاق و اثبات اینکه هیچ چیز ترسناکی در اتاقش نیست میتواند به او اطمینان دهد که در امن و امان است. پس حتماً دلیل ترسیدنش را با صبر و حوصله کشف کنید. اما اگر فقط میخواهد قشقرق به پا کند، با آرامش به او یادآوری کنید که وقت خواب است و اگر ساکت بماند، چند دقیقهٔ دیگر دوباره برمیگردید تا به او سر بزنید و بعد حتماً به آنچه وعده دادهاید، عمل کنید. اگر او همچنان به گریه کردن ادامه داد، هر بار قبل از سر زدن مجدد به او، کمی بیشتر صبر کنید تا کمکم به خواب برود.
او را به تختخوابی بزرگتر منتقل کنید: در سه سالگی، فرزند شما احتمالاً از گهواره یا تخت کودک خود بزرگتر شده است و آمادهٔ ترک آن است. انتقال از تخت کودک به یک تختخواب بزرگتر به او این خبر مهم را میدهد که دیگر بچهٔ بزرگی شده است و این میتواند خوابیدن شبانه را برای شما و خود او راحتتر کند.
از کودک تعریف و تمجید کنید: شما میتوانید به او بگویید که بخشی از بزرگ شدن، یادگیری تنهایی به خواب رفتن است و وقتی استفاده از تخت جدید خود را شروع کرد، حتماً وقتی شبها در تختش میماند و در طول شب بیدار نمیشود، از او تعریف کنید.
گاهی ممکن است کودکان پس از تغییر محل خواب و انتقال از تخت نردهدارشان، بارها و بارها از تخت بزرگ جدیدشان خارج شوند، آن هم فقط به این دلیل که تواناییاش را دارند. اگر کودک شما هم از تختش بیرون آمد، او را به آن برگردانید، قاطعانه بگویید که وقت خواب است و بعد آرام ترکش کنید. اما اگر باز هم در تختش نمیماند، میتوانید مطلب مادرشو در مورد راهکارهای خواباندن کودکان نوپا را بخوانید.