جدول زمانی رشد چشم‌های جنین: کودکتان از کدام هفته میتواند ببیند؟
چشمان کودک شما در رحم به اندازه‌ٔ کافی رشد می‌کند که بتواند نور، اشکال و برخی رنگ‌ها را تشخیص دهد. هنگام تولد، او میتواند روی اشیایی که ۲۰ تا ۴۰ سانتی‌متر دورتر هستند تمرکز کند، یعنی درست همان فاصله‌ٔ مناسب برای خیره شدن به صورت شما وقتی او را در آغوش می‌گیرید! شگفت‌انگیز نیست؟ در این مطلب با رشد بینایی و چشم‌های جنین در رحم طی هفته‌های بارداری، رنگ چشم جنین و نکاتی دیگر در رابطه با بینایی نوزاد آشنا شوید.
شروع رشد اولیهٔ چشم جنین
چشم‌های کودکتان به شکل دو زائده‌ٔ کوچک از مغزِ در حال رشد جنین شروع می‌شوند. از هفتهٔ ششم بارداری، این زانده‌ها به سمت داخل جمع می‌شوند و دو ساختار فنجان‌مانند ایجاد می‌کنند. این ساختارها وقتی بزرگ‌تر می‌شوند از طریق ساقه‌ای که در نهایت عصب بینایی اصلی را در خود جای می‌دهد، به مغز متصل می‌مانند.
در حدود هفت هفتگی، بخش‌های اصلی چشم که بینایی را امکان‌پذیر می‌سازند شامل قرنیه، عنبیه، مردمک، عدسی و شبکیه شروع به تکامل می‌کنند و چند هفته بعد تقریباً به طور کامل شکل گرفته‌اند. حدود ۱۰ هفتگی، جنین پلک دارد، هرچند تا حدود ۲۷ هفتگی پلک‌ها بسته می‌مانند.
یک واقعیت جالب در مورد اشک چشم کودکتان این است که اگرچه مجاری اشکی جنین تقریباً در هشت هفتگی شروع به رشد می‌کند، اما تا چند هفته پس از تولد به طور کامل شکل نمی‌گیرند و ممکن است برای نوزادان زودرس حتی بیشتر طول بکشد. این به معنای آن است که تولید اشک کودک شما تا چند هفته پس از تولدش به پتانسیل کامل خود نمی‌رسد.
قرنیه، مردمک، عنبیه، عدسی و شبکیه
قرنیه، یک پنجرهٔ شفاف در جلوی چشم است که نور را به درون راه می‌دهد. لکه‌ٔ تیره‌رنگ مرکز چشم، مردمک و قسمت رنگی دور مردمک، عنبیه نام دارد. عنبیه مقدار نوری را که اجازه‌ٔ ورود می‌یابد تعیین می‌کنند. در نور شدید، عنبیه منبسط و مردمک کوچک‌تر می‌شود و میزان نور ورودی به چشم را محدود می‌کنند. در تاریکی، عنبیه کوچک و مردمک بزرگ‌تر می‌شود و حداکثر نور ممکن را به درون چشم راه می‌دهد.
عدسی، ساختاری در پشت مردمک است که نور را به سمت پشت چشم هدایت می‌کند. وقتی نور وارد چشم می‌شود، به عدسی برخورد می‌کند، شکل عدسی تغییر می‌کند تا روی اجسامی که نزدیک یا دور هستند فوکوس یا تمرکز کند.
ساختار لایه‌ای پشت چشم که شبکیه نام دارد حاوی میلیون‌ها سلول حساس به نور به نام سلول‌های استوانه‌ای و مخروطی است. سلول‌های استوانه‌ای به ما در دیدن نور کم کمک می‌کنند و سلول‌های مخروطی رنگ را تشخیص می‌دهند. این اطلاعات در امتداد عصب بینایی به مغز منتقل می‌شود و در آنجا ما تصاویری را که می‌بینیم درک می‌کنیم.
رشد هفتگی بینایی جنین
در هفتهٔ ۲۷ بارداری، چشمان جنین باز است و او در پاسخ به نور شدید میتواند پلک بزند. اگر چراغ قوه را به سمت شکم خود بتابانید، شاید پاسخی را که با بال‌بال زدن و وول خوردن می‌دهد، احساس کنید.
در ۳۰ هفتگی، مردمک‌های چشم‌ها می‌توانند منقبض و منبسط شوند و به چشم‌ها اجازه می‌دهند نور کم یا زیادی را به داخل راه بدهد. از آنجا که در این مرحله، سلول‌های استوانه‌ای بیشتر از سلول‌های مخروطی است، شاید بتواند خطوط کلی اشکال را به شکل تاری تشخیص دهد، اما رنگ آنها را تشخیص نمی‌دهد.
تا هفتهٔ ۳۲، کودک میتواند روی اشیای بزرگی که خیلی دور نیستند تمرکز کند و این توانایی فوکوس تا زمان تولد به همین صورت باقی می‌ماند.
در ۳۴ هفتگی، کودک میتواند با چشم‌هایش حرکت را دنبال کند و سلول‌های مخروطی کافی برای دیدن اولین رنگ خود، یعنی رنگ قرمز را دارد. اما چرا قرمز؟ این رنگ قسمت داخلی رحم شماست، بنابراین ابتدا سلول‌های مخروطی مخصوص رنگ قرمز ایجاد می‌شوند.
بینایی نوزاد شما در بدو تولد تقریباً همان چیزی است که در هفتهٔ ۳۶ بارداری بوده است. اگرچه چشم نوزاد تازه متولدشده از نظر فیزیکی قادر به دیدن است، اما مغز او آماده‌ٔ پردازش همه‌ٔ اطلاعات بصری نیست، بنابراین همه چیز برای مدتی نسبتاَ تار و مبهم باقی می‌ماند.
به تدریج و با بلوغ مسیرهای بینایی بین چشم و مغز، او میتواند رنگ‌های بیشتری را ببیند. توانایی تمرکز کردن نیز بهبود می‌یابد و قادر به درک عمق می‌شود. تا هشت ماهگی، بینایی فرزندتان تقریباً به خوبی شما خواهد بود.
در دوران بارداری چه کاری می‌توانید برای رشد چشم و بینایی جنین انجام دهید؟
مقدار زیادی بتاکاروتن، که یک ماده‌ٔ مغذی کلیدی برای رشد سالم چشم کودک است دریافت کنید. این ماده در میوه و سبزیجات زرد، نارنجی و قرمز مانند هویج، سیب‌زمینی شیرین و کدو به فراوانی یافت می‌شود.
بدن شما بتاکاروتن را به ویتامین A تبدیل می‌کند که از بینایی کودک پشتیبانی می‌کند و برای شما نیز مزایایی دارد. این ویتامین به ترمیم بافت‌ها پس از زایمان کمک می‌کند، با عفونت‌ها مقابله می‌کند، از سیستم ایمنی بدن پشتیبانی می‌کند و چربی‌ها را متابولیزه می‌کند.
توجه: در دوران بارداری مهم است که مقدار بیش از حدی رتینول دریافت نکنید. رتینول نوعی ویتامین A است که میتواند در دزهای بالا باعث نقص‌های مادرزادی و سمیت کبدی شود. این ماده در برخی مکمل‌ها و داروهای ضدآکنه وجود دارد. اما شما می‌توانید هر قدر که می‌خواهید از میوه‌ها و سبزیجات بتاکاروتن دریافت کنید.
در مورد مصرف آب هویج در بارداری بدانید.
نقاط عطف کلیدی در رشد چشم‌ها و بینایی جنین در هفته‌های بارداری
نقاط عطف کلیدی رشد بینایی و چشم‌های جنین طی هفته‌های بارداری به شکل زیر است:
هفتهٔ شش: کاسه‌های چشم در دو طرف سر تشکیل می‌شوند.
هفتهٔ هفت: قرنیه، مردمک، عنبیه، عدسی و شبکیه شروع به شکل‌گیری می‌کنند.
هفتهٔ هشت: مجاری اشکی شروع به رشد می‌کنند.
هفتهٔ ۱۰: پلک‌ها تشکیل شده‌اند و سلول‌های استوانه‌ای و مخروطی ظاهر می‌شوند.
هفتهٔ ۲۷: پلک‌ها می‌توانند باز و بسته شوند و کودک در پاسخ به نور پلک می‌زند.
هفتهٔ ۳۰: مردمک‌ها می‌توانند منقبض و منبسط شوند و کودک شما ممکن است قادر به دیدن به شکل تار باشد.
هفتهٔ ۳۲: کودک میتواند روی اجسام نزدیک تمرکز کند.
هفتهٔ ۳۴: کودک میتواند رنگ قرمز را ببیند و حرکت را با چشم دنبال کند.
رنگ چشم نوزاد
ملانین رنگدانه‌ای است که به عنبیه رنگ می‌بخشد. چشم‌های آبی، خاکستری و سبز ملانین کمتری دارند، درحالی‌که چشم‌های قهوه‌ای ملانین بیشتری دارند. پس اگر شما و همسرتان چشم‌های قهوه‌ای دارید و کودک شما هم با چشم‌های قهوه‌ای به دنیا آمده است، رنگ چشم‌هایش قهوه‌ای می‌ماند و تغییر خیلی متفاوت و قابل توجهی نخواهد داشت. اما هنگام تولد، عنبیه‌ٔ چشم برخی نوزادان میتواند آبی یا خاکستری باشد و دلیلش این است که عنبیه‌ٔ نوزاد تازه متولدشده ملانین زیادی ندارد.
با گذشت ماه‌ها، سلول‌های عنبیه‌ٔ فرزند شما شروع به تولید ملانین بیشتری می‌کنند. رنگ نهایی چشم کودکتان به میزان ملانینی که تولید می‌شود ارتباط دارد و میزان ملانین تولیدی توسط ژن‌هایی که از شما و همسرتان به ارث برده است تعیین می‌شود.
تا حدود ۹ ماهگی، احتمالاً چشم‌های نوزاد به رنگ دائمی خود می‌رسند ولی برای دیدن رنگ همیشگی و ماندگار چشم کودکتان باید تا سه سالگی صبر کنید.
