چه غذاهایی برای سلامت دستگاه تناسلی زنان مناسب هستند؟

دستگاه تناسلی از ترشحات طبیعی واژن، سیستم ایمنی و باکتری‌های «خوب» برای حفظ سلامت خود استفاده می‌کند. داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل ممکن است از عفونت‌‌های زنان جلوگیری کند و سلامت سیستم تناسلی را بهبود دهد. اگرچه رژیم غذایی متعادل و غنی از غذاهای کامل اغلب بهترین رویکرد کلی برای تغذیه سالم است، غذاها یا مواد مغذی خاصی وجود دارند که ممکن است به سلامت واژن کمک کنند.

�در این مطلب به بررسی تحقیقات انجام شده در مورد اثرات مواد غذایی مناسب سلامت دستگاه تناسلی زنان می‌پردازیم. 

آیا مواد غذایی می‌توانند سلامت دستگاه تناسلی زنان را بهبود دهند؟

تغذیه سالم جزء ضروری مراقبت از سلامت کلی افراد است. آنچه می‌خورید می‌تواند بر سلامت بخش‌های مختلف بدن، از جمله واژن و سیستم تناسلی نیز تاثیر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که غذاهای خاصی وجود دارند که ممکن است به حفظ سلامت واژن کمک کنند. به عنوان مثال، برخی غذاها می‌توانند از طریق حفظ و سلامت ترشحات واژن و پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های زنانه به سلامت هر چه بیشتر کمک کنند.

مواد غذایی مناسب سلامت دستگاه تناسلی زنان حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند علائم بیماری‌های واژن مانند عفونت‌های دستگاه ادراری و عفونت‌های قارچی را بهبود دهند. عفونت‌های کاندیدا یا همان عفونت‌های قارچی، دومین علت شایع واژینیت یا التهاب واژن هستند. این ترکیبات غذایی خصوصاً شامل پروبیوتیک‌ها، پری بیوتیک‌ها است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

مواد غذایی غنی از پروبیوتیک

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ یا باکتری‌هایی هستند که می‌توانند طیف وسیعی از مزایای سلامتی را داشته باشند، از کمک به هضم غذا گرفته تا بهبود پاسخ سیستم ایمنی بدن. همچنین تحقیقات نشان داده است که پروبیوتیک‌ها سلامت دستگاه تناسلی زنان را نیز بهبود می‌بخشند. پروبیوتیک‌ها ممکن است عوامل ضد میکروبی تولید کنند که باکتری‌های دیگر را می‌کشند یا رشد آنها را متوقف می‌کنند و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند. آنها از این طریق، تعادل باکتری‌های «خوب» و باکتری‌های «مضر» را در واژن حفظ می‌کنند.

باکتری‌ گونه لاکتوباسیلوس غالب‌ترین نوع باکتری «خوب» است که در یک واژن سالم یافت می‌شود. این باکتری از طریق تنظیم فلور میکروبی واژن، بهبود سطح اسیدیته و ممانعت از اتصال میکروب‌های مضر به دستگاه تناسلی و تقویت سیستم ایمنی بدن به سلامت کمک می‌کند. لاکتوباسیلوس از بدن در برابر سایر میکروارگانیسم‌هایی که می‌توانند منجر به عفونت‌های واژن مانند واژینوز باکتریایی (BV)، عفونت‌های مقاربتی (STIs) و عفونت‌های قارچی شوند، نیز محافظت می‌کند.

بر اساس نتایج مطالعه‌ای استفاده از مکمل‌های لاکتوباسیلوس واژینال پس از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها مانع از رشد باکتری‌ها در افراد مبتلا به واژینوز باکتریایی (BV) می‌شود و pH واژن را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

مکمل‌های پروبیوتیک در داروخانه‌ها موجودند، اما برخی از متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند پروبیوتیک‌ها را از غذاها و نوشیدنی‌های تخمیر شده دریافت کنید. برخی از مواد غذایی مناسب سلامت دستگاه تناسلی بانوان که حاوی پروبیوتیک‌ها هستند عبارتند از:

• ماست و پنیر پروبیوتیک
• کفیر (دوغ کفیر)
• کلم ترش
• ترشیجات
• تمپه، میسو و سایر غذای تخمیری تهیه شده از سویا

پری بیوتیک‌ها

پری بیوتیک‌ها ترکیباتی هستند که بدن قادر به تجزیه آن‌ها نمی‌باشند و باکتری‌های سالم را تغذیه می‌کنند. ترکیبات پری بیوتیک نیز ممکن است با افزایش جمعیت باکتری‌های سالم به حفظ محیط اسیدی واژن کمک کنند. غذاهای غنی از پری بیوتیک شامل این موارد است:

• تره فرنگی و پیاز
• مارچوبه
• سیر و پیاز
• محصولات تهیه شده از گندم کامل و سبوس‌دار
• جو دوسر
• سویا
• موز

غذاهای دارای شاخص گلیسمی پایین

واژینور باکتریایی شایع‌ترین ‌اختلال زنان است که 29 درصد از زنان را در سنین باروری مبتلا می‌کند. این عارضه نوعی عفونت است و می‌تواند در صورت عدم تعادل باکتری‌ها در واژن رخ دهد. علائم واژینور باکتریایی می‌تواند شامل بوی بد واژن، ترشح، خارش و سوزش باشد. این علائم اغلب بدون قرمزی و ورم وجود دارند. واژینور باکتریایی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را افزایش دهد. بر اساس نتایج مطالعات، مصرف مواد غذایی دارای شاخص گلیسمی  (GI) پایین ممکن است به جلوگیری از واژینور باکتریایی کمک کند.

شاخص گلیسمی مقیاسی است که مشخص می‌کند غذاهای حاوی کربوهیدرات با چه سرعتی گلوکز یا قند را وارد جریان خون می‌کنند و قند خون را افزایش می‌دهند. غذاهای دارای شاخص گلیسمی پایین گلوکز را به آرامی آزاد می‌کنند و این می‌تواند به حفظ ثبات قند خون کمک کند. نمونه‌هایی از مواد غذایی مناسب سلامت دستگاه تناسلی زنان با شاخص گلیسمی پایین عبارتند از: 

• غلات کامل مانند بلغور جو دوسر، کینوا و جو
• هویج و سایر سبزیجات غیر نشاسته‌ای
• سیب، پرتقال، گریپ فروت و سایر میوه‌ها
• مغزها، حبوبات و انواع لوبیاها
• شیر
• ماست ساده کم چرب

غذاهای دارای شاخص گلیسمی بالا گلوکز را به سرعت آزاد می‌کنند و باعث افزایش قند خون می‌شوند. این اثر ممکن است ریسک واژینوز باکتریایی را افزایش دهد. ارتباط بین واژینوز باکتریایی و سطح گلوکز به طور کامل شناخته نشده است. یک نظریه این است که گلوکز بر مایعات واژن تاثیر می‌گذارد و سطح بالای گلوکز ممکن است التهاب را افزایش دهد، عملکرد سیستم ایمنی را تضعیف کند و به باکتری‌ها اجازه رشد بدهد.

غذاهای پر فیبر

خوردن غذاهای پر فیبر ممکن است رشد باکتری لاکتوباسیلوس در واژن را که باکتری‌های مضر را کنترل می‌کند، تقویت کند. مصرف بیشتر فیبر نیز ممکن است به جلوگیری از واژینوز باکتریایی کمک کند. برخی از مواد غذایی مناسب سلامت دستگاه تناسلی زنان و سرشار از فیبر شامل این موارد است:

• غلات کامل مانند بلغور جو دوسر، کینوا و جو
• اکثر لوبیاها، حبوبات، آجیل‌ها و دانه‌ها
• کنگر فرنگی 
• سیب زمینی شیرین 
• انواع توت و سایر میوه‌ها

افزایش مصرف غلات کامل می‌تواند راه ساده‌ای برای دریافت فیبر غذایی بیشتر  باشد. چند روش برای اینکه غلات کامل را جایگزین غلات تصفیه شده کنید:

• نان تهیه شده از 100% غله کامل را جایگزین نان سفید کنید.
• ماکارونی معمولی را با ماکارونی 100% غله کامل جایگزین کنید.
• بلغور جو دوسر را به جای مافین صبحانه یا کلوچه و مواد غذایی پخته انتخاب کنید.
• برنج قهوه‌ای یا کینوا را جایگزین برنج سفید کنید.

غذاهای حاوی ویتامین دی 

یکی دیگر از مواد مغذی کلیدی که ممکن است به تقویت برخی از عوامل موثر بر سلامت واژن کمک کند، ویتامین D است. ویتامین دی در مواد غذایی زیر یافت می‌شود:

• ماهی سالمون پخته 
• قزل آلا
• ساردین
• تخم مرغ
• شیر غنی شده با ویتامین دی
• پنیر چدار

دریافت هر روزه ویتامین دی کافی تنها از طریق غذا می‌تواند مشکل باشد. به توصیه پزشکان بسیاری افراد باید ویتامین د را به شکل مکمل‌برای تامین سطح توصیه شده این ویتامین مصرف کنند. بر اساس یک تحقیق انجام شده در سال 2022، ویتامین دی ممکن است خشکی واژن را کاهش دهد، سطح pH واژن را متعادل کند و رشد و تنوع سلول‌ها را در پوشش داخلی واژن در میان زنان یائسه بهبود بخشد. همه اینها فاکتورهایی هستند که سلامت کلی واژن را بهبود می‌دهند. با این حال، تحقیقات محدود است و باید مطالعات بیشتری انجام شود.

همچنین مصرف دوز بیشتری از ویتامین دی به صورت روزانه می‌تواند به درمان واژینوز باکتریایی در میان زنانی که کمبود ویتامین دی دارند کمک کند. دلیل تاثیر ویتامین دی این است که این ویتامین می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند که به نوبه خود بر سلامت کلی واژن موثر است. 

پزشک می‌تواند با آزمایش سطح ویتامین دی در خون شما مشخص کند که آیا به مصرف مکمل ویتامین دی نیاز دارید یا خیر و در صورت نیاز، دوز مناسب برای شما چقدر است. مصرف ویتامین دی بیش از حد می‌تواند جذب کلسیم را افزایش داده و منجر به هیپرکلسمی یا کلسیم خون بالا شود. عوارض جانبی هیپرکلسمی می‌تواند شامل تهوع، ضعف عضلانی و سنگ کلیه باشد.

غذاهایی که برای سلامت واژن، باید محدود شوند

تا اینجا به برخی از مواد غذایی مناسب سلامت دستگاه تناسلی زنان اشاره شد. اما برخی از مواد غذایی به طور غیر مسقیم می‌توانند تهدیدی برای سلامت بانوان باشند. غذاهای دارای شاخص گلیسمی بالا می‌توانند خطر ابتلا به واژینوز باکتریایی را افزایش دهند. نان سفید، دونات و کیک‌ها، غلات فرآوری شده مانند غلات صبحانه شیرین، اسنک‌ها، برنج سفید، عسل و شکر از این جمله غذاهای با شاخص گلیسمی بالا هستند. برای اجتناب از غذاهای بسیار فرآوری شده، آب را جایگزین نوشیدنی‌های شیرین کنید، برای میان‌وعده میوه‌های تازه و آجیل یا سبزیجات را با هوموس بخورید و وعده‌های غذایی مغذی تهیه شده با سبزیجات، پروتئین بدون چربی و غلات کامل (مانند غذاهایی که فقط تفت داده می‌شوند، سالاد و سوپ) را انتخاب کنید.

غذاهای فرآوری شده نیز از جمله غذاهایی هستند که باید تا حد ممکن از آنها اجتناب کنید. غذاهای فراوری شده، مانند غذاهای آماده و گوشت های فرآوری شده اثرات زیان‌آوری بر سلامت دارند. اینها معمولاً حاوی سطوح بالایی از قندهای اضافه شده هستند و همانطور که گفته شد تاثیر نامطلوبی بر سلامت دستگاه تناسلی نیز دارند. غلات صبحانه آماده شیرین، کراکر و چیپس، آبنبات و بستنی، غذاهای منجمد، نان های بسته بندی شده، سوپ‌های آماده و نودل، محصولات پخته شده، از جمله پیتزا، کیک، و شیرینی و انواع ناگت، سوسیس و کالباس از جمله این محصولات هستند.

طبق آنچه که گفته شد برخی غذاها یا مواد مغذی می‌توانند در سلامت واژن نقش داشته باشند. غذاهای غنی از پروبیوتیک از جمله مواد غذایی مناسب سلامت دستگاه تناسلی زنان است که با تنظیم میکروارگانیسم‌های واژن به سلامت آن کمک می‌کند. همچنین غذاهای پر فیبر ممکن است به جلوگیری از واژینوز باکتریایی کمک کنند. کیفیت کلی رژیم غذایی شما می‌تواند بر سلامت واژن نیز تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، رژیم غذایی سرشار از غذاهای فرآوری شده ممکن است احتمال ابتلا به واژینوز باکتریایی را بیشتر کند. این را هم در نظر داشته باشید که مواد غذایی به تنهایی نمی‌توانند از عفونت یا سایر بیماری‌ها پیشگیری کنند یا آنها را درمان کنند.