راهنمای مراقبت از نوزاد متولدشده از مادر مشکوک یا مبتلا به کووید-۱۹
برای کاهش خطر انتقال ویروس از مادر مشکوک یا مبتلا به بیماری کووید-۱۹ به نوزاد چه کار باید کرد؟ در این مطلب با بخشی از راهنمای مراقبت از نوزاد تازه متولدشده در زمان همهگیری کووید-۱۹ آشنا شوید.
تماس مادر و نوزاد در زمان شیوع کرونا
در مادران مشکوک یا مبتلا به بیماری کووید-۱۹، برای کاهش خطر انتقال ویروس از مادر به نوزاد، لازم است موارد زیر رعایت شود:
- در صورت پایدار بودن وضعیت نوزاد بعد از تولد، برای برقراری تماس پوست با پوست نوزاد تازه متولدشده و مادر باید دستها، شکم و پستان مادر با آب و صابون بشوید و ماسک بزند. از شستوشوی شکم و پستان با مواد ضدعفونیکننده به ویژه بر پایهٔ الکل پرهیز شود.
- هر نوزادی که از مادر مشکوک یا مبتلا به بیماری کووید-۱۹ به دنیا میآید، مشکوک تلقی و ملاحظات مربوط به موارد مشکوک دربارهٔ آنها رعایت میشود. این نوزادان و شیرخواران باید دو هفته بر اساس شرایط بالینی نوزاد در بیمارستان یا خانه قرنطینه شوند.
- درصورتیکه وضعیت بالینی مادر مشکوک یا مبتلا به بیماری کووید-۱۹ به گونهای باشد که قادر به مراقبت از نوزاد خود نباشد، نوزاد باید به طور موقت از او جدا و در اتاق دیگری توسط همراه سالم نگهداری شود.
- اگر مادر مشکوک یا مبتلا به بیماری کووید-۱۹ قادر به مراقبت از نوزاد خود باشد، مادر و نوزاد میتوانند هماتاق باشند و مادر میتواند بعد از شستن دستها و زدن ماسک به نوزاد خود شیر بدهد. بعد از شیر دادن باید نوزاد در فاصله دو متری مادر نگهداری شود و در صورت نبود این امکان، یک پرده بین مادر و نوزاد قرار داده شود.
- اگر مادر و نوزاد در یک اتاق بستری یا نگهداری میشوند، اتاق باید تهویهٔ مناسب داشته باشد.
- بهتر است مادر یک همراه سالم آموزش دیده داشته باشد که مراقبتهای مربوط به نوزاد را انجام دهد. همراه باید اصول بهداشت فردی و پیشگیرانه مانند شستوشوی مکرر دستها با آب و صابون مایع یا الکل و زدن ماسک را هم رعایت کند.
- درصورتیکه نوزاد به دلیل زودرس بودن شدید یا سایر موارد بیشتر از دو هفته نیاز به بستری داشته باشد و دو بار تست PCR منفی داشته و طبق نظر پزشک معالج، مبتلا به عفونت کرونا نیست، اقدامات احتیاطی ویژهٔ بیماران مشکوک به کرونا برای مراقبان بعد از دو هفته لازم نیست.
نکات مهم پس از تولد نوزاد در زمان شیوع کرونا
در زمان همهگیری کرونا در جهت کاهش رفتوآمدها و کاهش احتمال انتقال بیماری، جز مادر نوزاد شخص دیگری اجازهٔ حضور بر بالین نوزاد را ندارد و حضور سایر ملاقاتیها ممنوع است.
در بدو ورود به بخش پس از زایمان، مادر از نظر وجود تب، سرفه یا سایر علائم مشکوک به کرونا توسط پرستار نوزاد ارزیابی میشوند و سابقهٔ وجود علائم مشکوک به کرونا در اطرافیان مادر نیز پرسیده میشود. در جهت حفاظت از سلامت کارکنان بخش NICU، بخش نوزادان و خود مراجعان باید احتیاطهای لازم در مورد حفظ فاصلهٔ اجتماعی بین افراد رعایت شود.
برای جلوگیری از انتشار عفونت کرونا در صورت تمایل مادر به اقامت در بیمارستان جز موارد ضروری رفتوآمد او به خارج از بیمارستان به حداقل برسد. اگر ساختار اتاق استراحت مادران طوری است که فضا کم و تختهای استراحت مادران به هم نزدیک است، مادران اقامت ۲۴ ساعته نداشته باشند و تا جای ممکن مادران از حمام بیمارستان استفاده نکنند.
مادران تا جای ممکن هنگام حضور در بخش لازم است از ماسک استفاده کنند. برای کاهش نگرانی خانوادهها باید در ساعتهایی مقرر امکان پاسخگویی تلفنی به سؤالات پدرها و مادرها توسط پزشک یا پرستار مربوط قرار داده شود. آموزش لزوم تداوم تغذیه با شیر مادر نحوهٔ دوشیدن و ذخیرهسازی شیر قبل از ترخیص مادر و سپس در مراجعات حضوری یا تماسهای تلفنی نیز ادامه یابد.
تغذیه با شیر مادر در زمان شیوع کرونا
تا به حال شواهدی مبنی بر انتقال ویروس کرونا از شیر مادر گزارش نشده است. برای تغذیهٔ نوزاد از مادر مبتلا به کرونا موارد زیر در نظر گرفته خواهد شد:
- اگر حال عمومی مادر با تشخیص قطعی خوب است، شیردهی از پستان باید با رعایت نکات بهداشتی انجام میشود. پس تغذیهٔ نوزاد از پستان مادر مشکوک به بیماری، با رعایت اصول بهداشتی منعی ندارد.
- اگر با تشخیص قطعی، حال عمومی مادر بد است، تغذیهٔ شیرخوار به طور موقت، با شیر اهدایی ذخیرهشده در بانک شیر انجام خواهد شد. در صورت در دسترس نبودن شیر اهدایی بانک شیر میتوان به طور موقت از شیر خشک استفاده شود.
- در صورت تغذیه با شیر خشک، رعایت اصول بهداشتی در زمان تهیهٔ شیر خشک و شستوشوی بطری شیر مهم است.
- با توجه به ارزش شیر مادر، از قطع بیمورد شیر مادر و تجویز شیر خشک به شدت پرهیز میشود. در مورد مادران بدحال یا نوزادان بدحال بستری در NICU به مادر تأکید میشود در فواصل دو تا سه ساعته، شیر خود را با رعایت اصول بهداشتی بدوشند و ذخیره کنند تا جریان شیر قطع نشود.
- برای جلوگیری از احتمال انتقال عفونت، مادران از شیردوشهای مشترک بخش استفاده نمیکنند و برای دوشیدن شیر از دست یا شیردوشهای مناسب شخصی استفاده خواهند کرد.
- مادر باید دستهای خود را قبل از لمس هر قسمت پمپ یا ظرف ذخیرهسازی شیر بشوید.
- بعد از هر نوبت شیردوشی تمام اجزای شیردوش که با پستان و دست مادر در تماس بوده است باید شسته یا ضدعفونی شود.
آزمایشات غربالگری در زمان همهگیری کرونا در زمان مقرر، یعنی سه تا پنج روزگی و در نوزادان زودرس طبق نظر پزشکشان در چهار نوبت با رعایت اقدامات احتیاطی انجام میشود. واکسیناسیون نوزادانی که مادرانشان مبتلا به عفونت قطعی یا مشکوک به کروناست هم طبق روتین بقیهٔ نوزادان انجام خواهد شد.
نکات مهم بهداشتی پس از زایمان و رفتن به خانه در زمان شیوع کرونا
در خانوادهای که همهٔ افراد سالم هستند و مبتلا به کرونا نیستند، رعایت موارد زیر در مراقبت از نوزاد بعد از ترخیص از بیمارستان و رفتن به خانه الزامی است:
- مادر یا فرد مراقب نوزاد در خانه باید اصول بهداشت فردی و پیشگیرانه را قبل و بعد از هر گونه مراقبت و تماس با نوزاد، تغذیهٔ نوزاد، تعویض پوشک، تماس با مایعات و ترشحات بدن نوزاد رعایت کند و دستان خود را حداقل به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون مایع یا مواد ضدعفونیکننده بر پایهٔ الکل حداقل ۷۰ درصد بشوید.
- از ماسک و دستکش یکبارمصرف استفاده شود و بعد از انجام مراقبتها، ماسک و دستکش با رعایت اصول بهداشتی دور انداخته شوند و مجدداً دستها به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون شسته شود.
- فردی که غیر از مادر مراقبت نوزاد را به عهده میگیرد نباید در گروه افراد در معرض خطر مانند دیابت، بیماری قلبی و نقص ایمنی باشد.
- تماس پوستی با نوزاد به حداقل ممکن کاهش یابد و از در آغوش کشیدن و بوسیدن نوزاد جداً خودداری شود.
- از تجمع دور و بر نوزاد پرهیز شود.
- از شرکت کردن و همراه بردن نوزاد در مهمانیها و مراکز تجمع جمعیت جز در موارد ضروری مثل زمان واکسیناسیون خودداری شود.
- در صورت مراجعه برای دریافت خدمات ضروری مانند واکسیناسیون نیز رعایت فاصلهگذاری اجتماعی دو متری از دیگران مورد توجه قرار گیرد.
- از مصرف مواد دخانی مثل سیگار، قلیان در خانه خودداری کنید.
- در صورت امکان در خانه، یک اتاق جداگانه برای نوزاد اختصاص یابد و در صورت در دسترس نبودن اتاق جداگانه، نوزاد باید حداقل دو متر از فرد بیمار یا مشکوک به ابتلا فاصله داشته باشد.
- اگر فرد مشکوک به ابتلا، مادر نوزاد باشد، در صورت بستری نشدن مادر یا مرخص شدنش از بیمارستان به علت بیماری کرونا، مادر و نوزاد میتوانند با رعایت نکات بهداشتی قرنطینهٔ خانگی در کنار هم باشند.
- در صورت بروز علائم ناخوشی در نوزاد، مثل پایین آمدن یا افزایش مشخص دمای بدن نوزاد، مشکلات تنفسی، تنفس تند و خوب شیر نخوردن، نوزاد باید بلافاصله به بیمارستان حتیالامکان دارای بخش مراقبت ویژه نوزادان برده شود.
- اگر حال عمومی مادر با تشخیص قطعی، خوب است و در بیمارستان بستری نشده است، نوزاد باید به مدت دو هفته قرنطینهٔ خانگی شود و تغذیهٔ نوزاد زیر پستان مادر و با رعایت اصول بهداشتی انجام شود.
- زدن ماسک در زمان تهیه و دادن شیر به نوزاد الزامی است.
- درصورتیکه نوزاد با شیر خشک تغذیه میشود، رعایت اصول بهداشتی در زمان شستوشوی بطری شیر و تهیهٔ شیر خشک رعایت شود.
به اطرافیان و اعضای خانوادهتان در مورد قرنطینهٔ خانگی نوزاد توضیحات شفاف و دقیق بدهید و به کودکان هم در مورد اصول بهداشتی و پیشگیری از انتقال بیماری آموزش کافی داده شود.