فتالاتها چه هستند و چه استفادهای از آنها میشود؟
فتالاتها از رایجترین مواد شیمیایی مورد استفاده در جهان هستند. آنها نوعی نرمساز هستند که برای نرم کردن پلاستیک در محصولاتی مانند اسباببازیها، وسایل خانگی، اتومبیل، بطری و ظروف غذا و در محصولات مراقبتی مثل محصولات بهداشتی و محصولات کودک به کار میروند. در این مطلب با فتالاتها دقیق و کامل آشنا شوید.
فتالات چیست؟
فتالاتها (Phyhalates) نرمسازهای شیمیایی، یعنی روانکننده یا پلاستیسایزرهایی هستند که سالهاست برای نرم کردن پلاستیکهایی، که در غیر این صورت انعطافناپذیرند و در صورت خم شدن میشکنند، به شکل گستردهای مورد استفاده قرار گرفتهاند.
از آنجا که فتالاتها پیوند شیمیایی با پلاستیکهایی که به آنها اضافه شدهاند ندارند، به طور مداوم از پلاستیک جدا و وارد هوا، مواد غذایی یا مایعات میشوند. آیا تا به حال متوجه شدهاید که چطور پلاستیک گاهی اوقات به مرور زمان سخت و خشک میشود؟ به این دلیل است که فتالاتها از آن خارج شدهاند.
فتالاتها در طیف بسیار وسیعی از محصولات یافت میشوند. در محصولات مراقبت شخصی، از آنها برای نرم کردن سایر مواد استفاده میشود، به لوسیونها در نفوذ به پوست و نرم کردن آن کمک میکنند و به ماندگاری بیشتر عطرها کمک میکنند. آنها همچنین در اسباببازیها، لوازم الکترونیکی مانند رایانههای شخصی، محصولات نگهداری خوردو، حشرهکشها و بسیاری از محصولات خانگی از جمله چسب، بستهبندی پلاستیکی، ظروف پلاستیکی، کفپوش خانه، مبلمان، کاغذ دیواری، پردهٔ دوش و سایر وسایل ساختهشده از وینیل یا پیویسی (PVC) استفاده میشوند. این فهرستی از متداولترین انواع فتالات است که میتواند برای بررسی برچسب محصولات مفید باشد:
- DBP (دیبوتیل فتالات)
- DNOP (دی-ان-اکتیل فتالات)
- DiNP (دیایزونونیل فتالات)
- DEP (دیاتیل فتالات)
- BBzP (بنزیل بوتیل فتالات)
- DEHP (دی ۲-اتیلهگزیل فتالات)
- DiDP (دیایزودسیل فتالات)
- DnHP (دی-ان-هگزیل فتالات)
- DMP (دیمتیل فتالات)
- DnOP (دی-ان-اکتیلفتالات)
- بیسفنول آ (BPA) یکی دیگر از نرمسازها
نرمسازها چگونه وارد بدن میشوند؟
نرمسازها همه جا اطراف ما هستند و بدن فرصتهای زیادی برای جذب آنها دارد. کودکان به این علت که اغلب هر چیزی را در دست میگیرند به دهان میبرند، بازی روی زمین و سیستمهای عصبی و تولیدمثلی در حال رشدشان به شکل منحصربهفردی نسبت به فتالات آسیبپذیر هستند. اما چگونه در معرض این مواد قرار میگیریم:
بلع
هنگامی که کودک یک شیء حاوی نرمساز مانند یک دندانگیر، اسباببازی فشاری یا کتاب حمام را میمکد یا میجود، یا هنگامی که به آنها دست میزند و سپس انگشتان خود را میمکد، مواد شیمیایی میتوانند وارد بدن او شوند. از آنجا که کودکان به طور روزمره چیزهایی را در دهان خود میگذارند و میمکند، آسیبپذیری بیشتری در مقابل بلع فتالات دارند.
تلاش برای ممانعت کودک از گذاشتن اشیا در دهانش راهحل مناسبی نیست، چون دهان زدن یکی از راههایی است که با آن در مورد دنیای خود اطلاعاتی به دست میآورد و از نظر تکاملی نیز مهم است. در عوض، والدین میتوانند اشیای بالقوه مضر را از دسترس کودک خود خارج و اطمینان حاصل کنند که اسباببازیها و اشیای دیگری که برای دهان زدن طراحی شدهاند، کاملاً ایمن هستند.
بچههای بزرگتر نیز هنگام بازی با اشیای حاوی فتالات و سپس گذاشتن دست خود در دهانشان، نرمسازها را دریافت میکنند. خمیر بازی پلیمری، که یک ترکیب مدلسازی است و تا زمانی که در اجاق خانه پخته و آب شود، خمشپذیر باقی میماند و یک نمونه از این اشیا هستند. این خمیرها به طور روتین برای استفادهٔ کودکان فروخته میشوند و عمدتاً با پلاستیک پیویسی ساخته میشوند.
ما همچنین با خوردن غذاهایی که از طریق برخی بستهبندیها آلوده شدهاند یا نوشیدن محتویات بطریهای پلاستیکی که این مادهٔ شیمیایی را به مواد غذایی یا مایع نشت میدهند، فتالاتها را وارد بدن خود میکنیم.
در مورد مراقبت از کودک تازه راه افتاده بدانید.
جذب
فتالاتها در بسیاری از محصولات معطر و آرایشی یافت میشوند. آنها بوی عطر را تثبیت میکنند، باعث افزایش پخشپذیری و افزایش جذب این محصولات میشوند. بنابراین آنها را در دئودورانتها، لاک ناخن که به جلوگیری از پوسته شدن لاک کمک میکنند، اسپری مو که از خشکی مو جلوگیری میکنند، عطرها، لوسیونها، کرمها و پودرها و حتی لوسیونها، کرمها و پودرهای کودک مییابید. مواد شیمیایی موجود در این محصولات میتواند از طریق پوست به جریان خون جذب شود.
در سال 2002، ائتلافی از گروههای بهداشت عمومی و محیط زیست، 72 محصول آرایشی برندهای مشهور را برای وجود فتالات آزمایش کردند. آنها دریافتند که تقریباً سه چهارم از محصولات حاوی نرمسازها هستند و هنگامی که مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها CDC، سطح فتالات را در انسان آزمایش کرد، دریافت که بالاترین میزان آن در زنان در سن باروری و احتمالاً به دلیل استفاده از مواد آرایشی است.
در مطالعهای که در سال 2008 منتشر شد، محققان دریافتند کودکانی که مادرانشان اخیراً از محصولات مراقبتی کودکان مانند لوسیون، شامپو و پودر کودک برای آنها استفاده کرده بودند، در مقایسه با کودکانی که مادرانشان از این محصولات استفاده نکرده بودند، احتمال بیشتری برای داشتن فتالات در ادرار خود داشتند.
قرار گرفتن در معرض فتالات بخش معمولی از هر گونه اقامت در بیمارستان نیز هست. بسیاری از ابزار پزشکی مانند کاتترها و تجهیزات تزریق داخل وریدی با پیویسی (پلی وینیل کلرید یا وینیل) ساخته شدهاند، حتی وسایل مورد استفاده در بخش مراقبتهای ویژهٔ نوزادان و سایر بخشهای مراقبت از نوزاد و کودک. از آنجا که فتالاتها میتوانند از این ابزارها به داخل مایعات ذخیرهشده مانند خون، پلاسما و مایعات داخل وریدی وارد شوند، سازمان غذا و داروی FDA، در سال 2002 توصیه کرد که ارائهدهندگان خدمات بهداشتی هنگام معالجهٔ نوزادان زودرس و زنان باردار با جنین پسر از استفاده از کیسهٔ سرم و لولههای داخل وریدی و سایر وسایل حاوی فتالات DEHP خودداری کنند. بر این اساس، در حال حاضر برخی بیمارستانها در دنیا در حال حذف پیویسی حاوی فتالات از واحدهای مراقبتهای ویژهی نوزادان هستند.
استنشاق
فتالات میتواند از گرد و غبار یا بخار متصاعد از هر نوع محصولی که حاوی وینیل باشد استنشاق شود، مانند کفپوش وینیل، پارچهٔ رومبلی وینیل، به طور مثال در صندلی خودرو و برخی از تشکهای تعویض پوشک. تولید گاز و بخارات توسط این محصولات رهش گاز نامیده میشود.
البته، فتالات برای بزرگسالان نیز جای نگرانی دارد. علاوه بر این، فتالاتها میتوانند از جفت عبور کنند، بنابراین هنگام تماس قرارگیری مادر با آنها در دوران بارداری میتوانند به جنین منتقل شوند. آنها میتوانند از طریق شیر مادر منتقل نیز شوند، بنابراین یادگیری چگونگی محدود کردن قرارگیری مادر در معرض آنها به منظور محافظت از کودک مهم است. شیر مادر هنوز هم بهترین غذا برای کودکان است. فتالات نمیتواند دلیلی برای کوتاه کردن دورهٔ شیردهی باشد، اما دلیلی برای مادران است که برچسب محصولات را بخوانند.
آیا فتالات خطرناک است؟
بر سر جواب این سؤال هنوز بحث و مجادله وجود دارد. شواهد موجود تاکنون براساس مطالعات روی حیوانات بوده و هیچ مطالعهٔ گسترده و قطعیای روی انسانها انجام نشده است. بیشتر کارشناسان بر این باورند که بسیاری از یافتههای مطالعات متعددی که روی حیوانات انجام شده، ممکن است قابل بسط به انسانها نیز باشد و اینکه تحقیقات بیشتری لازم است.
مطالعات روی حیوانات نشان میدهد که احتمال اثرگذاری فتالات بر نتایج زایمان، از جمله سن جنینی و وزن هنگام تولد، باروری (تولید اسپرم کمتر) و ناهنجاریهای آناتومیک مربوط به دستگاه تناسلی نوزادان پسر وجود دارد.
مطالعات انسانی اکنون در حال بررسی رابطهٔ بین فتالات و آسم هستند. همچنین مطالعاتی وجود دارد که بررسی میکند آیا فتالات بر سن بلوغ یا ریسک چاقی مفرط کودکان تأثیر میگذارد یا نه. اگرچه در مطالعات حیوانی نشان داده است که فتالات باعث سرطانهای کلیه و کبد میشود، اما نامحتمل است که مکانیسم درگیر آن قابل اطلاق به انسانها باشد.
در پژوهشی که در حال حاضر ادامه دارد محققان در حال بررسی تأثیر قرارگیری در معرض نرمسازها روی سن بلوغ در دختران در شهری در امریکا هستند. این مطالعات به ما کمک میکنند که بفهممیم قرارگیری در معرض فتالات در ابتدای زندگی چه تأثیری روی ابتلا به مشکلات سلامت در آینده مانند سرطان پستان دارد.
برای محافظت از خانواده چه کار کنید؟
چند گام واقعی که میتوانید برای محدود کردن قرارگیری کودکتان و خودتان در معرض فتالات موجود در منابع مختلف بردارید اینهاست:
برای به حداقل رساندن قرارگیری در معرض فتالات از طریق جذب
مقدار محصولات مراقبتی کودکانی را که برای فرزند خود استفاده میکنید محدود کنید، به خصوص اگر او هشت ماهه یا کوچکتر است. برای والدینی که میخواهند قرار گرفتن در معرض فتالات را محدود کنند، برخی کارشناسان استفاده از این محصولات را فقط در صورت «تجویز پزشکی» توصیه میکنند. برای مثال، برای راش پوشک یا اگزما. محققان دریافتند که کرمهای تعویض پوشک باعث افزایش سطح فتالات در بدن کودک نمیشوند که ممکن است به این دلیل باشد که آنها به این منظور طراحی شدهاند که روی سطح پوست بنشینند و به عنوان مانع عمل کنند نه اینکه مانند لوسیونها جذب شوند.
وقتی از محصولات مراقبت از کودک استفاده میکنید، محصولات فاقد فتالات را انتخاب کنید. متأسفانه شناسایی آن از روی لیست مواد تشکیلدهندهٔ محصول همیشه آسان نیست. تولیدکنندگان ملزم به درج کردن فتالات به طور جداگانه نیستند، بنابراین ممکن است تحت عنوان «رایحه» در لیست ترکیبات گنجانده شود. شما میتوانید با شرکت سازنده تماس بگیرید یا به وبسایت آنها مراجعه کنید.
از آنجا که فتالات به ظروف محتوی این محصولات اضافه میشود تا انعطافپذیری و دوام بیشتری داشته باشند و از آنجا که این مادهٔ شیمیایی میتواند از ظرف به داخل محصول شسته و آزاد شود، باید این را هم مشخص کنید که ظرف نگهدارندهٔ محصول فاقد فتالات است یا خیر. بسیاری از تولید کنندگان محصولات «طبیعی» مراقبت از بدن؛ اما نه همهٔ آنها، در این مورد وسواس و دقت دارند، اما شما باید از خود شرکت تولیدکننده این را بشنوید.
برخی از محصولاتی که برچسب فاقد فتالات داشتند نیز مورد آزمایش قرار گرفتند و نشان داده شد که حاوی فتالات هستند، هرچند در غلظتهایی بسیار پایینتری از محصولات بدون عبارت «فاقد فتالات». دانستن اینکه در هر یک از این محصولات چه چیزهایی وجود دارد، واقعاً دشوار است. با این وجود، اگر میخواهید میزان قرارگیری در معرض فتالات را کاهش دهید، محصولاتی که روی برچسبشان عبارت «فاقد فتالات» دارند، ارجحیت دارند.
محصولات مراقبت شخصی، مواد شوینده و پاککنندههایی را انتخاب کنید که روی برچسب خود فتالات یا کلمهٔ «رایحه» ندارند. باز هم، تولیدکنندگان ملزم به درج کردن فتالات روی لیست ترکیبات محصول نیستند؛ آنها ممکن است تحت عنوان «رایحه» لیست شوند. البته همهٔ محصولات حاوی «رایحه» حاوی فتالات نیستند، اما شما تنها با خواندن برچسب نمیتوانید این را بفهمید.
علاوه بر تحقیق روی محصولات و تولیدکنندگان خاص، میتوانید در وبسایت به دنبال لوازم آرایشی بگردید، که بسیاری از محصولات برندهای خاص و اینکه آنها فتالات دارند یا نه را پیدا کنید.
برای به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض فتالات از طریق بلع
به جای پلاستیک از شیشه و فولاد ضدزنگ استفاده کنید. مثلاْ برای بطریهای آب، ظروف نگهداری غذا و شیشهشیر کودک. البته برای جلوگیری از شکستن شیشه، باید احتیاط بیشتری به خرج بدهید.
وقتی بطریهای پلاستیکی میخرید، برای مثال بطری آب و شیشهشیر کودک، به دنبال بطریهای فاقد فتالات باشید. برخی از این محصولات به همین عنوان تبلیغ میشوند و پلاستیکهای جدید ساختهشده از ذرت اکنون در حال عرضه به بازار هستند. این پلاستیکها پلیلاکتیداسید (PLA) نامیده میشوند و به این دلیل که کاملاً زیستفروسا هستند، یعنی در طبیعت تجزیه و فاقد خطر آزاد کردن مواد شیمیایی تلقی میشود، بسیاری از فروشگاهها و تولیدکنندگان مواد غذایی طبیعی استفاده از آنها را آغاز کردهاند.
همچنین کف بطریهای پلاستیکی را بررسی کنید و آنهایی را که شمارهٔ 1 ، 2 ، 4 یا 5 روی آنها حک شده است و عموماً ایمنتر به حساب میآیند، انتخاب کنید. پلاستیکهای دارای شمارهی 3 ممکن است فتالات آزاد کنند. پلاستیک شمارهٔ 7 ممکن است بیسفنول آ و شمارهٔ 6 استیرن آزاد کنند. هیچکدام از این دو هم مطلوب نیست. پلاستیکهای ساختهشده از پلیاتیلن ترفتالات (PET) یا پلیاتیلن با چگالی بالا (HDPE) از پلاستیکهای ساختهشده از پیویسی ایمنتر هستند. «PET» یا «HDPE» ممکن است در ته بطری حک شود.
همچنین غذاها را در پلاستیک توی مایکروویو نگذارید و ظروف پلاستیکی را در ماشین ظرفشویی قرار ندهید. درجه حرارت بالا باعث میشود مواد شیمیایی از پلاستیک خارج شوند. به جای غذاهای کنسروی، گزینههای دیگری مانند میوه و سبزیجات تازه و غذاهای موجود در ظروف شیشهای را انتخاب کنید. بیسفنول آ ممکن است از پوشش داخلی مواد کنسروشده آزاد شود. از شیر خشکهای بستهبندیشده آماده در قوطی پلاستیکی اجتناب کنید؛ به جایش شیردهی کنید یا از شیر خشک پودری استفاده کنید.
به کودکتان خمیر بازی پلیمری ندهید. روشهای زیادی برای ساخت خمیر خانگی برای مدلسازی وجود دارد که خودتان میتوانید درست کنید.
محصولات وینیل (پیویسی، پلی وینیل کلرید) را خریداری نکنید، به خصوص هنگامی که آن محصولات به شکل دندانگیر، پستانک یا اسباببازی در دهان کودک شما جا میگیرند. در عوض، هر وقت ممکن است اقلام ساختهشده از محصولات طبیعی را انتخاب کنید. هنگام خرید وسایل پلاستیکی، به جای وینیل یا پیویسی، به دنبال پلاستیکهای ساختهشده از پلیاتیلن یا پلیپروپیلن باشید.
هنگام خرید مواد غذایی مانند پنیر یا گوشت بستهبندیشده در پلاستیک، قبل از استفاده، یک لایهٔ نازک از آن را جدا کنید.
برای به حداقل رساندن استنشاق فتالات
هنگام رنگ زدن یا استفاده از دیگر حلالها، مطمئن شوید که فضا تهویهٔ مناسبی دارد و کودک شما در جای دیگری است. بیشتر رنگها حاوی دربوتیل فتالات (DBP) هستند تا به آنها قابلیت پخشپذیری بیشتری بدهد. به دنبال رنگهای طبیعی بدون این ماده باشید.
هر زمان ممکن است، پردهٔ دوش، بارانی، مبلمان فضای باز و مصالح ساختمانی را از مواد فاقد وینیل انتخاب کنید. رهش گاز، یعنی آزاد و خارج شدن گاز حلشده از این محصولات، فتالات را وارد محیط زندگی شما میکند.
فتالاتها میتوانند از طریق هوا و گرد و غبار به خانهٔ شما راه یابند. تی کشیدن با آب نیز میتواند به حذف فتالات کمک کند. پس نظافت خانه را رعایت کنید.
از خوشبوکنندههای هوا اجتناب کنید. بیشتر خوشبوکنندههای هوا، حتی اگر دارای عبارت «فاقد رایحه» باشند حاوی فتالات هستند. به جای آن پنجرهها را باز کنید یا از یک خوشبوکنندهٔ طبیعی استفاده کنید. حتی میتوانید با اضافه کردن چند قطره از یک روغن عصارهای خالص به یک بطری آب، خودتان خوشبوکننده درست کنید.
در مورد فتالات چه اقداماتی انجام شده است؟
دولتهای اروپایی استفاده از فتالات را در برخی از محصولات کودک، مواد آرایشی و پلاستیکهای طراحیشده برای تماس با مواد غذایی محدود کردهاند. اما آنها میتوانند ناقص و دارای کاستی باشند، پس تصمیمگیری را بر عهدهٔ تولیدکنندگان گذاشتهاند.
بسیاری از تولیدکنندگان، فتالات را از محصولاتی که معمولاً توسط کودکان در دهان گذاشته میشود، مثل دندانگیر، پستانک، سری شیشهشیر و برخی اسباببازیها حذف کردند، اما این یک اقدام داوطلبانه بوده است و اگر شما یک والد هستید، میدانید که کودک در مورد گذاشتن اشیا در دهانش، بین «اسباب بازی» و « غیراسباببازی» تفاوتی قائل نمیشود.
سازمان غذا و داروی FDA، پس از بررسی دادههای ایمنی و سمیت نتیجه گرفت که در مورد فتالات شواهد کافی مبنی بر آسیبزایی آن که انجام اقدامات نظارتی را ایجاب کند، وجود ندارد. سازمان غذا و دارو نوشتن لیست مواد تشکیلدهنده را برای محصولات آرایشی و بهداشتی الزامی کرده است. اما ترکیباتی عطری لازم نیست به طور جداگانه درج شوند. بنابراین اگر یک محصول حاوی «رایحه» است، ممکن است حاوی فتالات نیز باشد، بدون اینکه آن را مشخص کرده باشد. همچنین، محصولات آرایشی و بهداشتی که به متخصصان این حوزه فروخته میشوند، نیازی به اعلام ترکیبات در برچسب خود ندارند.
سایر کشورها در حال بررسی اعمال قوانین مشابهی هستند و برخی این سازمانها ادعا میکنند که فتالاتها در مقادیر کمی وارد بدن میشوند و این محصولات بیخطر هستند.
و تحقیقات همچنان ادامه دارد...