روز تخمکگذاری در چرخه عادت ماهانه
تخمک گذاری اصطلاحی است که برای آزاد شدن تخمک از تخمدانها به کار میرود. این فرایند بخشی از چرخه قاعدگی ماهانه در زنان است که نقش مهمی در باروری دارد. درک چگونگی و زمان انجام این مرحله میتواند به زنان برای موفقیت آمیز بودن بارداری یا جلوگیری از بارداری ناخواسته کمک کند.
در این مطلب با مرحله تخمک گذاری در چرخه قاعدگی و اهمیت آن در قدرت باروری زنان آَشنا میشوید.
تخمک گذاری چیست؟
تخمک گذاری مرحلهای از چرخه قاعدگی است که در آن تخمدان در هر ماه یک تخمک آزاد میکند. وقتی تخمک از تخمدان خارج میشود، به سمت لوله فالوپ حرکت میکند و در آنجا منتظر بارور شدن توسط اسپرم میماند. آزادسازی تخمک به طور متوسط در روز 14 سیکل قاعدگی 28 روزه اتفاق میافتد.
تخمکگذاری و چرخه قاعدگی
فرایند تخمک گذاری زمانی شروع میشود که هیپوتالاموس مغز هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) را آزاد میکند. این هورمون باعث میشود غده هیپوفیز هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینهکننده (LH) را ترشح کند.
بین روزهای ششم تا چهاردهم چرخه قاعدگی، هورمون محرک فولیکول باعث میشود فولیکولها که کیسههای کوچک حاوی تخمک در حال رشد در تخمدانها هستند شروع به بلوغ کنند. طی روزهای 10 تا 14 چرخه قاعدگی، تنها یکی از فولیکولهای در حال رشد تخمک کاملاً بالغی را تشکیل میدهد. در حدود روز چهاردهم چرخه، افزایش ناگهانی هورمون لوتئینهکننده باعث میشود که تخمدان این تخمک بالغ شده را آزاد کند. این همان فرایند تخمکگذاری است. بعد از تخمک گذاری، هورمون پروژسترون افزایش مییابد که به آمادهسازی رحم برای بارداری کمک میکند.
مراحل تخمکگذاری
در زمان تخمکگذاری افزایش سطح هورمون LH در بدن باعث تحریک فولیکول و آزاد شدن تخمک بالغ میشود. همزمان با افزایش سطح این هورمون، مخاط دهانۀ رحم شما نیز لغزندهتر میشود تا مسیر اسپرم برای رسیدن به تخمک را هموار کند. تخمک آزادشده از یکی از لولههای فالوپ پایین میرود که تخمدان شما را به رحم متصل میکند.
تخمک آزادشده ۲۴ ساعت فرصت دارد تا در مسیرش از لولههای فالوپ به رحم، با یک اسپرم برخورد کند و لقاح انجام شود. در غیر این صورت، تخمک وارد رحم میشود و از بین خواهد رفت. از آنجا که اسپرم میتواند حدود سه تا پنج روز زنده بماند، بنابراین دانستن زمان تخمکگذاری و نزدیکی جنسی بدون استفاده از وسایل پیشگیری، از پنج روز مانده به این روز، شانس وجود داشتن اسپرم را در مسیر آن، هنگام آزاد شدن تخمک افزایش میدهد. بنابراین شما شما با دانستن این زمان میتوانید با برنامهریزی درست با همسرتان و داشتن رابطۀ جنسی در زمان مناسب، شانس باروری خود را به میزان چشمگیری افزایش دهید.
تخمک گذاری، لقاح و بارداری
همانطور که پیشتر اشاره شد وقتی تخمک گذاری اتفاق میافتد، تخمک شروع به حرکت در لوله فالوپ میکند. در لوله فالوپ است که تخمک و اسپرم برای لقاح به هم برخورد میکنند. اگر لقاح اتفاق بیفتد و اسپرم تخمک را بارور کند، تخمک بارور شده به سمت رحم میرود. پس از حدود یک هفته، تخمک بارور شده به دیواره رحم میچسبد. به این کار لانهگزینی جنین یا کاشت جنین میگویند.
در این مرحله ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون باعث ضخیم شدن آندومتر میشود که مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و تبدیل شدن به نوزاد را فراهم میکند. در حینی که سلولها به تقسیم شدن ادامه میدهند برخی از آنها به جنین تبدیل میشوند و برخی دیگر جفت را تشکیل میدهند. هورمونها به بدن مادر سیگنال میدهند که جنین داخل رحم در حال رشد است. این سیگنالها همچنین به رحم دستور میدهند که پوشش خود را حفظ کند و این از پریود شدن ماهانه جلوگیری میکند. پریود نشدن معمولاً از اولین علائم بارداری است.
تخمک گذاری چه زمانی اتفاق میافتد؟
در یک چرخه قاعدگی 28 روزه، تخمک گذاری حدود 14 روز قبل از شروع پریود بعدی اتفاق میافتد، اما زمان دقیق آن متفاوت است. طول سیکل قاعدگی ممکن است طولانیتر یا کوتاهتر از 28 روز باشد. دنبال کردن چرخه قاعدگی با استفاده از اپلیکیشن تلفن همراه یا ثبت روزها در تقویم میتواند برای پیدا کردن طول چرخه مفید باشد.
این کار همچنین به شما در تعیین روز تخمکگذاری کمک میکند. اکثر زنان صرف نظر طول چرخه قاعدگی خود 14 تا 16 روز پس از تخمک گذاری پریود میشوند.
چگونه بفهمم که در حال تخمکگذاری هستم؟
تعیین دقیق زمان تخمک گذاری میتواند مشکل باشد. اگرچه تغییر در ترشحات واژینال و رنگ ترشحات واژن، تغییر در دمای پایه بدن از جمله علائم تخمکگذاری هستند، روشهای مختلفی نیز وجود دارد که زنان برای پیگیری چرخه قاعدگی و تخمین زمان این مرحله استفاده میکنند. از آنجایی که هر روش معایبی دارد، بهتر است برای به دست آوردن تخمین دقیقتر از دو یا چند روش استفاده کنید.
به طور کلی اگر سیکل 28 روزه داشته باشید، تخمک گذاری تقریباً در اواسط چرخه یعنی روز 14 اتفاق میافتد. با این وجود، طول سیکل میتواند بین 21 تا 35 روز متغیر باشد. بنابراین این بدان معناست که این زمان بسته به چرخه قاعدگی شما منحصر به فرد است. چرخه قاعدگی خود را برای چندین ماه پیگیری کنید. به علائم غیرمعمول نیز توجه کنید. اکثر زنان صرف نظر از طول چرخه خود، 14 روز قبل از شروع پریود تخمک گذاری میکنند.
علائم تخمک گذاری چیست؟
توجه داشته باشید که علائم در هر زنی متفاوت است و همه زنان علائم تخمک گذاری را ندارند. شایعترین علائم آن عبارتاند از:
- سینههای حساس به لمس
- نفخ
- درد خفیف لگن یا شکم
- خونریزی خفیف یا لکه بینی
- تغییر در حالت سفتی دهانه رحم
- افزایش میل جنسی
- افزایش حس بویایی و چشایی
- تغییرات خلق و خو
- تغییر اشتها
احتمال بارداری در زمان تخمک گذاری
اگرچه تخمک فقط 24 ساعت عمر میکند، اما اسپرم میتواند بین 3 تا 5 روز در رحم زنده بماند. این بدان معناست که شما میتوانید با داشتن رابطه جنسی از حدود پنج روز قبل از تخمک گذاری تا یک روز پس از آن باردار شوید. بنابراین اگر قصد بارداری دارید، بهتر است در این زمان اسپرم در بدن شما وجود داشته باشد. بیشترین احتمال لقاح زمانی است که رابطه جنسی یک تا دو روز قبل از آزاد شدن تخمک و در روز آن انجام شود.
آیا درد در زمان تخمک گذاری طبیعی است؟
بسیاری از افراد درد تخمکگذاری را در طی این مرحله تجربه میکنند. این درد نوعی گرفتگی یا درد لگنی است که در حوالی زمان آزاد شدن تخمک ایجاد میشود. معمولاً درد را در قسمت پایین شکم و لگن احساس میکنید. درد تخمک گذاری ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که فولیکول حاوی تخمک میترکد و تخمک از آن خارج میشود. این اتفاق حتی میتواند باعث خونریزی خفیف شود. درد همچنین ممکن است ناشی از یک بیماری نیز باشد، بنابراین بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که چیز جدیتری عامل آن نیست.
آیا چرخه قاعدگی بدون تخمک گذاری ممکن است؟
برخی بیماریها یا اتفاقات زندگی ممکن است بر تخمک گذاری تاثیر بگذارند یا باعث توقف آن شوند که به آن سیکل قاعدگی بدون تخمک گذاری میگویند. تعدادی از این عوامل عبارتند از:
- شیردهی یا هیپرپرولاکتینمی
- یائسگی
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- نارسایی اولیه تخمدان
- آمنوره که میتواند ناشی از چربی زیاد یا کم بدن، استرس، خستگی زیاد یا ورزش بیش از حد باشد.
اگر پریود نامنظم دارید یا ماهها است که پریود نمیشوید، ممکن است تخمک گذاری نداشته باشید. در این صورت با پزشک تماس بگیرید تا مطمئن شوید که مشکل جدی دیگری ندارید.
تاثیر روشهای ضدبارداری بر تخمک گذاری
اگر طبق دستور از قرصها یا سایر وسایل و داروهای ضد بارداری هورمونی استفاده میکنید، قاعدتاً نباید تخمک گذاری داشته باشید. به خاطر داشته باشید این تنها در صورتی است که از قرص، چسب، آی یو دی یا سایر دستگاهها دقیقاً طبق تجویز استفاده میکنید. هورمونهای کنترل بارداری با توقف آزاد شدن تخمک و غلیظ کردن مخاط دهانه رحم که حرکت اسپرمها را سختتر میکند عمل میکنند.
بنابر آنچه گفته شد تخمک گذاری فرایندی است که در طول چرخه قاعدگی اتفاق میافتد. زمان دقیق آن از فردی به فرد دیگر و حتی از سیکلی به سیکل دیگر متفاوت است. بدون این مرحله، باردار شدن یا قاعدگی منظم دشوار است. روشهای زیادی برای کمک به پیش بینی این زمان وجود دارد. دانستن زمان تخمک گذاری میتواند به شما در باردار شدن یا جلوگیری از بارداری کمک کند.
سوالات متداول
تخمک فقط 12 تا 24 ساعت پس از تخمک گذاری زنده میماند. اگر اسپرم تخمک را بارور نکند، بدن دوباره آن را جذب میکند. اما اسپرم بر خلاف تخمک، میتواند چند روز در بدن زن زنده بماند.
از نظر علمی، اگر به طور منظم تخمک گذاری میکنید، باید به طور منظم پریود شوید. اما این امکان هم وجود دارد که بدون تخمک گذاری پریود شوید.
بله، داروهای باروری برای تحریک تخمک گذاری وجود دارد.
