جدول زمانی رشد: حس استقلال در کودکان نوپا
حس استقلال کودک از چه سنی شروع میشود و در چه سنی شکل میگیرد؟ کودک شما وقتی به دنیا آمد، اصلاً نمیدانست که شما و او دو موجود جدا از هم هستید. اما با گذشت زمان، در حینی که مهارتهای مختلف فیزیکی، ذهنی و عاطفی را کسب میکند و اعتماد به نفس بیشتری به دست میآورد، شروع به درک این موضوع خواهد کرد که او فردی جدا و مجزا با بدن، افکار و احساسات خاص خودش است و این بدان معنی است که هرچه میگذرد او بیشتر میخواهد کارها را به روش خودش انجام دهد. اما شکلگیری احساس فردیت در فرزند شما سالها طول میکشد. در این مطلب میتوانید با حس فردیت و استقلال در یک کودک نوپا آشنا شوید.
تولد تا یک سالگی
در حدود شش یا هفت ماهگی، کودک کمکم متوجه میشود که از شما جداست و این میتواند همان زمانی باشد که اضطراب جدایی یعنی مرحلهای که میتواند در سال دوم زندگی فرزندتان ادامه یابد آغاز شود. اما وقتی فرزندتان اجتماعیتر شد و اطمینان بیشتری پیدا کرد که وقتی او را در مهدکودک یا نزد پرستارش میگذارید، همیشه دوباره پیش او برمیگردید، میتواند به جلو حرکت کند و هویت خود را بسازد. در سالهای نوپایی، حس استقلال فزایندهٔ او ممکن است به اندازهای شکوفا شده باشد که مشکلاتی ایجاد کند و در واقع، این موضوع که کودکان میخواهند چیزها «به روش من» انجام شود ریشهٔ بسیاری از قشقرقهای بچههاست.
برای اطلاع بیشتر میتوانید مطلب ما در مورد روش برخورد با اوقات تلخی و المشنگهٔ کودکان را ببینید.
۱۲ تا ۱۸ ماهگی
در اوایل سال دوم زندگی، ماجراجویی کشف «خود» در کودک واقعاً آغاز میشود. این سن دورهٔ تحولات حیرتانگیزی است که کودک را از ناتوانی و درماندگی به استقلال میرساند. در نتیجه، این دوره شامل نوسانات خلقی شدید و رفتارهای نگرانکنندهای نیز هست. اما درک دلایل رفتارهای کودک نوپایتان میتواند به شما در عبور از این دورهٔ متلاطم کمک کند.
فرزندتان که زمانی کاملاً وابسته به شما بود، اکنون توانایی فیزیکی و ذهنی لازم برای کشف و بررسی جهان اطرافش به طور مستقل را دارد. او با این اعتقاد که بر دنیای خود حاکم است، تحرک تازهاش را آغاز میکند. با این وجود، خیلی زود و در حین امتحان کردن تجربیات جدید، مثلاً وقتی از مبل بالا میرود و بعد نمیداند چگونه پایین بیاید و وقتی در تلاش برای پوشیدن لباسش است و در آن گیر میکند، محدودیت تواناییهایش را میفهمد و وقتی فهمید که هنوز همه چیز را نمیداند، کلافه میشود و میترسد. اما همهٔ این دشواریها نتیجهای دارد و آن اینکه: «او در این فرایند هویتش را میسازد.»
کودک نوپایتان آموخته است که شما موجودی جداگانه هستید و میتوانید او را ترک کنید. با این حال، هنوز قطعیت بازگشت شما را درک نمیکند و این میتواند رفتن شما را برای او بسیار سخت کند. این اضطراب جدایی که میتواند در تمام سالهای نوپایی در آمدورفت باشد، به طور معمول در حدود ۱۸ ماهگی اوج میگیرد و در سه سالگی به کلی ناپدید میشود.
در ضمن، در مقابل وسوسهٔ ترک کردن دزدکی و یواشکی کودک خود، مثلاً وقتی او را جایی میگذارید یا حواسش پرت است مقاومت کنید. این ترفند در مواجهه با اضطراب کمکی به او نمیکند و فقط ممکن است او را از اینکه دیگر برنگردید بیشتر بترساند، پس هر قدر هم که دشوار است، از او خداحافظی کنید و درحالیکه او میبیند بیرون بروید.
۱۹ تا ۲۴ ماهگی
خودآگاهی کودک نوپای شما در این سن نشانهٔ رسیدن به نقطهٔ عطف مهمی است. اکنون کودک نوپای شما نه تنها بهتر میفهمد که او فرد جداگانهای است، بلکه بهتر میتواند با اضطراب جدایی مواجه شود. حتی اگر هنوز هم هنگام ترک کردن او در مهدکودک یا گذاشتنش نزد یک مراقب ناراحت میشود، اما زودتر آرام میگیرد، زیرا اطمینان خاطر بیشتری دارد. تجربه و حافظهٔ رو به رشدش به او آموخته است که شما پس از مدتی نبودن، دوباره باز خواهید گشت، چون شما با اثبات مداوم اینکه دوستش دارید و از او مراقبت میکنید، اعتمادش را جلب کردهاید.
همچنین همین اعتماد است که به او خودباوری لازم برای ابراز وجود را میدهد. مثلاً اصرار او به پوشیدن لباس مشخصی برای چندمین روز پیاپی، خوردن تنها برخی غذاها و نشستن در صندلی ماشین کودک بدون کمک شما، همگی از نشانههای استقلال فزایندهٔ کودک شماست.
۲۵ تا ۳۰ ماهگی
در سن دو تا سه سالگی، فرزندتان به تقلا و کشمکش برای کسب استقلال ادامه خواهد داد. او در حین کاوش و وارسی چیزها، از شما فاصلهٔ بیشتری میگیرد و مرتب محدودیتهایی را که برایش تعیین کردهاید ارزیابی و امتحان میکند. مثلاً با رنگآمیزی روی دیوارها، حتی اگر به او بگویید این کار را نکند یا خارج شدن از اتاق یا پایین آمدن از روی صندلیای که او را به علت بدرفتاری آنجا گذاشتهاید. همچنین جملههای آشنای «خودم میتونم»، «من»، و «خودم» احتمالاً یکی از اصلیترین حرفهای این روزهای او خواهد بود.
۳۱ تا ۳۶ ماهگی
فرزند شما هم مثل بیشتر بچههای دیگر تا سومین سالگرد تولد خود بر اضطراب جدایی غلبه خواهد کرد. اما تعجب نکنید اگر به محض عبور از این مانع، هرازگاهی نشانههایی موقتی از اضطراب جدایی دوباره برزو کند، چون راه رسیدن به بلوغ با جداییهای زیاد همراه است؛ روز اول پیشدبستانی، اولین اردوی دور از خانه و حتی سال اول دانشگاه. کمک کردن به فرزندتان در کنار آمدن با جدایی در این سن، جداییهایی آینده را برایش آسانتر خواهد کرد.
روشهای کمک به رشد حس استقلال در کودک نوپا
فرزندتان قبل از اینکه بتواند از شما جدا شود و دنیای خود را کشف کند، به دلبستگی و پیوند عاطفی مطمئنی با شما نیاز دارد، پس به طور مداوم عشقتان به او را ابراز و از او پشتیبانی کنید تا اعتماد به نفس لازم برای ایستادن روی پای خود را پیدا کند. او همچنین برای آزمایش محدودیتها و کشف دنیای اطرافش به آزادی نیاز دارد. بنابراین، محیط امنی در خانه فراهم کنید، یعنی به جای اینکه دائم دنبالش راه بیفتید و هر بار به چیز خطرناکی دست زد «نه» بگویید، اشیای خطرناک را از دسترسش دور نگه دارید و اشیای ایمن زیادی در دسترسش بگذارید.
با دادن حق انتخاب به کودک و محول کردن کارهایی که میتواند به تنهایی انجام دهد، استقلال و فردیت رو به رشدش را تشویق کنید. داشتن حق انتخاب بین دو لباس، میانوعده یا فعالیتهای بعدازظهر به کودکتان اجازه میدهد تا به طور مستقل فکر کند. دادن قاشق به دست خودش در طول وعدههای غذایی یا ورق زدن صفحات کتاب در حین داستان خواندن به او نشان میدهد که دارد یاد میگیرد کارهایش را خودش انجام دهد.
به خاطر داشته باشید فقط به این دلیل که کودکتان کمکم دارد روی پای خود میایستد به این معنا نیست که به نوازش و عشق شما نیاز کمتری دارد. اگرچه ممکن است کمتر وابسته باشد، اما همچنان تشنهٔ توجه و مراقبت مداوم شماست. پس هر وقت انجام کاری به تنهایی را امتحان میکند، او را تشویق کنید اما وقتی برای کسب پشتیبانی و حمایت به سوی شما برگردد، او را از خود نرانید. فرزندتان تا مدتها بعد از این به کسب اطمینان خاطر و قوت قلب از شما نیاز خواهد داشت.
موارد هشداردهندهٔ تأخیر در حس استقلال کودک
اگرچه طبیعی است که کودک نوپای شما اضطراب جدایی را تجربه کند، اما اگر اضطرابش آنقدر شدید است که نمیتواند بدون حضور شما در کنارش کاری انجام دهد یا اگر تا مدتها پس از رفتن شما آرام نمیگیرد، بد نیست با پزشک کودک خود مشورت کنید.
با بالا رفتن سن، استقلال و خودآگاهی کودک بیشتر میشود. هر سال جدید کارهای بیشتری را در بر خواهد داشت که فرزندتان میخواهد خودش به تنهایی انجام دهد. هرچه فرزندتان بزرگتر میشود، در مورد خود و دامنهٔ تواناییهایش آگاهی بیشتری پیدا میکند. تحولات آینده شامل توانایی آماده کردن غذای خودش، دوست پیدا کردن و رفتن به مدرسه است.
