استفاده از داروهای ضدافسردگی
تصمیمگیری برای شروع، ادامه یا قطع کردن داروهای ضدافسردگی در دوران بارداری موضوع بسیار مهمی است. افسردگی درماننشده میتواند آثار زیانباری برای مادر و کودک داشته باشد، از طرفی مصرف داروهای ضدافسردگی هنگام بارداری نیز میتواند منجر به خطرهایی برای جنین شود. بهتر است در مورد شروع، ادامه یا قطع داروهای ضدافسردگی در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید. در این مطلب با اثرات داروهای ضدافسردگی مختلف، نحوۀ استفاده از آنها در دوران بارداری و تأثیر افسردگی درماننشده بر بارداری آشنا خواهید شد.
شرایط قطع داروهای ضدافسردگی
متخصصان روانشناسی و زنان و زایمان اتفاق نظر دارند که اگر شما افسردگی خفیف دارید و حداقل در شش ماه گذشته علائم حادی نداشتهاید، ممکن است بتوانید پیش از باردار شدن یا در طول بارداری زیر نظر پزشک، مصرف داروهای ضدافسردگی را قطع کنید. شاید رواندرمانی در کنار راهکارهایی برای تغییر سبک زندگی، همۀ آن چیزی باشد که شما برای مدیریت و کنترل افسردگی خود به آن نیاز دارید. در صورت انجام کارهای زیر شاید بتوانید دوران بارداری خود را بدون مصرف داروهای ضدافسردگی بگذرانید:
- بیشتر ورزش کنید.
- یوگا و مدیتیشن انجام دهید.
- اضطراب خود را به حداقل برسانید.
- به یک مشاور روانشناس مراجعه کنید.
- زمان بیشتری را بیرون از خانه بگذرانید.
اما اگر فرد سابقۀ ابتلا به افسردگی شدید یا افسردگی برگشتپذیر دارد، به بیماریهای روانی مانند اختلال دوقطبی دچار است یا سابقۀ فکر به خودکشی یا اقدام به آن را دارد، پزشکان معمولاً به هیچ عنوان توصیه به قطع داروها نمیکنند.
اثر داروهای ضدافسردگی
تعداد کمی از داروها برای مصرف در دوران بارداری کاملاً بیخطر است. خطرهایی که از مصرف برخی از داروهای ضدافسردگی توسط مادر ممکن است متوجه جنین شود، میتواند بسته به نوع و دُز داروی مصرفی و سن بارداری که دارو در آن مصرف شده است، متفاوت باشد. برخی از مشکلاتی که ممکن است جنین با آن مواجه شود در زیر آمده است:
- افزایش احتمال سقط جنین
- امکان تولد نوزاد کموزن
- افزایش احتمال مشکلات و نقصهای قلبی
- امکان تولد زودتر از موعد
- افزایش احتمال نقصهای هنگام تولد مثل آنانسفالی و آمفالوسل
- پرفشاری ریوی پایدار نوزادان (pphn)؛ عارضهای جدی در رگهای خونی ریهها
همچنین این احتمال وجود دارد نوزادنی که در رحم مادر در معرض داروهای ضدافسردگی بودهاند، بعد از تولد علائم زیر را داشته باشند:
- مشکل تنفسی
- صدای ضعیف
- عصبی بودن
- تحریکپذیری و حساس بودن
- مشکل در غذا خوردن
- قند خون پایین یا هیپوگلیسمی (hypoglycemia)
برخی از این نوزادان نیازمند بستری کوتاهمدت، حدود یک تا چند روز در بخش مراقبتهای ویژۀ نوزادان هستند.
اثر افسردگی درماننشده بر بارداری
افسردگی در صورت درمان نشدن میتواند اثرات زیادی در سلامت مادر و جنین بگذارد. زنان افسرده کمتر احتمال دارد که از خود، مراقبت درستی به عمل آورند. برای مثال ممکن است رژیم غذایی سالمی نداشته باشند یا به نوبتهای ملاقات با پزشک نروند. به علاوه زنان افسرده بیشتر احتمال دارد که در دوران بارداری درگیر رفتارهای پرخطری مثل سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر شوند. همۀ این کارها میتواند منجر به عارضههای جدی برای نوزاد از جمله سقط جنین، تولد پیش از موعد و وزن کم نوزاد هنگام تولد شود.
درمان نشدن افسردگی همچنین میتواند تأثیرات مخربی در روابط حاکم بر خانواده داشته باشد. این تأثیرها شامل رابطه با همسر و دیگر فرزندان است. اگر فرزندان دیگری دارید باید بدایند که آنها نیازمند مراقبت شما هستند. برای برخی زنان باردار، بدون در نظر گرفتن وضعیت روحی آنها، مراقبت از خود، تمام انرژی آنها را میگیرد و وقتی افسردگی به این شرایط اضافه میشود، وضعیت میتواند برای همه غیرقابل تحمل شود. اگر افسردگی مانع مراقبت شما از خانوادهتان میشود، شاید لازم باشد در طول این شرایط آسیبپذیر با مشورت پزشک به مصرف داروهای ضدافسردگی خود ادامه دهید.
داروهای ضدافسردگی کمخطر
برخی از داروهای ضدافسردگی برای زنان باردار کمخطرتر از داروهای دیگر است. برخی از داروهای ضدافسردگی کمخطر شامل موارد زیر هستند:
- فلوکستین
- سیتالوپرام
- سرترالین
- آمیتریپتیلین
- دزیپرامین
- نورتریپتیلین
- بوپروپیون
اما اگر شما باردار هستید و یکی از داروهای ضدافسردگی را مصرف میکنید که در لیست بالا نیست، نگران نشوید. حتی مصرف داروهای بحثبرانگیزتری مثل پاروکستین ریسک نسبتاً کمی دارند. تغییر داروها در میانۀ بارداری مشکلاتی را به وجود میآورد. بهتر است با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید او چه راهکاری را برای شما مناسب میبیند. اگر باردار نیستید، اما در حال برنامهریزی برای بارداری هستید و نگران خطرهای داروی مصرفی خود هستید، ممکن است تغییر داروها راهکار خوبی باشد. در این مورد هم با پزشک خود برای یک تصمیمگیری درست صحبت کنید. حتی با توجه به پایین بودن ریسک خطر، باز هم هیچ مادری نمیخواهد کودک خود را در معرض دارو قرار دهد.
تصمیمگیری در مورد ادامه یا قطع استفاده از داروهای ضدافسردگی آسان نیست و هیچ پاسخ درستی وجود ندارد. شما باید مجموع شرایط خود را مد نظر قرار دهید و بر اساس ریسکها و منافع موجود برای خودتان تصمیمگیری کنید. اگر شما و پزشکتان معتقد هستید که میتوانید در دوران بارداری داروها را قطع کنید، قطعاً این کار را انجام دهید، اما هرگز بدون مشورت با پزشک خود اقدام به این کار نکنید. در مورد بیشتر داروهای ضدافسردگی لازم است که به تدریج دارو را کم و در نهایت مصرف آنها را متوقف کنید. اگر مجبور هستید در دوران بارداری به مصرف یک داروی ضدافسردگی ادامه دهید، وحشت نکنید و به یاد داشته باشید که ممکن است خطرهای ناشی از افسردگی درماننشدۀ شما بیشتر از خطرهای مصرف داروی ضدافسردگی باشد.