عفونت گوش کودکان
عفونت گوش یکی از بیماری‌های شایع در نوزادان و کودکان است. در حدود نیمی از کودکان تا یک سالگی، حداقل یک مورد عفونت گوش را تجربه می‌کنند و بیشتر آنها تا سه سالگی حداقل یک عفونت گوش داشته‌اند. در این مطلب می‌توانید با علائم عفونت گوش در نوزاد، عوامل افزایش‌دهندۀ عفونت گوش، درمان عفونت گوش در نوزادان، زمان تماس با پزشک برای عفونت گوش نوزاد، پیشگیری از بروز مجدد عفونت گوش مجدد و لوله‌های تهویهٔ گوش برای نوزادان مبتلا به عفونت گوش دوباره آشنا شوید.
علائم عفونت گوش کودک
عفونت گوش معمولاً پس از یک سرماخوردگی یا عفونت سینوسی بروز می‌کند و ساده‌ترین راه برای تشخیص عفونت گوش یا در واقع هر بیماری دیگری در کودک، مشاهدۀ تغییرات خلق‌وخوی کودک است. اگر کودک شما بی‌قرار است یا بیش از حد معمول گریه می‌کند، به ویژه اگر تا چند ساعت در آغوش مادرش آرام نمی‌شود یا اگر دچار تب، چه تب خفیف و چه تب بالا شود، ممکن است دچار عفونت گوش باشد. همچنین عفونت گوش می‌تواند باعث بی‌خوابی کودک شود. دیگر علائم عفونت گوش شامل موارد زیر است:
گرفتن یا کشیدن گوش: اگر کودکتان گوش‌های خود را می‌کشد یا می‌گیرد، می‌تواند علامت درد کشیدن او باشد. کودکان به دلایل بسیاری ممکن است گوش خود را بکشند و گاهی هم بدون هیچ دلیلی این کار را می‌کنند. بنابراین اگر کودک شما از جهات دیگر سالم به نظر می‌رسد، احتمالاً عفونت گوش ندارد.
اسهال یا استفراغ: عاملی که باعث عفونت گوش می‌شود، می‌تواند دستگاه گوارش را نیز تحت تأثیر قرار دهد و باعث اسهال یا استفراغ نوزاد یا شیرخوار شما شود.
کاهش اشتها: عفونت گوش می‌تواند باعث ناراحتی معده و روده شود. همچنین عفونت گوش می‌تواند بلعیدن و جویدن را برای کودک دردناک کند یا او را به‌طورکلی بی‌اشتها کند. همچنین ممکن است مشاهده کنید که کودک پس از خوردن چند جرعه شیر، خود را از سینه یا شیشه‌شیر عقب می‌کشد یا استفراغ می‌کند.
خروج مایع زرد یا چرک و خون یا بوی بد از گوش: خروج چرک یا خون اغلب برای نوزادان اتفاق نمی‌افتد، اما یک نشانۀ دقیق از عفونت است که همچنین نشان می‌دهد که یک سوراخ کوچک در پردۀ گوش ایجاد شده است که البته نیازی به نگرانی نیست، زیرا این سوراخ با درمان عفونت بسته می‌شود. همچنین ممکن است از گوش کودک بوی بدی بیاید. این را نیز بدانید که خروج ترشح زرد رنگ از گوش نوزاد شیرخواری که سرحال و طبیعی است، نشانۀ عفونت گوش نیست و شاید بهتر باشد این موضوع را با پزشک کودکتان به شکل دقیق‌تر بررسی کنید.
عوامل افزایش عفونت گوش کودک
کودکان شیرخوار مستعد ابتلا به عفونت‌های گوش هستند و با بزرگ شدنشان، این احتمال در آنها کمتر می‌شود. عفونت گوش می‌تواند با باکتری یا ویروس ایجاد شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مایعات در پشت پردۀ گوش کودک تجمع می‌کند و سپس عفونی می‌شود. میکروب‌ها در محیط‌های تاریک، گرم و مرطوب رشد می‌کنند، بنابراین گوش میانی پر از مایع، یک محیط عالی برای تکثیر میکروب‌هاست. هرچه عفونت بدتر می‌شود، التهاب در پردهٔ گوش و پشت آن بدتر خواهد شد و درد را افزایش می‌دهد.
همچنین کودک ممکن است تب کند، زیرا بدن او در تلاش برای مبارزه با عفونت است. بر اساس گفتۀ محققان، استفاده از پستانک نیز ممکن است خطر عفونت گوش میانی را در نوزادان و کودکان خردسال افزایش دهد.
زمان تماس با پزشک برای عفونت گوش کودک
با مشاهدۀ اولین نشانۀ عفونت گوش در کودکتان لازم است فوراً با پزشک تماس بگیرید. برخی از این علائم شامل موارد زیر است:
- هر درجه‌ای از تب؛ کم یا زیاد
- تغییر در خلق‌وخوی کودک مثل بی‌قراری یا گریۀ بیش از حد
- کشیدن یا گرفتن گوش کودک توسط خودش
- خروج مایع زرد یا زرد مایل به سفید یا چرک و خون از گوش کودک
- بوی نامطبوع گوش
- کاهش اشتها
- اسهال یا استفراغ
- بدخوابی یا بی‌خوابی
درمان عفونت گوش کودک
اگر کودکتان حداقل شش ماهه باشد، پزشک ممکن است توصیه کند که برای کاهش درد ناشی از عفونت به او استامینوفن اطفال بدهید. اگر به نظر می‌رسد حال کودک بدتر شده یا پس از چند روز بهبود قابل توجهی نیافته است، در تماس دوباره با پزشک یا مراجعه به او تردید نکنید. اگر کودک شما پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت بهتر نشد، پزشک ممکن است بخواهد درمان‌های دیگری مثل آنتی‌بیوتیک را شروع کند. اگر کودکتان با خوردن آنتی‌بیوتیک هم بهبود نیافت، پزشک ممکن است بخواهد دارو را تغییر دهد یا فرزند شما را برای بار دیگر معاینه کند.
لازم است دورۀ کامل داروی تجویزی را به کودک بدهید و احتمالاً یک یا دو هفته بعد برای معاینۀ مجدد گوش به پزشک مراجعه کنید تا میزان تأثیر دارو را بررسی کند. یک عفونت شدید یا درمان‌نشده می‌تواند پردۀ گوش کودک را پاره کند. پارگی پردۀ گوش زیاد اتفاق نمی‌افتد و به‌طورکلی به سرعت التیام می‌یابد، اما مهم است که در موعدی که پزشک کودک تعیین کرده است، دوباره مراجعه کنید تا مطمئن شوید که عفونت کاملاً برطرف شده و پردۀ گوش کودک شما به خوبی بهبود یافته است. عفونت مکرر گوش ممکن است باعث کاهش شنوایی و زخم شدن گوش شود و در موارد بسیار نادر، عفونت گوش درمان‌نشده منجر به عفونت جمجمه در پشت گوش یا همان ماستوئیدیت یا مننژیت می‌شود. پس لازم است که با مشاهدۀ علائم عفونت گوش در کودکتان به پزشک مراجعه کنید.
آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت گوش کودک
چرا پزشکان در مورد آنتی‌بیوتیک‌ها نگرانند؟ پزشکان عموماً در مورد تجویز آنتی‌بیوتیک احتیاط می‌کنند، زیرا تعداد بیشتر و بیشتری از باکتری‌ها در حال مقاوم شدن در برابر آنها هستند و علاوه بر کمک به مقاوم شدن باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک، دادن داروی آنتی‌بیوتیک به کودک باعث کشتن باکتری‌های مفید بدن او که برای سالم نگه داشتن دستگاه گوارش حیاتی هستند، می‌شود.
همچنین، عفونت گوش هم می‌تواند توسط باکتری ایجاد شود و هم ویروس. از آنجا که آنتی‌بیوتیک‌ها روی عفونت‌های ویروسی اثر نمی‌کنند، پزشکان نسبت به تجویز آنها با دورنگری بیشتری عمل می‌کنند. قبلاً شرکت‌های دارویی با معرفی مداوم داروهای جدید، همیشه یک قدم از باکتری‌ها جلوتر بودند، اما باکتری‌ها در پاسخ به سرعت جهش کرده‌اند و این باعث شده داروها کمتر اثرگذار باشند. پزشکان می‌گویند والدین می‌توانند با درخواست نکردن آنتی‌بیوتیک برای هر عفونت گوش کودک، به مبارزه با مشکل مقاومت باکتری‌ها و جهش آنها کمک کنند.
زمان درست تجویز آنتی‌بیوتیک برای عفونت گوش
آنتی‌بیوتیک برای عفونت گوش چه زمانی لازم است؟ کارشناسان طب اطفال، درمان اوتیت مدیای حاد با آنتی‌بیوتیک را برای موارد زیر توصیه می‌کند:
- کودکان شش ماهه یا کوچک‌تر. کودکان هنوز سیستم ایمنی قوی ندارند و در مقابل عوارض اوتیت مدیای حاد بیشتر آسیب‌پذیر هستند.
- بچه‌هایی که دارای علائم شدیدی مانند تب بالا، تعریق، خستگی یا ضربان قلب سریع هستند.
- کودکان زیر دو سال که علائم خفیفی در هر دو گوش دارند.
کمک به کاهش درد عفونت گوش کودک
اگر فرزندتان شش ماهه یا بزرگ‌تر باشد، دز صحیح استامینوفن اطفال یا ایبوپروفن کودک طبق دستور پزشک می‌تواند درد را تسکین دهد. حتماً قبل از این‌که هر دارویی به او بدهید، از پزشک خود سؤال کنید، به خصوص اگر فرزند شما کمتر از سه ماه دارد. کودک خود را به نوشیدن مایعات بیشتر تشویق کنید، زیرا بلعیدن به تخلیهٔ گوش میانی و تسکین فشار دردناک در گوش کمک می‌کند.
به کودکتان داروهای بدون نسخه‌ٔ سرماخوردگی مانند داروهای ضداحتقان یا آنتی‌هیستامین ندهید. اینها نه تنها به بهتر شدن حال او کمکی نمی‌کنند، بلکه می‌توانند عوارض جانبی خطرناکی در کودکان داشته باشند. و هرگز به کودک خود آسپرین ندهید، زیرا او را مستعد ابتلا به سندرم ری خواهد کرد که یک بیماری نادر اما بالقوه کشنده است.
پیشگیری از عفونت گوش در کودک
عفونت گوش مسری نیست، اما عفونت‌های تنفسی که اغلب قبل از عفونت گوش یا همراه آن اتفاق می‌افتند، واگیر دارد. بهترین راه برای کاهش انتشار میکروب‌ها، شستن مکرر دست‌های خود و فرزندتان و شستن آنها بعد از استفاده از توالت، تعویض پوشک و قبل از خوردن غذا یا آماده کردن آن است. برخی دیگر از راه‌های پیشگیری از بروز مجدد عفونت گوش شامل موارد زیر است:
واکسن‌های کودک خود را به موقع بزنید: واکسیناسیون کودکان به جلوگیری از برخی بیماری‌های خاص که می‌تواند به عفونت گوش منجر شود، کمک می‌کند. به عنوان مثال، واکسن پنومنوکوک می‌تواند به جلوگیری از این نوع عفونت‌ها کمک کند. اگر کودک شما چند بار دچار عفونت گوش شده است، از پزشک خود بپرسید که آیا باید واکسن سالانۀ آنفلوانزا را برای کودک بزنید یا خیر، زیرا تنها کودکانی که حداقل شش ماه دارند می‌توانند واکسن آنفلوانزا را دریافت کنند.
حداقل شش ماه به کودک خود شیر بدهید: برخی مطالعات نشان داده است در کودکانی که طی شش ماه اول زندگی خود با شیر مادر تغذیه شده‌اند، کمتر احتمال بروز عفونت‌های گوش وجود دارد. برخی از پزشکان بر این باورند که مادران آنتی‌بادی‌های خاصی را از طریق شیر مادر به نوزادان خود انتقال می‌دهند که به نظر می‌رسد این آنتی‌بادی‌ها بعد از شش ماه در شیر مادر کاهش می‌یابد.
پشت کودک را هنگام تغذیه در حالت صاف نگه دارید: کودک را طوری نگه دارید که سرش از بقیه بدنش بالاتر باشد. کودکانی که در حالت درازکشیده تغذیه می‌شوند، احتمال بیشتری برای ابتلا به اوتیت مدیای حاد دارند.
کودک خود را از دود دخانیات دور کنید: محققان دریافته‌اند کودکانی که والدین آنها سیگار می‌کشند، احتمال بیشتری برای ابتلا به عفونت گوش و مشکلات شنوایی دارند. کودکانی که با یک فرد سیگاری زندگی می‌کنند، ریسک بالاتری برای عفونت‌های گوش میانی و مشکلات شنوایی دارند و اگر مادر کودک سیگاری است، این خطر باز هم بیشتر خواهد شد. همچنین کودکان و نوجوانانی که مادران آنها سیگار می‌کشیدند، در مقایسه با کودکانی که هیچ فرد سیگاری‌ای در خانواده خود نداشته‌اند، بیشتر احتمال دارد که نیازمند عمل جراحی برای مشکلات گوش میانی خود باشند.
حتی چند روز زندگی در خانه‌ای با یک فرد سیگاری می‌تواند به طور قابل توجهی به کودک آسیب برساند و احتمال ابتلا به عفونت گوش را در او بالا ببرد. به نظر می‌رسد دود سیگار سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند و در نتیجه مبارزه با عفونت را برای کودک مشکل‌تر خواهد کرد، پس اجازه ندهید دیگران در خانهٔ شما سیگار بکشند و کودک خود را از محیط دودآلود دور نگه دارید.
دست‌ها را تمیز نگه دارید: اگرچه عفونت گوش مسری نیست، اما عفونت‌های تنفسی‌ای که منجر به عفونت گوش می‌شوند، مسری هستند. پس دست فرزندتان را تمیز نگه دارید و تا جای ممکن از افراد مبتلا به عفونت‌های تنفسی دوری کنید.
از شش ماهگی پستانک را از کودکتان بگیرید: در کودکانی که شش ماهه یا بزرگ‌تر هستند، احتمال ابتلا به عفونت گوش در صورت استفاده از پستانک کمی بیشتر می‌شود، بنابراین در صورتی که کودکتان مستعد ابتلا به اوتیت مدیای حاد است، استفاده‌ٔ او از پستانک را کاهش دهید یا آن را کلاً کنار بگذارید.
لوله‌های تهویه گوش برای عفونت مکرر گوش کودک
کودکانی که عفونت گوش‌های متعددی داشته‌اند که با وجود مصرف آنتی‌بیوتیک ماه‌ها ادامه یابد، ممکن است لازم باشد از لوله‌های تهویۀ گوش استفاده کنند. قرار دادن این لوله‌ها در گوش تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. یک متخصص گوش و حلق و بینی، یک شکاف کوچک در پردۀ گوش کودک ایجاد و یک لولۀ کوچک را وارد شکاف می‌کند. این لوله فشار را رفع و به عنوان یک دریچه عمل می‌کند که به هوا اجازۀ ورود و به مایع اجازهٔ خروج می‌دهد تا باکتری‌ها نتوانند رشد کنند. پزشک در صورتی ممکن است چنین جراحی‌ای را پیشنهاد کند که کودکانی که مکرراً تجمع مایع در گوش را تجربه می‌کنند، احتمال بالایی برای عفونت گوش مکرر و کاهش دائمی شنوایی دارند.
همچنین اگرچه تحقیقات در این زمینه هنوز به نتیجۀ قطعی نرسیده است، اما برخی کارشناسان معتقدند که کاهش شنوایی ناشی از وجود مایع در گوش می‌تواند به تأخیر در رشد مهارت‌های زبانی منجر شود. برخی تحقیقات نشان داده است کودکانی که مشکلات مداوم گوش دارند، در دوره‌های بعدی زندگی مشکلات شنوایی خاصی خواهند داشت، به ویژه هنگام گوش دادن به صحبت‌های شخصی در یک محیط پر از سروصدا مانند کلاس درس که این امر می‌تواند روی فرایند یادگیری و آموزش کودکان تأثیرات منفی زیادی داشته باشد.
علاوه بر این، برخی از متخصصان گوش می‌گویند برخی از این کودکان، به ویژه آنهایی که تأخیر رشد دارند و آنهایی که تأخیرهای خاصی در رشد مهارت‌های زبانی دارند، بیشتر مستعد ابتلا به مشکلات رفتاری هستند، زیرا مدت زمانی که کودک دچار مشکل شنوایی بوده است و همچنین میزان اختلال شنوایی فاکتورهای مهمی در مشکلات رفتاری است. همچنین برخی از کارشناسان، لوله‌های تهویهٔ گوش را برای کودکانی که سطوح خاصی از ضعف شنوایی دارند، برای کودکانی با آسیب ساختاری در گوش میانی و برای کودکانی با عفونت مزمن گوش میانی یا تجمع مکرر مایع توصیه می‌کند. پس لازم است حتماً در این مورد با پزشک خود صحبت کنید و جوانب مثبت و منفی این جراحی برای کودکتان را بسنجید.
پس هرچند این توصیه مورد بحث و مناقشه است، اما اگر کودکتان عفونت‌های مکرر در گوش داشته باشد، ممکن است جراحی راه درستی باشد. دلیلش این است که وجود مداوم مایعات در گوش باعث می‌شود که او نه تنها نسبت به عفونت گوش، بلکه نسبت به ضعف شنوایی نیز مستعدتر شود و مشکلات شنوایی می‌توانند مانع رشد زبانی شوند.
روش کاشت لوله‌های گوش، میرینگوتومی یا تمپانوستومی نامیده می‌شود و با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می‌شود. یک متخصص گوش، حلق و بینی از طریق یک برش ریز در پردهٔ گوش یک لولهٔ کوچک را وارد آن می‌کند. این لوله فشار را تخلیه و به عنوان یک هواکش عمل می‌کند که اجازه می‌دهد هوا وارد و مایعات خارج شود تا باکتری‌ها نتوانند در آن رشد کنند.
