سندرم آسپرگر در کودکان
سندرم آسپرگر عبارتی است که گاهی برای توصیف شکل خفیفتری از اختلال طیف اتیسم استفاده میشود. علائم اتیسم از خفیف تا شدید متغیر است که به شکلهای کم و زیادی در شیوهٔ کار مغز و نحوهٔ تعامل اجتماعی شخص تأثیر میگذارد. برخلاف کودکان مبتلا به نوع شدیدتر اختلال طیف اتیسم، کودکان مبتلا به سندرم آسپرگر مهارتهای اولیهٔ زبانی و هوش را به طور طبیعی و نرمال کسب میکنند و هرچند هیچ آمار معتبری در مورد افرادی که تاکنون مبتلا به این سندرم تشخیص داده شدهاند وجود ندارد اما محققان میگویند این سندرم در پسرها، چهار تا پنج برابر شایعتر از دخترهاست. سندرم آسپرگر همچنین با نامهای اختلال آسپرگر، اتیسم، اتیسم خفیف، اتیسم دارای عملکرد بالا و اختلال طیف اتیسم نیز شناخته میشود که در این مطلب با این سندرم آشنا خواهید شد.
سندرم آسپرگر
امروزه روش تشخیصی پزشکان برای اتیسم تغییر کرده است و پزشکان و درمانگران دیگر از عبارت سندرم آسپرگر استفاده نمیکنند. به جای آن، همهٔ کودکان مبتلا و از جمله موارد خفیفتر مثل سندرم آسپرگر را تنها با عنوان اختلال طیف اتیسم تشخیص میدهند. اگرچه کسی که قبلاً به عنوان مبتلا به اختلال آسپرگر یا اختلال فراگیر رشد تشخیص داده شده، ممکن است همچنان با این اسمها به آن اشاره کند اما به مرور زمان این اسمها دیگر استفاده نخواهد شد.
یک آکادمی طب اطفال معتبر در دنیا میگوید همهٔ کودکان باید در چکآپ سلامت ۱۸ و ۲۴ ماهگی خود برای اختلال طیف اتیسم غربالگری شوند. متأسفانه این غربالگری هنوز در ایران انجام نمیشود و والدین اگر در این مورد نگران باشند میتوانند خودشان برای انجام یک ارزیابی از پزشک کودکشان یا از متخصصان روانپزشکی کودکان درخواست کنند.
عوامل ایجاد سندرم آسپرگر
هیچکس نمیداند دقیقاً چه چیزی باعث اختلال طیف اتیسم و از جمله موارد خفیفتر آن مثل سندرم آسپرگر میشود. کارشناسان فکر میکنند اختلال طیف اتیسم یک عارضهٔ ژنتیکی است که در اوایل بارداری ایجاد میشود و علل متعددی دارد. علاوه بر ژنها، عواملی مثل بالا بودن سن والدین، پسر بودن کودک و قرار گرفتن در معرض سموم محیطی نیز ممکن است در آن نقش داشته باشد.
اما برخی والدین نیز نگرانند که واکسنهای رایج کودکان مثل واکسن MMR؛ امامآر، که شامل واکسنهای سرخک، اوریون و سرخجه است میتواند باعث اتیسم شود اما بسیاری از پژوهشهای وسیعی که در این رابطه انجام شده، ارتباطی بین اتیسم و واکسنها نیافته است و طبق اعلام آخرین دستاوردهای بهروز دنیا هنوز هیچ شواهدی مبنی بر اینکه واکسنها باعث اتیسم میشود وجود ندارد.
علائم و نشانههای سندرم آسپرگر
کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم، مهارتهای اجتماعی ضعیف، مهارتهای ارتباطی محدود و علایق، فعالیتها یا رفتارهای تکراری دارد. کودک مبتلا به شکل خفیفتر اتیسم برخلاف کودکان مبتلا به شکل شدیدتر اتیسم، هوش متوسط یا بالای متوسط دارد و مهارتهای اولیهٔ زبانی را به طور طبیعی کسب میکند. علائم اتیسم ممکن است از سه سالگی یعنی زمانی که کودک شروع به تعامل با کودکان دیگر میکند بیشتر قابل مشاهده باشد. برخی علائم هشداردهندهٔ احتمالی برای اتیسم شامل موارد زیر است:
- مشکل در استفاده یا فهم رفتارهای غیرکلامی مثل حالات صورت، حالت قرارگیری بدن و حرکات بدن
- مشکل در فهم طنز، تمسخر، کنایه و صنایع ادبی
- یکنواختی تن صدا، نداشتن ریتم در صحبت کردن یا لحن و آهنگ عجیب
- ناتوانی از ایجاد رابطه با دیگر کودکان
- پرهیز و خودداری از ارتباط چشمی
- میل به تنها بودن
- ناتوانی از به اشتراک گذاشتن علایق یا دستاوردها با دیگران مثلاً اشاره نکردن با دست به چیزی مورد توجهشان
- ناتوانی از تعامل با دیگران یا بیان احساسات
- علایق وسواسی
- ناراحتی از تغییرات جزئی
- پایبندی وسواسگونه به برنامهها یا تشریفات روتین و یکنواخت
- حرکات تکراری عجیب مثل بالا و پایین بردن دستها شبیه بال زدن یا به هم پیچاندن، تاب دادن یا چرخاندن آنها
- خامدستی یا به اصطلاح دست و پا چلفتی بودن
- توجه شدید روی اجزای اشیا
- واکنشهای غیرعادی به مزه، شکل، بو یا جنس چیزها و اشیا
- گفتار خیلی رسمی مثل عدم استفاده از زبان عامیانه یا صنایع ادبی
- گفتار سلیس اما محدود به چند موضوع مورد علاقه
مداخلهٔ درمانی برای سندرم آسپرگر
پزشکان و روانشناسان از تستهای رفتاری برای تشخیص اختلال طیف اتیسم استفاده میکنند. پزشکان همچنین از والدین میخواهند رفتارهای غیرعادی که در کودکشان مشاهده کردهاند، از جمله لبخند نزدن یا قات و قوت نکردن، عدم برقراری ارتباط چشمی یا پاسخ ندادن به اسم خود را شرح دهند. اگرچه هیچ درمانی برای اختلال طیف اتیسم وجود ندارد اما هرچه زودتر شروع به رسیدگی کنید، نتیجهٔ بهتری خواهید گرفت.
روشهای مداخله و درمان بسته به شدت اتیسم متغیر است. تیمی از افراد از جمله پزشک کودک، معلم، روانشناس و گفتاردرمانگر یا کاردرمانگر ممکن است به کودک و خانوادهٔ کودک کمک کنند. همچنین اگرچه هیچ دارویی برای درمان اختلال طیف اتیسم وجود ندارد اما برخی کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم عارضههای دیگری دارند که وقتی با دارو درمان میشود به تخفیف برخی از علائم اتیسم کمک میکند.