فتق در کودکان: فتق چند نوع دارد و چطور ایجاد می‌شود؟
فتق یا باد فتق چیست؟ چند نوع فتق وجود دارد؟ فتق ناف با فتق اینگوینال چه تفاوتی دارد؟ در این مطلب با فتق در کودکان و راه‌های درمان آن آشنا شوید.
فتق چیست؟
فتق یا باد فتق برآمدگی‌ای است که نتیجه‌ٔ خارج شدن یک ارگان یا مقداری از بافت بدن از جای اصلی خود است. فتق می‌تواند در کشالهٔ ران، شکم و دیافراگم ایجاد شود.
گاهی اوقات یک فتق در بدو تولد آشکار است، اما در مواقع دیگر این امکان وجود دارد که در چند ماه اول پس از تولد یا حتی بعداً در دوران کودکی یا بزرگسالی ایجاد شود.
شایع‌ترین انواع فتق در کودکان، فتق اینگوینال یا فتق کشالهٔ ران یا مغبنی است که در ناحیهٔ تناسلی ایجاد می‌شود و فتق ناف که در اطراف ناف به وجود میآید. هر دوی این فتق‌ها اغلب در کودکان زیر یک سال اتفاق می‌افتد.
ممکن است اصطلاحات فتق محبوس و فتق مختنق را شنیده باشید. فتق محبوس فتقی است که پزشک نمی‌تواند با دست به سر جایش برگرداند. فتق مختنق که می‌تواند طی چند ساعت پس از فتق محبوس اتفاق بیفتد، فتقی است که جریان خون به بخشی از روده را قطع می‌کند. فتق محبوس یک فوریت پزشکی است.
چه عواملی باعث ایجاد فتق اینگوینال می‌شود؟
در طول بارداری، بیضه‌های جنین پسر در داخل شکم او تشکیل می‌شوند و سپس کمی قبل از تولد به تونلی که در بافت بین کشالهٔ ران و شکمش قرار دارد و کانال اینگوینال نامیده می‌شود، هل داده و در نهایت به کیسهٔ اسکروتوم نزول می‌کنند. در دخترها، تخمدان‌ها از طریق این تونل پایین میآید و وارد لگن می‌شوند. در آن مرحله، مسیر عبوری که در دیوارهٔ شکم قرار دارد باید بسته شود.
در حدود ۵ درصد از کودکان و عمدتاً پسران، به ویژه آنهایی که زودتر از موعد متولد می‌شوند، این مجرای عبور به طور کامل بسته نمی‌شود و به اندازه‌ای بزرگ باقی می‌ماند که یک حلقه از روده بتواند وارد تونل شود و باعث ایجاد فتق اینگوینال شود که به خودی خود بهبود نمی‌یابد.
فتق اینگوینال در پسرها چگونه است؟
شما ممکن است در ناحیهٔ کشاله ران یا کیسهٔ بیضهٔ کودکتان متوجه یک تودهٔ سفت و کشیده به اندازه‌ٔ انگشت شست پا شوید. این توده ممکن است هنگام فعال بودن یا گریه کردن کودک بیرون بزند و وقتی کودک آرام شد، دوباره ناپدید شود و به داخل شکم برگردد. اما در این مورد چه کاری باید انجام دهید؟
اگر فکر می‌کنید فرزندتان فتق اینگوینال دارد، حتماً اول بدون انجام هیچ کاری به پزشکش مراجعه کنید. پزشک احتمالاً مشاوره با جراح اطفال را پیشنهاد می‌کند که فتق را ارزیابی و احتمالاً جراحی را توصیه می‌كند. عمل جراحی معمولاً اورژانسی نیست، اما ترمیم فتق ضروری است، زیرا اگرچه فتق به خودی خود آسیبی ندارد اما ممکن است بالاخره یک زمانی، حلقه‌ای از روده که باعث ایجاد توده شده است گرفتار شود، جریان خون آن ناحیه را قطع کند و آسیبی دائمی به بافت آن بزند.
اگر این اتفاق بیفتد، شما متوجه خواهید شد که توده ناگهان بزرگ‌تر، سفت‌تر یا تیره‌تر شده و ممکن است کودکتان دچار درد و استفراغ شود. در این حالت باید کودک سریعاً به اورژانس برده شود، زیرا فتق نیاز به مراقبت فوری دارد. گاهی اوقات پزشک می‌تواند با معاینات خاصی آن را با دست به عقب براند که در این صورت جراحی را به تاریخ دیگری موکول می‌کند. در موارد دیگر، جراحی فوری ضروری خواهد بود.
اما چه علل دیگری می‌تواند باعث ورم بیضه‌ها شود؟ اگر بیضه‌های کودک درست بعد از تولد متورم باشند، به احتمال زیاد به دلیل مایع اضافی موجود در بدن نوزادان است یا به دلیل مقدار اضافی هورمون‌هایی که درست قبل از تولد از مادر دریافت کرده است. این ورم بی‌ضرر است و مایعات اضافی بعد از چند روز از طریق ادرار دفع می‌شود.
احتمال دیگر هیدروسل است که به معنای جمع شدن مایعات واردشده از مجرای کوچکی در دیوارهٔ شکم در اطراف بیضه‌هاست. حدود یک نوزاد در هر ۱۰ نوزاد پسر از بدو تولد یک هیدروسل دارد. بیشتر آنها قبل از اولین سالگرد تولد کودک از بین می‌روند، اما در بعضی موارد، تخلیهٔ مایعات و ترمیم مجرای بازشده نیاز به جراحی جزئی دارد.
هیدروسل دردی به همراه ندارد، اما اگر بزرگ شود می‌تواند ایجاد ناراحتی کند، به ویژه هنگامی که کودک پرتحرک‌تر می‌شود. اگر فکر می‌کنید فرزندتان هیدروسل دارد، حتماً به پزشکش اطلاع دهید.
همچنین در صورت قرمز بودن، حساسیت به لمس و متورم بودن بیضه، فوراً کودک خود را نزد پزشک ببرید، زیرا این علائم ممکن است علائم وضعیتی نادر اما جدی مثل پیچش بیضه و پیچ خوردن طناب منوی باشد.
فتق اینگوینال در دخترها چگونه است؟
بروز فتق اینگوینال در دختران خیلی کمتر رایج است، اما گاهی اتفاق می‌افتد. در این حالت، تخمدان‌ها یا حلقه‌ای از روده از طریق دیوارهٔ شکم وارد ناحیهٔ کشاله ران کودک می‌شود یا گاهی اوقات تا لابیا، یعنی پوست شلی که در مجرای مهبل وجود دارد، پیش می‌رود.
بیرون‌زدگی فتق به شکل یک تودهٔ سفت و کشیده احساس می‌شود. فتق اینگوینال در یک دختر نیز با جراحی جزئی قابل رفع شدن است.
اما ورم عمومی در لابیا بلافاصله بعد از تولد به احتمال زیاد یا ناشی از مایعات اضافی موجود در بدن نوزادان یا دز اضافی از هورمون‌هایی است که درست قبل از تولد از مادر دریافت کرده‌اند. این ورم بی‌ضرر است و نوزادتان بعد از چند روز مایعات را از طریق ادرار دفع می‌کند.
فتق ناف چیست؟
فتق ناف در ۱۰ تا ۲۰ درصد از کودکان بروز می‌کند، در دخترها بیشتر از پسرها شایع است و همچنین در نوزادان زودرس و در کودکان آفریقایی‌تبار بیشتر رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، این وضعیت بدون درد و بی‌ضرر است.
در حینی که کودک در رحم مادر است، شکافی در دیوارهٔ شکم و در زیر ناف وجود دارد. وقتی جنین رشد می‌کند، با ادغام عضلات شکمی این شکاف باید بسته شود. در بعضی از کودکان، ماهیچه‌های شکم به طور کامل ادغام نمی‌شوند و سوراخی به اندازه‌ٔ نوک انگشت باقی می‌ماند.
اگر کودکتان فتق ناف داشته باشد، ممکن است متوجه شوید که وقتی گریه می‌کند یا کشش و تقلای بدنی دارد، ناحیهٔ اطراف نافش برآمده و بیرون‌زده می‌شود. این معمولاً به دلیل فشار هوا از داخل شکم است.
فتق ناف چطور درمان می‌شود؟
در این مورد قبل از هر تصمیمی حتماً با پزشک کودکتان مشورت کنید. اما به‌طورکلی، گرچه ممکن است جدی به نظر برسد و اگرچه در موارد نادر می‌تواند به اندازه‌ٔ یک آلو برآمده شود اما تا وقتی آن ناحیهٔ حساس به لمس یا خیلی متورم نباشد، برآمدگی نرم و قابل فشار دادن باشد و فرزندتان احساس ناراحتی نداشته باشد، فتق ناف معمولاً هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما اگر این طور نیست، سریعاً او را نزد پزشک ببرید، چون فتق ناف گاهی اوقات نیاز به عمل جراحی دارد.
به احتمال زیاد، وقتی فرزندتان دو یا سه ساله شود فتق خودبه‌‌خود از بین می‌رود، هرچند از بین رفتن آن در برخی از کودکان تا پنج سالگی طول می‌کشد.
در موارد بسیار نادر، یک قطعه از روده‌ٔ کودک می‌تواند در شکاف دیوارهٔ شکم گرفتار شود، که در این صورت می‌تواند جریان خون به ناحیه را قطع کند و نیاز به جراحی فوری داشته باشد.
همچنین اگر متوجه هر گونه ورم، حساسیت به لمس یا تغییر رنگ در اطراف آن شده‌اید و به خصوص اگر کودک استفراغ می‌کند یا درد دارد، او را به اورژانس ببرید.
