اطلاعات جدید در مورد واکسن فلج اطفال کودکان را بدانید
از تاریخ اول بهمن ماه ۱۳۹۷ تا آخر بهمن ماه ۱۳۹۷ قرار شده است که تمام کودکان متولدشده از تاریخ یکم فروردین ماه ۱۳۹۵ تا شهریور ماه ۱۳۹۷، یک دز واکسن تزریقی سه سروتیپی دریافت کنند و همین خبر باعث ایجاد سؤالات و نگرانی‌های بسیاری برای والدین شده که در این مطلب سعی شده است به این ابهامات پاسخ داده شود.
تزریق واکسن فلج اطفال جدید
در همین شروع برای رفع نگرانی‌تان بگوییم که واکسن فلج اطفال جایگزین قطرهٔ فلج اطفال نشده است، بلکه فعلاً به صورت تکمیلی و برای کامل کردن آن است. بنابراین، اگر فرزند شما جزء متولدین سال ۱۳۹۵ و بعد از آن تا به امروز که پایان سال ۱۳۹۷ است، ابتدا و قبل از هر کاری و گیج شدن بیشتر لازم است با یک مرکز بهداشت نزدیک محل زندگی‌تان یا مطب پزشک کودکتان تماس بگیرید و زمان مشخص مراجعه برای تزریق واکسن فلج اطفال کودکتان را بپرسید تا فرزندتان بتواند به‌موقع این واکسن را دریافت کند.
لازم به ذکر است که این واکسن در قسمت قدامی خارجی ران راست کودکان به صورت عضلانی تزریق می‌شود و طبق گفتهٔ مادران، هیچ درد، تب و عوارض جانبی هم برای کودکتان به دنبال ندارد، فقط بهتر است در صورت بیمار بودن کودکتان قبل از تزریق، این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
اقداماتی از تاریخچهٔ ریشه‌کن کردن جهانی فلج اطفال
از سال ۱۳۶۷ شمسی یا ۱۹۸۸ میلادی، «برنامهٔ جهانی ریشه‌کنی فلج اطفال» به تصویب مجمع جهانی بهداشت رسید که تاکنون با به‌کارگیری واکسن خوراکی فلج اطفال موفقیت‌های چشمگیری داشته است. به کمک این برنامه، کشورهای بومی پولیو از ۱۲۵ کشور در سال ۱۹۸۸ تنها به سه کشور افغانستان، پاکستان و نیجریه در سال ۲۰۱۲ کاهش یافته است. در سپتامبر سال ۲۰۱۵ کشور نیجریه نیز از فهرست کشورهای بومی فلج اطفال خارج شد و در حال حاضر تنها دو کشور افغانستان و پاکستان پولیوآندمیک محسوب می‌شوند.
با توجه به کاهش تعداد موارد فلج اطفال ناشی از ویروس وحشی به دنبال برنامه‌های اجراشده، «فلج اطفال ناشی از ویروس واکسن» و «ویروس مشتق از واکسن» اهمیت بیشتری پیدا کرده است بنابراین، در سال ۱۳۹۱ یعنی ۲۰۱۲ میلادی، «برنامهٔ نهایی ریشه‌کنی فلج اطفال» با مد نظر قرار دادن شرایط جدید به تصویب مجمع جهانی بهداشت رسید که تمام کشورها را ملزم می‌کند تا در حرکتی هماهنگ و زمان‌بندی‌شده، ابتدا با همراه کردن واکسن خوراکی و تزریقی فلج اطفال موارد باقی‌ماندهٔ بیماری را ریشه‌کن کنند و در سال‌های بعد از ریشه‌کنی، برای حفظ ایمنی جوامع، تنها از واکسن تزریقی استفاده کنند.
در ۱۵۴ کشور جهان از واکسن خوراکی فلج اطفال در برنامهٔ ایمن‌سازی خود استفاده می‌کنند، اما به تازگی توسط سازمان بهداشت جهانی قرار شد که در تمام این کشورها از نیمهٔ دوم آوریل ۲۰۱۶ یعنی ۴ اردییهشت ۱۳۹۵، کلیهٔ واکسن‌های خوراکی سه ظرفیتی فلج اطفال باید از تمام مراکز ارائهٔ خدمات واکسیناسیون و مراکز نگهداری واکسن اعم از دولتی یا خصوصی جمع‌آوری شود و واکسن دو سروتیپی خوراکی یک و ۳ جایگزین آن شود و یک دز واکسن تزریقی سه سروتیپی در چهار ماهگی به برنامهٔ واکسیناسیون ایران اضافه شود.
دلیل هم این بود که ویروس فلج اطفال یعنی پولیوویروس؛ Polio Virus، سه سروتیپ آنتی‌ژنی یک ،۲ و ۳ دارد. سروتیپ یک ویروس، عامل اغلب موارد ابتلا و فلج است. سروتیپ ٢ ویروس آخرین بار در کشور هند در سال ۱۹۹۹ شناسایی شد و ریشه‌کنی جهانی آن به تأیید سازمان جهانی بهداشت رسیده است. سروتیپ ۳ نیز آخرین بار در نوامبر ۲۰۱۲ در نیجریه شناسایی شد.
از آنجا که مضرات سروتیپ ۲ ویروس موجود در واکسن خوراکی بیش از فواید آن است، بایستی از طریق جایگزینی واکسن سه ظرفیتی با دو ظرفیتی، سروتیپ ۲ ویروس از واکسن خوراکی حذف شود. بر این اساس، برنامهٔ نهایی ریشه‌کنی فلج اطفال، اقدامات زیر را در تمام کشورهایی که فقط از واکسن خوراکی ؛OPV، استفاده می‌کنند ضروری دانست:
قدم اول: اضافه کردن حداقل یک نوبت واکسن تزریقی فلج اطفال؛ IPV، به برنامهٔ جاری واکسیناسیون تا دی ماه سال ۱۳۹۴؛ پایان سال ۲۰۱۵، شش ماه قبل از جایگزینی واکسن خوراکی سه ظرفیتی با واکسن دو ظرفیتی که باید حداقل یک دز واکسن تزریقی تجویز شود.
قدم دوم: جایگزینی واکسن خوراکی سه ظرفیتی با واکسن دو ظرفیتی در نیمهٔ دوم آوریل ۲۰۱۶، به صورت همزمان در همهٔ کشورها.
طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده، قرار بود که در ایران از روز شنبه ۲۳ آوریل یعنی ۴ اردیبهشت، واکسن خوراکی دو ظرفیتی جانشین واکسن سه ظرفیتی شود که این کار انجام شد و قرار شد که یک دز واکسن تزریقی سه سروتیپی در چهار ماهگی به برنامهٔ واکسیناسیون ایران اضافه شود که متأسفانه به خاطر کمبود جهانی این کار فقط در مناطق پرخطر اجرا شده و از تاریخ شهریور ماه ۹۷، واکسن تزریقی سه سروتیپی نیز روتین شده است و به تمامی متولدین ۹۵/۱/۱ که فقط واکسن دو سروتیپی گرفته‌‌اند، در بهمن ماه ۱۳۹۷ یک دز واکسن تزریقی سه سروتیپی تزریق می‌شود که این امر باعث حفظ حداقل سطح ایمنی علیه سروتیپ ۲ ویروس و تسهیل کنترل طغیان‌های آتی فلج اطفال و تقویت ایمنی علیه سروتیپ‌های یک و ۳ ویروس می‌شود.
بدیهی است که واکسن تزریقی فلج اطفال، جایگزین قطرهٔ خوراکی فلج اطفال نشده است. همچنین واکسن تزریقی فلج اطفال به میزان ۰/۵ میلی‌لیتر، در قسمت قدامی خارجی ران راست به صورت عضلانی به کودک تزریق می‌شود.
واکسن فلج اطفال کودک
به‌طورکلی، دو نوع واکسن فلج اطفال وجود دارد؛ واکسن خوراکی و واکسن تزریقی که در زیر آمده است:
واکسن خوراکی فلج اطفال: این واکسن حاوی ویروس زنده و ضعیف‌شده است و دارای دو نوع «دو ظرفیتی» و «سه ظرفیتی» به شکل زیر است:
- واکسن خوراکی سه ظرفیتی فلج اطفال، واکسنی است که تا کنون در اکثر برنامه‌های جاری واکسیناسیون علیه فلج اطفال استفاده شده و باعث ریشه‌کنی سروتیپ ۲ ویروس وحشی فلج اطفال گردیده است.
- واکسن دو ظرفیتی فلج اطفال خوراکی، سروتیپ ۲ ویروس فلج اطفال وجود ندارد و در برابر سروتیپ یک و۳ ویروس وحشی فلج اطفال، مؤثرتر از واکسن سه ظرفیتی است.
واکسن خوراکی فلج اطفال در ایجاد ایمنی علیه ویروس فلج اطفال بسیار مؤثر است. با این وجود، دریافت آن در موارد بسیار نادر منجر به فلج می‌شود. این عارضه که پولیو میلیت فلجی ناشی از واکسن نامیده می‌شود، معمولاً پس از دریافت نوبت اول واکسن رخ می‌دهد. شیوع آن در افراد دچار نقص ایمنی هومورال نسبت به افراد عادی ۳۲۰۰ برابر بیشتر است و ۴۰ درصد موارد فلج کودکان ناشی از سروتیپ ۲ ویروس است که بیش از ۹۵ درصد موارد «پولیوویروس مشتق از واکسن در گردش»، ناشی از سروتیپ ۲ است. علائم بالینی فلج ناشی از «ویروس واکسن» و «ویروس مشتق از واکسن» کاملاً مشابه پولیو میلیت ناشی از ویروس وحشی است.
واکسن تزریقی فلج اطفال: حاوی ویروس غیرفعال شده و حاوی هر سه سروتیپ یک، ۲ و ۳ ویروس است که به صورت واکسن تزریقی درآمده است. این واکسن خطر ابتلا ناشی از ویروس واکسن و ویروس مشتق از واکسن را ندارد.
