نشانه‌ها و خال‌های مادرزادی کودکان
منظور از نشانه‌های مادرزادی قسمت‌هایی از پوست است که رنگ متفاوتی دارد و هنگام تولد یا چند ماه پس از تولد در بدن کودک ظاهر می‌شود. بیش از ۸۰ درصد از نوزادان نوعی نشانۀ مادرزادی دارند که برخی از آنها تا پایان عمر باقی می‌ماند و برخی به مرور زمان محو می‌شود. در این مطلب می‌توانید با انواع خال‌های مادرزادی دست‌داشتنی، مشکلات خال‌های مادرزادی، برداشتن و درمان خال‌های مادرزادی و کمک به کودکتان برای غلبه بر خجالتش برای داشتن یک خال مادرزادی آشنا شوید. همچنین یادتان باشد که از خواندن و داشتن اطلاعات بیشتر نترسید، شاید این اطلاعات زمانی باعث کمک به شما و دیگران شود.
انواع لکه‌ها و خال‌های مادرزادی
بیشتر خال‌های مادرزادی در یکی از دو دستۀ عروقی یا رنگی قرار می‌گیرد. خال‌های عروقی به وسیلۀ رگ‌های خونی در زیر پوست ایجاد می‌شود. رنگ آنها با توجه به عمق رگ‌های خونی در طیف صورتی مایل به قرمز تا آبی قرار دارد. خال‌های رنگی معمولاً قهوه‌ای، خاکستری یا سیاه است که ناشی از رشد غیرطبیعی سلول‌های رنگ‌دانۀ پوست ایجاد می‌شود. خال‌های مادرزادی طیف گسترده‌ای از شکل، اندازه و رنگ دارد و می‌تواند هر جایی از بدن ظاهر شود. انواع شایع خال‌های مادرزادی شامل موارد زیر است:
لکه‌های عروقی و بوسۀ فرشته: خال‌های مسطح و لکه‌ای صورتی یا بنفش که به وسیلۀ مویرگ‌های گشادشده در نزدیکی سطح پوست ایجاد می‌شود. این رایج‌ترین نوع خال مادرزادی است که تا ۷۰ درصد از نوزادان، یک یا چند تا از آن را دارند. این خال‌های مادرزادی ممکن است هنگامی که کودک گریه می‌کند یا وقتی درجه حرارت بدن او تغییر می‌کند، واضح‌تر شود. لکه‌های ظاهرشده در پیشانی یا پلک‌ها که بوسۀ فرشته نامیده می‌شود، معمولاً تا دو سالگی از بین می‌رود.
لکه‌های شیرقهوه‌ای: لکه‌های مسطح به رنگ برنزی یا قهوه‌ای روشن که گاهی به تعداد زیاد در پوست ظاهر می‌شود. بین ۲۰ تا ۵۰ درصد از نوزادان، یک یا دو تا از این لکه‌ها را دارند. آنها معمولاً با بزرگ شدن کودک، محو یا کوچک‌تر می‌شود، اگرچه ممکن است با قرار گرفتن در معرض نور خورشید تیره‌تر شود. اگر تعداد این لکه‌ها زیاد بود و در تمام بدن وجود داشت، بهتر است با پزشک کودک در این زمینه مشورت کنید.
خال‌های گوشتی یا مول: خوشه‌هایی از سلول‌های رنگ‌دانه‌ساز پوست است. خال‌های گوشتی در اندازه‌های متفاوتی ظاهر می‌شود و ممکن است هم‌سطح با پوست یا برجسته، سیاه یا قهوه‌ای، مودار یا بدون مو باشد. بسیاری از خال‌های گوشتی پس از چند سالگی ظاهر می‌شود. حدود یک درصد از نوزادان هنگام تولد خال گوشتی دارد. این خال‌ها اغلب در ابتدا مسطح است و بعدها کمی بزرگ‌تر و برجسته‌تر می‌شود.
لکه‌های مغولی مایل به آبی یا خاکستری: لکه‌های بزرگ و مسطح با رنگ‌دانۀ اضافی در پوست کمر یا باسن است. این نوع لکه‌ها در نوزادانی که پوست تیره دارند، شایع‌تر است. لکه‌های مغولی معمولاً تا سن مدرسه رفتن محو می‌شود، گرچه گاهی نیز ممکن است به طور کامل ناپدید نشود و تا زمان بلوغ دیده شود.
خال‌های شرابی‌رنگ: این خال‌های عروقی که در زمان تولد وجود دارند، صورتی کم‌رنگ تا ارغوانی تیره است و می‌تواند در هر جای بدن ظاهر شود، اگرچه اغلب در صورت یا سر پدیدار می‌شود. خال‌های شرابی روشن ممکن است محو شود، اما بیشتر آنها باقی می‌ماند و با رشد کودک بزرگ‌تر می‌شود. گاهی خال‌های شرابی تیره‌تر می‌شود. همچنین، این خال‌ها ممکن است در طول چند دهه توده‌های کوچکی در سطح پوست تشکیل دهد.
همانژیوم یا تومور خوش‌خیم: این واژه برای توصیف انواعی از توده‌های متشکل از سلول‌های عروق خونی استفاده می‌شود که می‌تواند مسطح یا برجسته باشد و ممکن است کوچک و نامحسوس یا بزرگ و شاید اصطلاحاً بدنما باشد. همانژیوم در حدود ۲ تا ۵ درصد از نوزادان دیده می‌شود و در نوزادان دختر، نوزادان زودرس و دوقلوها شایع‌تر است. خال‌های همانژیوم بیشتر روی سر و گردن ظاهر می‌شود و برخلاف دیگر خال‌های مادرزادی، می‌تواند به سرعت رشد کند. آنها به طور معمول در طول شش هفتۀ اول زندگی نوزاد ظاهر می‌شود. تنها ۳۰ درصد از آنها در زمان تولد قابل مشاهده است و در طول حدود یک سال رشد می‌کند و معمولاً بزرگ‌تر از ۵ یا ۵/۷ سانتی‌متر نمی‌شود. پس از آن، رشد آنها معمولاً متوقف و شروع به سفید و کوچک شدن می‌کند. این فرایند معکوس می‌تواند سه تا ۱۰ سال طول بکشد. گرچه جای بسیاری از خال‌های همانژیوم پوستی باقی نمی‌ماند اما جای برخی از آنها دائمی می‌شود.
یکی از انواع همانژیوم، یک تودۀ سطحی است و در ۲ تا ۵ درصد از نوزادان ظاهر می‌شود. این ضایعه که برجسته و در طیف رنگی صورتی‌قرمز است، ابتدا رشد می‌کند، بزرگ می‌شود و سپس ناپدید خواهد شد. برخی از آنها تا ۵ سالگی و ۹۰ درصد تا ۹ سالگی از بین می‌رود. یک نوع همانژیوم عمیق‌تر نیز وجود دارد که به شکل یک تودۀ برآمده به رنگ قرمز مایل به آبی است. این ضایعه در شش ماه اول به سرعت رشد می‌کند و معمولاً تا قبل از نوجوانی از بین می‌رود. علت رنگ آبی در این نوع همانژیوم این است که عروق خونی ناهنجار، عمیق‌تر از عروق موجود در همانژیوم سطحی است. امروزه درمان همانژیوم‌های در حال رشد یا آنهایی که اثری از خود بر جای نگذارند ساده است و برای درمان آن لازم است به متخصص مراجعه شود.
مشکلات خال‌های مادرزادی
بیشتر خال‌های مادرزادی بی‌ضرر است و بسیاری از آنها در چند سال اول خودبهخود از بین می‌رود. اما چند استثنا وجود دارد. بنابراین ضروری است که پزشک کودک، همۀ خال‌های مادرزادی او را ببیند. مشکلات احتمالی خال‌ها شامل موارد زیر است:
- خال‌های شرابی در نزدیکی چشم و گونه‌ها، گاهی با مشکلات بینایی مثل آب سیاه یا با تأخیر در رشد همراه است. این وضعیت به عنوان سندرم استورج وبر شناخته می‌شود.
- همانژیوم‌های بزرگ با توجه به محل آنها، می‌تواند با خوردن، دیدن یا تنفس تداخل داشته باشد. همانژیوم‌ها گاهی در داخل بدن رشد می‌کند و در نتیجه سلامت یک عضو را تهدید می‌کند. دیگر همانژیوم‌ها می‌تواند از لحاظ زیبایی، مشکل‌ساز باشد.
- خال‌های مادرزادی در ستون فقرات تحتانی ممکن است به زیر پوست گسترش یابد و اعصاب و جریان خون نخاع را تحت تأثیر قرار دهد.
- گروه‌های شش تایی یا بیشتر از لکه‌های شیرقهوه‌ای ممکن است نشانۀ یک اختلال ژنتیکی به نام نوروفیبروماتوز نوع یک باشد. کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک، معمولاً این خال‌ها را هنگام تولد یا تا دو سالگی تجربه می‌کنند، هرچند تعداد خال‌ها می‌تواند در دوران کودکی و گاهی در دوره‌های بعدی زندگی افزایش یابد.
- در برخی موارد نیز، خال‌های گوشتی بزرگ هنگام تولد، احتمال بیشتری برای سرطانی شدن در سال‌های بعدی زندگی افراد دارد.
برداشتن و درمان خال‌های مادرزادی
برخی از خال‌های مادرزادی ذکرشده در بالا مانند همانژیومی که بر چشم فشار می‌آورد، ممکن است نیاز به برداشتن داشته باشد. برای دیگر خال‌ها، این تصمیم جای بحث دارد. از آنجا که بسیاری از خال‌های مادرزادی خودبهخود و بدون ایجاد هر گونه مشکل جسمی محو می‌شود، اگر یک خال مادرزادی بدشکل نیست یا باعث مشکلات فیزیکی نمی‌شود، پزشک فرزندتان ممکن است به جای درمان، صبر کردن را توصیه کند.
هرچند استدلال برخی از کارشناسان این است که مداخلۀ زودهنگام برای درمان برخی خال‌های مادرزادی می‌تواند مفید باشد، زیرا تعدادی از آنها خودبهخود از بین نمی‌رود. بنابراین اگر فرزند شما یک خال مادرزادی خاص دارد، می‌توانید با یک پزشک متخصص در مورد گزینه‌های درمانی صحبت کنید و درمان را به او بسپارید. با توجه به نوع خال مادرزادی، گزینه‌های درمان شامل جراحی، لیزردرمانی و در مورد برخی همانژیوم‌ها، استروئید موضعی، دهانی و تزریقی یا مسدودکننده‌های بتای موضعی یا خوراکی است که در برخی موارد نیز آثاری روی پوست باقی می‌ماند.
کنار آمدن کودک با ظاهر یک خال مادرزادی
بهترین راه برای مواجهه با غریبه‌ها یا خانواده و دوستانی که ممکن است به فرزند شما خیره شوند یا اظهارات بی‌ملاحظه‌ای در مورد خال مادرزادی او بکنند، این است که به طور مستقیم با آنها صحبت کنید، زیرا بیشتر مردم از روی عمد بی‌ملاحظگی نمی‌کنند. اگر متوجه شده‌اید کسی به فرزند شما خیره شده است یا به او اشاره می‌کند، می‌توانید به شکلی دوستانه به او نزدیک شوید و توضیح دهید که فرزند شما فقط یک خال مادرزادی دارد.
وقتی کودکتان به قدر کافی بزرگ شد تا این موضوع را بفهمد نیز، به او توضیح دهید که خال مادرزادی او چیست، چرا دیگران به آن توجه می‌کنند و او چگونه می‌تواند با نظرات آنها کنار بیاید. به او کمک کنید آنچه می‌خواهد به آنها بگوید را تمرین کند. شاید گفتن این جمله که «این یک خال مادرزادی است که من با آن متولد شده‌ام.» برای خیلی‌ها کفایت کند تا از خیره شدن به دیگران دست بردارند. اگر او به مهدکودک یا مدرسه می‌رود، از قبل با کارکنان آنجا صحبت کنید و به آنها اطلاعاتی در مورد خال مادرزادی و احساسات فرزندتان نسبت به ظاهر خود بدهید.
پذیرفتن و کنار آمدن با خال مادرزادی فرزندتان، به ویژه آنهایی که بزرگ یا بدشکل است، می‌تواند کار سختی باشد. بهتر است اطلاعات زیادی را در مورد نوع خال مادرزادی فرزندتان پیدا کنید، تا بتوانید با پزشک کودکتان بهتر مشورت کنید. همچنین مراجعه به مشاوران روان‌شناس و انجام تکنیک‌ها و توصیه‌های آنها در مورد کودکتان، می‌تواند به شما کمک کند تا او بهتر با این موضوع کنار بیاید و خدشه‌ای به اعتماد به نفسش وارد نشود و احیاناً از دیگر کودکان کناره‌گیری یا احساس شرمساری نکند. همچنین ممکن است صحبت کردن با والدین دیگری که همین مشکل را دارند برای شما مفید باشد.
امروزه بسیاری از کارخانه‌های اسباب‌بازی، خال‌هایی را روی صورت عروسک‌ها می‌گذارند تا کودکان مبتلا به خال یا کک‌ومک از کودکی با این مورد به عنوان یک فرایند طبیعی آشنا شوند و آن را بپذیرند تا این موراد را دلیلی برای دوری از دیگر کودکان ندانند.
