مشکلات رایج و راههای کنار آمدن با آنها پس از زایمان
روزهای پس از زایمان میتواند برای برخی مادران همراه با مشکلاتی باشد که با گذشت زمان کمتر خواهد شد و سپس از بین میرود. اگر شما پس از تولد کودک دچار مشکلی شدهاید و پزشک به شما دستورالعملهای خاصی داده است، یادتان باشد که لازم است به آن دستورات عمل کنید تا دوران بهبود شما راحتتر باشد. در این مطلب میتوانید با مشکلات پس از زایمان و مراقبتهای لازم برای آنها آشنا شوید.
دردهای شکم
در چند روز اول پس از زایمان، ممکن است دردهایی شبیه دردهای قاعدگی را تجربه کنید. این انقباضات رحمی که پسدردهای زایمان نامیده میشود باعث کوچک شدن رحم و جلوگیری از خونریزی بیش از حد پس از زایمان میشود. این دردها و خونریزی ممکن است تا چندین روز پس از زایمان ادامه داشه باشد. اما اگر خونریزی شما همراه با تب یا حساس بودن شکم به لمس بود، میتواند به معنای وجود یک عفونت رحمی باشد و لازم است که به پزشک مراجعه کنید. برای بهبود زودتر از درد، میتوانید به دفعات دوش آب گرم بگیرید. در حالت دمر دراز بکشید و یک بالش یا کمپرس آب گرم را زیر شکم خود قرار دهید. در فواصل کوتاه ادرار کنید، زیرا مثانۀ پر روی رحم فشار میآورد و این فشار میتواند باعث بدتر شدن دلدرد شود.
خونریزی و ترشحات واژن
تا دو ماه پس از زایمان، انتظار ترشحات واژینال و خونریزی یا همان نفاس را داشته باشید؛ اگرچه ترشحات ممکن است زودتر نیز متوقف شود. این ترشحات در چند روز اول شدید و به رنگ قرمز روشن است، پس از آن قهوهای رنگ شده و سپس به تدریج روشنتر و مقدار آن نیز کم میشود. اگر در طول یک ساعت، یک یا چند پد بهداشتی را خیس میکنید، اگر متوجه خروج لختهای بزرگتر از حد معمول پریودهای قبلی خود شدهاید یا اگر احساس سرگیجه دارید، لازم است با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید. حساسیت شکم به لمس، ترشحاتی که بوی نامطبوع دارند یا تب ۳۸ درجه یا بالاتر میتواند نشانۀ عفونت باشد. برای جلوگیری از عفونت از نوار یا پد بهداشتی استفاده کنید و هرگز از تامپون استفاده نکنید.
درد ناحیۀ پرینه
درد و سوزش در پرینه یا همان ناحیۀ بین واژن و مقعد، پس از زایمان بسیار رایج است، به ویژه اگر اپیزیوتومی یا پارگیهای هنگام زایمان داشتهاید. اگر درد رو به افزایش است یا اگر ناحیۀ پرینه گرم و متورم شده و ترشحات چرکمانند دارد، لازم است با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید. این علائم ممکن است نشانۀ عفونت باشد. نشستن داخل لگن آب گرم، کمپرس سرد یا ریختن آب گرم روی این ناحیه میتواند تسکیندهنده باشد. اگر نشستن برای شما ناراحتکننده است، سعی کنید از یک بالش حلقهای یا یک حلقۀ بادی استفاده کنید.
مشکل در ادرار کردن
ورم در ناحیۀ اطراف مثانه میتواند دفع ادرار را تا مدتی پس از زایمان دشوار کند. همچنین ممکن است سوزش ایجادشده در اثر تماس ادرار با ناحیۀ تناسلی، شما را آزار دهد. تکرر ادرار خیلی زیاد یا احساس درد هنگام دفع ادرار میتواند نشانۀ عفونت مجاری ادرار باشد. بهتر است مایعات کافی در طول روز مصرف کنید و برای رفع انقباض مثانه، آرام و عمیق نفس بکشید. همچنین برای تحریک جریان ادرار میتوانید ریختن آب گرم روی ناحیۀ تناسلی را هنگام دستشویی رفتن امتحان کنید.
بیاختیاری ادرار
از آنجا که بارداری و زایمان روی عضلات و اعصاب اطراف مثانه فشار وارد میکند، ممکن است هنگام سرفه، عطسه و خنده کمی ادرار از بدنتان خارج شود. این مشکل که بیاختیاری ادرار نام دارد، معمولاً تا سه ماه پس از زایمان برطرف میشود، اما اگر این اتفاق نیفتاد، لازم است به پزشکتان اطلاع دهید. همچنین تمرینات کگل میتواند به تقویت عضلات اطراف دهانۀ مثانه کمک کند. برای جلوگیری از خیس شدن لباس یا لباس زیرتان نیز میتوانید از نوار بهداشتی روزانۀ بدون عطر و بو استفاده کنید.
احساس خستگی
بیشتر زنان پس از زایمان احساس خستگی میکنند. مراقبت از یک نوزاد، کمبود خواب و تغییرات فیزیکی طبیعی که ناشی از بازگشت بدن به وضعیت پیش از بارداری است، میتواند خستگی شما را افزایش دهد. در شش هفتۀ اول بعد از زایمان باید روی بهبود خودتان و مراقبت از کودک تمرکز کنید. وقتی احساس کردید قویتر شدهاید، میتوانید فعالیتهای دیگر را به آرامی شروع کنید. برای کمک به رفع خستگی پس از زایمان به نکات زیر توجه کنید:
- تغذیۀ مناسب و وعدههای غذایی را نادیده نگیرید و غذاهای انرژیزا و سالم بخورید.
- از خانه خارج شوید، پیادهروی کنید یا با تمرینات ورزشی مورد علاقۀ خود، به جریان خونتان کمک کنید.
- به خانواده و دوستان اجازه دهید برای مراقبت از کودکتان به شما کمک کنند.
مشکلات خواب
مشکلات خواب برای تازهمادران یک اتفاق شایع و معمولی است. با رعایت برخی نکات میتوانید خواب زمان استراحت بیشتری داشته باشید. به عنوان مثال هنگامی که کودک شما خواب است یا چرت میزند، شما هم بخوابید. گاهی نیز از دیگران بخواهید مراقب نوزادتان باشند تا شما بتوانید کمی بخوابید. همچنین برای داشتن خوابی بهتر در شب، مصرف مواد غذایی و نوشیدنیهای حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه و شکلات را محدود کنید.
درد و ورم پستان
پستانهای شما ممکن است به این دلیل که پُر از شیر است دردناک شود. برای برطرف کردن درد و تورم سینهها، یک کیسۀ یخ را توی پارچهای بپیچید و روی سینه یا زیر بغلتان بگذارید. دوش آب گرم یا قرار دادن یک حولۀ گرم روی سینه نیز در برخی از زنان به کاهش درد کمک میکند. همچنین میتوانید برای این دردها از مسکن استامینوفن معمولی استفاده کنید.
اما ورم پستان یا ماستیت، التهابی در سینه است که معمولاً مربوط به شیردهی است. این التهاب میتواند ناشی از آسیب بافت سینه، عفونت یا هر دو باشد. ورم یا التهاب پستان در حین شیردهی معمولاً فقط روی یک سینه تأثیر میگذارد و با یک ناحیۀ دردناک که قرمز رنگ یا داغ است شروع میشود. تب، لرز و علائم شبیه سرماخوردگی یا بدندرد نیز میتوانند ایجاد شود. این عارضه اغلب در طول دو ماهه اول پس از زایمان یعنی قبل از منظم شدن الگوهای غذایی نوزاد رخ میدهد. برای رفع این مشکل، سوتین مناسبی بپوشید که کاملاً اندازۀ شما باشد و برای جریان پیدا کردن شیر از سینه، به آرامی به سینه ضربه بزنید. تخلیۀ شیر و شیردهی به نوزاد میتواند به کاهش ورم کمک کند. اگر سینههای شما به قدری ورم دارد که کودک نمیتواند نوک سینه را در دهان خود نگه دارد، لازم است با پزشکتان تماس بگیرید.
غم و اندوه و اختلالات خلقی
بسیاری از تازهمادرها ممکن است پس از تولد نوزاد خود، احساس بدخلقی و بیحوصلگی یا غم و اندوه داشته باشند. این حالت ممکن است به دلیل تغییر در هورمونها، نداشتن خواب کافی، احساس مشغله بیش از حد یا فقط نگرانی در مورد مراقبت از نوزاد ایجاد شود. این مشکل معمولاً دو هفته بعد از زایمان بهبود مییابد. اما اختلالات روحی جدیتر پس از زایمان یک وضعیت پزشکی است و با اینکه نشانۀ ضعف هیچ مادری نیست، لازم است با خودتان و کسانی که از شما مراقبت میکنند صادق باشید و با آنها در مورد مشکل خود صحبت کنید. برای رفع مشکلات خلقی خود نیز میتوانید موارد زیر را دنبال کنید:
- با دوستان و خانوادۀ خود دیدار کنید و از آنها بخواهید به طور منظم با شما تماس بگیرند.
- یک رژیم غذایی انرژیزا و مغذی داشته باشید.
- وعدههای غذایی سبک بخورید تا سطح انرژی خود را حفظ کنید.
- آفتاب بگیرید و پردهها را همیشه باز نگه دارید.
- تا آنجا که میتوانید بیرون بروید.
یبوست
به مدت دو تا سه روز پس از زایمان، به ویژه پس از سزارین این احتمال وجود دارد که شما نیاز به دفع مدفوع نداشته باشید، زیرا چیز زیادی در معدۀ شما وجود ندارد. اما اگر به مدت هفت روز پس از زایمان، دفع مدفوع نداشتید به پزشک یا مامای خود اطلاع دهید. همچنین برای جلوگیری از یبوست یا کاهش آن به نکات زیر توجه کنید:
- یک رژیم غذایی با فیبر بالا با مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات سبوسدار داشته باشید.
- مقدار زیادی مایعات بنوشید، به ویژه آب و آبمیوهای که در خانه تهیه کردهاید.
- اگر پزشک توصیه کرد از یک نرمکنندۀ مدفوع استفاده کنید.
- از زور زدن در زمان مدفوع کردن خودداری کنید.
توجه داشته باشید، اگر در هنگام زایمان یک برش اپیزیوتومی در ناحیۀ تناسلی خود داشتهاید، قبل از مصرف هر نوع شیاف برای یبوست، لازم است با پزشک خود صحبت کنید.
هموروئید یا بواسیر
پس از زایمان ممکن است دچار هموروئید یا بواسیر شوید. در صورت داشتن بواسیر، این موضوع را به پزشک خود بگویید. برای درمان خارش یا درد بواسیر نیز به نکات زیر توجه کنید:
- هنگام مدفوع کردن، با آب ولرم شیلنگ دستشویی روی ناحیۀ مقعد خود آب بریزید.
- پس از مدفوع کردن، ناحیۀ مقعد را به آرامی از جلو به عقب بشویید و خشک کنید.
- برای خشک کردن ناحیۀ تناسلی از یک حولۀ تمیز یا کاغذ توالت بدون عطر استفاده کنید.
- در وان یا لگنی مخصوص نشیمن بنشینید. آب گرم میتواند به تسکین بواسیر کمک کند.
- از کمپرس سرد استفاده کنید. کمپرس سرد میتواند از میزان خارش یا درد شما کم کند.
- از نشستن طولانیمدت، بهویژه روی صندلیهای سفت و سخت پرهیز کنید.
ورم اندامها
اگر در زمان بارداری، ورم خفیفی ناشی از تجمع مایعات معمول داشتید، این ورم ممکن است برای چند روز یا چند هفته بعد از زایمان نیز ادامه پیدا کند. به احتمال زیاد در صورت، دستها یا پاها متوجه این ورم میشوید. هنگامی که بدن شما به وضعیت قبل از بارداری بازگردد، این ورم نیز از بین خواهد رفت. اما گاهی ممکن است دچار ورم بخشی از یک پا مثل ران یا ساق پا شوید که ممکن است در اثر انسداد یک رگ خونی توسط یک لختۀ خون به وجود آمده باشد. این عارضه، ترومبوآمبولی نامیده میشود و برخی از علائم دیگر آن غیر از ورم پا که لازم است در صورت وجود آنها به پزشک مراجعه کنید شامل موارد زیر است:
- تب
- احساس درد یکطرفه یا همان درد در یکی از پاها و اغلب ساق یا ران پا
- حساسیت به لمس در پا
- گرم شدن پا یا قرمزی در هر ناحیهای از پا
به دنبال لخته شدن خون و عارضۀ ترومبوآمبولی ممکن است برخی از مادران دچار آمبولی ریه شوند که یک فوریت پزشکی جدی خواهد بود، زیرا وقتی آمبولی ریه به مرحلۀ خطرناکی برسد، بیشتر عروق ریه مسدود میشود که در صورت ادامۀ آن ممکن است خطر مرگ وجود داشته باشد. بنابراین لازم است بلافاصه با دیدن آنها به اورژانس یا بیمارستان منتقل شوند. برخی از این علائم شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس
- درد قفسۀ سینه
- سرفه همراه با خونریزی؛ سرفههای خونی یا خلط خونی
ریزش موها
درخشش زیبایی که موهایتان در دوران بارداری داشت، ممکن است تا زمانی که فرزندتان به شش ماهگی برسد از بین برود. احتمالاً متوجه ریزش مو هم میشوید. در دوران بارداری، افزایش شدید هورمونها مانع از ریزش موی عادی و نامحسوس روزانۀ موها میشود. بسیاری از زنان شاهد ریزش شدید موهایشان پس از زایمان هستند و این ممکن است آنها را به وحشت بیندازد. اما جای نگرانی نیست، ریزش موی شما معادل همان مویی است که باید در دوران بارداری میریخت، اما هورمونهایتان اجازه این اتفاق را نداده بود. ریزش موهای شما بعد از چند ماه به حالت عادی برمیگردد. بهتر است موهای خود را بیش از حد برس نکشید و سعی کنید از محصولات مو که حاوی مواد شیمیایی قوی هستند، دستگاه فرکنندۀ مو و سشوار استفاده نکنید. تغییر ناگهانی حجم مو موقتی است و معمولاً دیگران متوجه آن نمیشوند.
