تشخیص و درمان اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودکان

تشخیص و درمان اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودکان

اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودکان چطور تشخیص داده و چگونه درمان می‌شود؟ در این مطلب با همه چیز در مورد تشخیص و درمان اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودکان آشنا شوید.

تشخیص اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودک

به‌طورکلی، کودکان نباید مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی تشخیص داده شوند، مگر این‌که علائم اصلی کم‌توجهی-بیش‌فعالی از اوایل زندگی، یعنی قبل از ۱۲ سالگی شروع شود و به طور مداوم مشکلات قابل توجهی را در خانه و مدرسه ایجاد کند.

همچنین هیچ تست خاصی برای تشخیص قطعی اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی وجود ندارد، اما مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:

  • معاینه‌ٔ پزشکی، برای کمک به رد سایر علل احتمالی برای علائم
  • جمع‌آوری اطلاعات، مانند مشکلات پزشکی موجود، سابقه‌ٔ پزشکی شخصی و خانوادگی و سوابق مدرسه
  • مصاحبه یا پرسشنامه برای اعضای خانواده، معلمان کودک یا سایر افرادی که او را به خوبی می‌شناسند، مثلاً مراقبان، پرستار بچه و مربیان
  • معیارهای اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در منابع موجود معتبر راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی
  • مقیاس‌های درجه‌بندی اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی برای کمک به جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات کودک

اگرچه گاهی اوقات علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودکان پیش‌دبستانی یا حتی کودکان کوچک‌تر دیده می‌شود، اما تشخیص این اختلال در کودکان خردسال دشوار خواهد بود. دلیلش این است که مشکلات رشدی مانند تأخیر در رشد زبانی می‌تواند با اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی اشتباه گرفته شود. بنابراین کودکان پیش‌دبستانی یا کوچک‌تری که مشکوک به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی هستند احتمالاً به ارزیابی توسط متخصصی مانند روان‌شناس یا روان‌پزشک، آسیب‌شناس گفتار یا متخصص رشد و تکامل کودکان نیاز دارند.

در مورد اختلال اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی بیشتر بدانید.

سایر مشکلات مشابه اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی

تعدادی از عارضه‌های پزشکی یا درمان آنها نیز ممکن است علائم و نشانه‌هایی مشابه اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی ایجاد کند. نمونه‌هایی از آنها به شکل زیر است:

درمان اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودکان

درمان‌های استاندارد برای اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودکان شامل دارو، رفتاردرمانی، مشاوره و خدمات آموزشی است. این روش‌های درمانی می‌توانند بسیاری از علائم این اختلال را تخفیف دهند اما آن را معالجعه نمی‌کنند. ممکن است مدتی زمان ببرد تا مشخص شود چه چیزی برای کودک بهتر جواب می‌دهد. درمان‌ها به‌طورکلی به شکل زیر است.

داروهای محرک

در حال حاضر، داروهای محرک یا روان‌گردان، رایج‌ترین داروهای تجویزشده برای اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی هستند. به نظر می‌رسد داروهای محرک باعث تقویت و تعادل سطح مواد شیمیایی مغز، موسوم به انتقال‌دهنده‌های عصبی می‌شوند. این داروها به بهبود علائم و نشانه‌های بی‌توجهی و بیش‌فعالی کمک می‌کنند. گاهی اوقات طی مدتی کوتاه و به شکلی کارآمد اثر می‌کنند. مثال‌هایی از این داروها عبارتند از:

آمفتامین‌ها (Amphetamines): این گروه از داروها شامل دکستروآمفتامین (Dextroamphetamine)، دکستروآمفتامین-آمفتامین (Dextroamphetamine-amphetamine) و لیزدکسامفتامین (lisdexamfetamine) است.

متیل‌فنیدات‌ها (Methylphenidates): اینها شامل متیل‌فنیدات (Methylphenidate) و دگس‌متیل فنیدیت (Dexmethylphenidate) است.

داروهای محرک به شکل‌های کوتاه‌اثر و طولانی‌اثر در دسترس هستند. دز مناسب برای هر کودکی متفاوت است، بنابراین یافتن دز مناسب ممکن است مدتی زمان ببرد و در صورت بروز عوارض جانبی قابل توجه یا با بزرگ‌تر شدن فرزندتان، ممکن است به تغییر دز دارو نیاز باشد.

داروهای محرک و برخی ریسک‌ها

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از داروهای محرک اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در صورت داشتن برخی مشکلات قلبی ممکن است نگران‌کننده باشد و هنگام استفاده از داروهای محرک خطر برخی علائم روان‌پزشکی ممکن است افزایش یابد.

مشکلات قلبی: داروهای محرک ممکن است باعث افزایش فشار خون یا ضربان قلب شوند، اما ریسک بالاتر عوارض جانبی جدی یا مرگ ناگهانی هنوز اثبات نشده است. با این حال، پزشک باید قبل از تجویز داروی محرک، کودک را از نظر هر گونه بیماری قلبی یا سابقه‌ٔ خانوادگی بیماری قلبی ارزیابی کند و او را در حین استفاده از داروی محرک تحت نظر داشته باشد.

مشکلات روان‌پزشکی: در موارد نادر داروهای محرک ممکن است ریسک آژیتاسیون (سرآسیمگی یا بی‌قراری روانی) یا علائم روان‌پریشی یا شیدایی (مانیا) را افزایش دهند. اگر کودکتان ناگهان رفتار جدید یا بدتری را نشان می‌دهد یا در حین مصرف داروهای محرک چیزهای غیرواقعی می‌بیند یا می‌شنود، فوراً با پزشک تماس بگیرید.

سایر داروها

سایر داروهایی که ممکن است در درمان اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی مؤثر باشند عبارتند از:

  • اتوموکستین (Atomoxetine)
  • داروهای ضدافسردگی مانند بوپروپیون (Bupropion)
  • گوانفاسین (Guanfacine)
  • کلونیدین (Clonidine)

اتوموکستین و ضدافسردگی‌ها کندتر از داروهای محرک عمل می‌کنند و ممکن است چند هفته طول بکشد تا اثر کامل خود را نشان دهند. اگر کودک شما به دلیل مشکلات سلامت نمی‌تواند از داروهای محرک استفاده کند یا اگر محرک‌ها عوارض جانبی شدیدی به همراه دارند، اینها می‌توانند گزینه‌های خوبی باشند.

همچنین اگرچه هنوز اثبات نشده، اما نگرانی‌هایی وجود دارد که ممکن است افکار خودکشی در کودکان و نوجوانان مصرف‌کننده‌ٔ داروهای غیرمحرک اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی یا داروهای ضدافسردگی اندکی افزایش یابد. در صورت مشاهده‌ٔ علائم چنین افکاری یا سایر علائم افسردگی با پزشک کودکتان تماس بگیرید.

مصرف ایمن دارو

بسیار مهم است که مطمئن شوید کودکتان مقدار مناسب داروی تجویزشده را مصرف می‌کند. والدین ممکن است نگران داروهای محرک و خطر سوءمصرف و اعتیاد باشند. داروهای محرک وقتی طبق دستور پزشک مصرف شوند بی‌خطر تلقی می‌شوند. کودک باید به طور منظم به پزشک مراجعه کند تا معلوم شود که به تغییر دز نیاز دارد یا نه.

از طرف دیگر، این نگرانی وجود دارد که دیگران از داروهای محرک تجویزشده برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی سوءاستفاده کنند. برای ایمن نگه داشتن داروهای کودک و اطمینان از دریافت دز مناسب در زمان مناسب:

  • داروها را با دقت به او بدهید. کودکان و نوجوانان نباید بدون نظارت بزرگسالان مسئولیت مصرف داروی خود را به عهده داشته باشند.
  • در خانه، داروها را در کابینتی دارای قفل محافظ کودک نگه دارید و داروها را دور از دسترس کودکان نگهدارید. مصرف بیش از حد داروهای محرک خطری جدی و بالقوه کشنده است.
  • دارو را همراه فرزندتان به مدرسه نفرستید. هر دارویی را خودتان به مربی یا دفتر مدیریت تحویل دهید.

رفتاردرمانی اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی

کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی اغلب از رفتاردرمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش مهارت‌ها به والدین و مشاوره که می‌تواند توسط روان‌پزشک، روان‌شناس، مددکار اجتماعی یا سایر متخصصان بهداشت روان ارائه شود، سود می‌برند. برخی از کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است بیماری‌های دیگری مانند اختلال اضطراب یا افسردگی نیز داشته باشند. در این موارد، مشاوره می‌تواند هم به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی و هم به مشکل دیگر کمک کند. نمونه‌هایی از درمان عبارتند از:

رفتاردرمانی: معلمان و والدین می‌توانند استراتژی‌های تغییر رفتار، مانند سیستم پاداش ژتونی و وقفه دادن را برای مقابله با موقعیت‌های دشوار یاد بگیرند.

آموزش مهارت‌های اجتماعی: این مورد می‌تواند به کودکان در یادگیری رفتارهای اجتماعی مناسب کمک کند.

آموزش مهارتی والدین: این آموزش می‌تواند به والدین کمک کند تا روش‌هایی برای درک و هدایت رفتار کودک خود بیاموزند.

روان‌درمانی: این روش اجازه می‌دهد تا کودکان بزرگ‌تر مبتلا به این اختلال در مورد مسائلی که آزارشان می‌دهد صحبت کنند، الگوهای رفتاری منفی را کشف کنند و روش‌های مقابله با علائم خود را بیاموزند.

خانواده‌درمانی: خانواده‌درمانی می‌تواند به والدین و خواهران و برادران در کنار آمدن با استرس زندگی با فردی مبتلا به کم‌توجهی-بیش‌فعالی کمک کند.

بهترین نتایج درمانی با استفاده از رویکردهای تیمی، با همکاری معلمان، والدین، درمانگران و پزشکان حاصل می‌شود. در مورد اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی و خدمات موجود اطلاعات کسب کنید. با معلمان کودک خود در این مورد صحبت کنید و آنها را با منابع اطلاعاتی معتبر آشنا کنید.

یک دستگاه جدید برای درمان اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی

سازمان غذا و داروی FDA، دستگاه پزشکی جدیدی را برای معالجه‌ٔ کودکان هفت تا ۱۲ ساله‌ٔ مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی که داروهای تجویزی این اختلال را مصرف نمی‌کنند، تأیید کرده است. این سیستم فقط با نسخه‌ٔ پزشک در دسترس است و به آن سیستم تحریک خارجی عصب سه‌قلوی مونارک (eTNS) می‌گویند.

دستگاه تحریک خارجی عصب سه‌قلو یا eTNS که تقریباً به اندازه‌ٔ یک تلفن همراه است می‌تواند هنگام خواب کودک و تحت نظارت والدین در خانه استفاده شود. این دستگاه، پالس‌های الکتریکی سطح پایینی ایجاد می‌کند که از طریق یک سیم به چسب کوچکی که به پیشانی کودک متصل شده، منتقل می‌شود و سیگنال‌هایی را به نواحی مربوط به توجه، احساسات و رفتار در مغز ارسال می‌کند.

اگر استفاده از دستگاه eTNS را در نظر دارید، مهم است که در مورد اقدامات احتیاطی، انتظارات و عوارض جانبی احتمالی با پزشک صحبت کنید و اطلاعات و دستورالعمل‌های کامل را از او دریافت کنید.

این دستگاه ممکن است در ایران موجود نباشد. اطلاعات جمع‌آوری‌شده برای پوشش دادن کل درمان‌های موجود به‌روز و آگاهی‌رسانی والدین فارسی‌زبان سراسر دنیاست.

ادامهٔ درمان در خانه: والدین، اطرافیان و مدرسه

اگر کودک شما تحت درمان اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی قرار دارد، باید تا زمان بهبود علائم به طور منظم به پزشک مراجعه کند و در صورت پایدار شدن علائم، معمولاً هر سه تا شش ماه یک بار ویزیت شود. همچنین اگر کودک هر گونه عوارض جانبی دارویی مانند از دست دادن اشتها، مشکل خواب یا افزایش تحریک‌پذیری را نشان داد یا اگر علائم اختلال فرزندتان با درمان اولیه پیشرفت زیادی نداشته است، با پزشکش تماس بگیرید. همچنین از آنجا که اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی پیچیده و هر فرد مبتلا به آن منحصربه‌فرد است، ارائه‌ٔ توصیه‌هایی که برای همه‌ٔ کودکان مفید باشد دشوار است. اما برخی از پیشنهادهای زیر ممکن است به ایجاد محیطی مساعد موفقیت کودک، کمک کند:

به فرزند خود محبت زیادی نشان دهید: کودکان باید بشنوند که دوست داشته می‌شوند و به آنها ارج گذاشته می‌شود. تمرکز بر جنبه‌های منفی رفتار کودکتان می‌تواند به رابطهٔ شما با هم آسیب برساند و بر اعتماد به نفس و عزت نفس او تأثیر بگذارد. اگر کودک در پذیرش علائم کلامی محبت دچار مشکل است، لبخند زدن، ضربه‌ای به شانه یا در آغوش گرفتن می‌تواند علاقه‌ٔ شما را نشان دهد. در فرزندتان به دنبال رفتارهایی بگردید که بتوانید به خاطرشان از او تعریف کنید.

راه‌هایی برای بهبود عزت نفس پیدا کنید: کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی اغلب در کاردستی‌های هنری، کلاس موسیقی یا رقص یا کلاس ورزش‌های رزمی عملکرد خوبی دارند. فعالیت‌ها را بر اساس علایق و توانایی‌های آنها انتخاب کنید. همهٔ کودکان دارای استعدادها و علایق خاصی هستند که می‌توانند پرورش یابند. موفقیت‌های کوچک مکرر به ایجاد عزت نفس کمک می‌کند.

با آرامش صحبت کنید: وقتی به کودک خود دستوری می‌دهید از کلمات ساده استفاده کنید و به شکل عملی نشان دهید. آرام و آهسته صحبت کنید و به شکل کاملاً مشخص و ملموس توضیح دهید. هر بار یک دستورالعمل بدهید. قبل از دادن یک دستورالعمل و در حین آن با کودک خود تماس چشمی برقرار کنید.

موقعیت‌های دشوار را شناسایی کنید: سعی کنید از موقعیت‌هایی که برای کودکتان دشوار است، مانند نشستن در سخنرانی‌های طولانی یا خرید در مراکز خرید و فروشگاه‌هایی که تعداد کالاها می‌تواند فشارآور باشد، خودداری کنید.

از وقفه دادن یا پیامدهای مناسب برای تأدیب استفاده کنید: با تأدیب قاطع و مهرآمیز شروع کنید که به رفتار خوب پاداش می‌دهد و از رفتار منفی دلسرد می‌کند. وقفه‌ٔ تربیتی باید نسبتاً کوتاه باشد، اما به اندازه‌ای طولانی باشد که کودک بتواند کنترل خود را دوباره به دست آورد. هدف این است که در رفتار خارج از کنترل وقفه ایجاد کنید و از موقعیت تشنج‌زدایی کنید. همچنین می‌توان از کودکان انتظار داشت که نتایج انتخاب‌هایشان را بپذیرند و متحمل پیامدها شوند.

روی مهارت سازماندهی کار کنید: به کودکتان کمک کنید تا یک دفترچه‌ یا جدول تکالیف و فعالیت‌های روزانه‌ داشته باشد و مطمئن شوید که فضایی آرام برای مطالعه دارد. وسایل اتاق کودک را گروه‌بندی و در فضاهای مشخص و علامتگذاری‌شده نگهداری کنید. سعی کنید به فرزندتان کمک کنید تا محیط خود را منظم و مرتب نگه دارد.

روتین منظمی برای کودک داشته باشید: برای وعده‌های غذایی، چرت روز و خواب شب برنامه‌ٔ منظمی داشته باشید. کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در پذیرش و انطباق با تغییر مشکل دارند. از یک تقویم بزرگ برای مشخص کردن فعالیت‌های خاص آینده و وظایف روزمره‌ٔ خانگی استفاده کنید. از انتقال ناگهانی از یک فعالیت به فعالیت دیگر خودداری کنید یا حداقل از قبل در مورد آن هشدار بدهید.

تعاملات اجتماعی را تشویق کنید: برای کمک به کودک در یادگیری مهارت‌های اجتماعی، تعاملات مثبت با همسالان را الگوسازی کنید و هنگام دیدن چنین رفتاری از سوی فرزندتان توجه نشان دهید و به آن پاداش بدهید.

سبک زندگی سالمی اتخاذ کنید: اطمینان حاصل کنید که فرزندتان استراحت کافی دارد. سعی کنید از خسته شدن او جلوگیری کنید زیرا خستگی اغلب علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی را بدتر می‌کند. مهم است که کودک شما برای داشتن رشد سالم رژیم غذایی متعادلی داشته باشد. ورزش منظم در صورت افزوده شدن به برنامه‌ٔ درمانی، علاوه بر فواید سلامت آن، ممکن است تأثیر مثبتی روی رفتار کودک داشته باشد.

مراقب بچه‌ها در مدرسه هم باشید: در مورد اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی و فرصت‌هایی که برای کمک به موفقیت فرزندتان وجود دارد، هرچه می‌توانید اطلاعات کسب کنید. شما بهترین مدافع و همراه کودک خود هستیید. پس با معلمان کودک خود صحبت کنید، با آنها در ارتباط نزدیک باشید و از تلاش آنها برای کمک به کودک در کلاس حمایت کنید. مطمئن شوید که آنها کار کودک شما را با دقت کنترل می‌کنند، بازخورد مثبت می‌دهند و انعطاف‌پذیر و صبور هستند. از آنها بخواهید که دستورالعمل‌ها و انتظاراتشان را کاملاً واضح و روشن به کودک توضیح دهند.

پزشکی جایگزین

تحقیقات کمی وجود دارد که نشان می‌دهد درمان‌های طب جایگزین می‌توانند علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی را کاهش دهند. قبل از در نظر گرفتن هر گونه‌ مداخله جایگزین، با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که بی‌خطر هستند. درمان‌های جایگزینی که امتحان شده‌اند، اما هنوز از نظر علمی اثبات نشده‌اند، شامل موارد زیر است:

یوگا یا مراقبه: انجام منظم یک روتین یوگا یا مراقبه و تکنیک‌های آرام‌سازی ممکن است به کودکان کمک کند تا آرام و ریلکس باشند و نظم و انضباط را یاد بگیرند، که می‌تواند به آنها در کنترل علائم کم‌توجهی‌-بیش‌فعالی کمک ‌کند.

رژیم‌های غذایی خاص: بیشتر رژیم‌های غذایی ترویج‌شده برای اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی شامل حذف غذاهایی است که تصور می‌شود بیش‌فعالی را افزایش می‌دهند، از جمله شکر و مواد حساسیت‌زای رایج مانند گندم، شیر و تخم‌مرغ. برخی از این رژیم‌های غذایی توصیه می‌کنند از رنگ غذای مصنوعی و افزودنی‌ها پرهیز کنید. تاکنون، مطالعات ارتباط مداومی بین رژیم غذایی و بهبود علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی پیدا نکرده‌اند، اگرچه برخی شواهد حکایت‌گونه نشان می‌دهد که تغییرات رژیمی ممکن است در کودکان مبتلا به حساسیت‌های غذایی خاص تأثیر مثبتی داشته باشد. استفاده از کافئین به عنوان محرک برای کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی می‌تواند اثرات مخاطره‌آمیزی داشته باشد و توصیه نمی‌شود.

مکمل‌های ویتامین یا مواد معدنی: اگرچه ویتامین‌ها و مواد معدنی حاصل از منابع غذایی برای سلامت ضروری هستند، اما هیچ مدرکی مبنی بر این که مکمل‌های ویتامین‌ها یا مواد معدنی می‌توانند علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی را کاهش دهند، وجود ندارد. مگادزها، یعنی دزهایی که بیش از حد مجاز توصیه شده است، می‌توانند زیان‌بار باشند.

مکمل‌های گیاهی: هیچ مدرکی مبنی بر تأثیر مثبت داروهای گیاهی روی اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی وجود ندارد و برخی از آنها ممکن است مضر باشند.

فرمول‌های اختصاصی: اینها محصولاتی ساخته‌شده از ویتامین‌ها، ریزمغذی‌ها و مواد دیگر هستند و به عنوان مکمل‌های درمانی احتمالی برای کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی به فروش می‌رسند. برای تولید این محصولات تحقیقات کمی انجام شده یا هیچ تحقیقی صورت نگرفته است و آنها از نظارت سازمان غذا و دارو معاف هستند که باعث می‌شود احتمالاً بی‌اثر یا بالقوه مضر باشند.

اسیدهای چرب ضروری: این چربی‌ها که شامل روغن‌های امگا۳ هستند، برای عملکرد درست مغز ضروری هستند. محققان هنوز در حال بررسی این موضوع هستند که آیا ممکن است آنها علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی را بهبود بخشند یا خیر.

آموزش نوروفیدبک: در جلسات آموزش این روش که بازخورد زیستی نوار مغزی (EEG) نیز نامیده می‌شود، کودک در حین استفاده از دستگاهی که الگوی امواج مغزی را نشان می‌دهد، روی برخی تکالیف تمرکز می‌کند. برای تعیین اثربخشی این روش، تحقیقات بیشتری لازم است.

کنار آمدن و پشتیبانی: راهکارهایی برای کنار آمدن

مراقبت از کودک مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی می‌تواند برای کل خانواده چالش‌برانگیز باشد. والدین ممکن است از رفتار فرزندشان و همچنین از واکنش دیگران به آن، آزرده شوند. استرس ناشی از مواجهه با این اختلال می‌تواند منجر به درگیری‌هایی بین والدین شود. این مشکلات ممکن است به دلیل بار مالی‌ای که این اختلال می‌تواند بر دوش خانواده‌ها بگذارد، تشدید شود.

خواهر و برادر کودک مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی نیز ممکن است مشکلات خاصی داشته باشند. آنها می‌توانند از خواهر یا برادر پرزحمت یا پرخاشگر متأثر شوند و همچنین ممکن است توجه کمتری دریافت کنند، زیرا کودک مبتلا به این اختلال وقت زیادی را از والدین می‌گیرد.

همچنین از پزشک کودک خود در مورد منابع کمک موجود در شهرتان سؤال کنید. همچنین کتاب‌های مفید در این زمینه و وب‌سایت‌های معتبری را که منحصراً به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی می‌پردازند پیدا کنید. اما نسبت به وب‌سایت‌ها یا منابع دیگری که مبلغ درمان‌های پرخطر یا اثبات‌نشده یا درمان‌های مغایر با توصیه‌های پزشکی هستند، هشیار باشید.

بسیاری از والدین الگوهایی را در رفتار فرزندشان و همچنین در پاسخ‌های خودشان به این رفتارها مشاهده می‌کنند. هم شما و هم فرزندتان ممکن است نیاز به تغییر رفتار داشته باشید. اما جایگزینی عادت‌های قدیمی با عادت‌های جدید کار زیادی می‌برد. برخی پیشنهادهای زیر می‌تواند به شما کمک کند:

واقع‌بین باشید: در انتظارات خود برای پیشرفت واقع‌بین باشید، هم در مورد خودتان و هم در مورد فرزندتان و مرحله‌ٔ رشدی کودکتان را به یاد داشته باشید. برای خود و فرزندتان اهداف کوچکی تعیین کنید و سعی نکنید تغییرات زیادی را به یکدفعه عملی کنید.

آرام باشید و الگوی خوبی ایجاد کنید: طوری رفتار کنید که دوست دارید فرزندتان رفتار کند. سعی کنید صبور بمانید و کنترل خود را حفظ کنید، حتی وقتی کودکتان از کنترل خارج شده است. اگر آهسته و خونسرد صحبت کنید، به احتمال زیاد فرزندتان نیز آرام خواهد شد. یادگیری تکنیک‌های کنترل استرس می‌تواند به شما کمک کند تا با کلافگی‌ و درماندگی خودتان کنار بیایید.

برای لذت بردن از وجود کودکتان وقت بگذارید: سعی کنید آن بخش‌هایی از شخصیت فرزندتان را که چندان بدقلق نیستند بپذیرید و قدر بدانید. یکی از بهترین راه‌ها برای این کار وقت‌گذرانی با هم است. زمان وقت‌گذرانی باید زمانی بدون حواس‌پرتی از سوی کودکان یا بزرگسالان دیگر باشد. سعی کنید هر روز به فرزندتان بیشتر از توجه منفی، توجه مثبت نشان دهید.

برای روابط سالم خانوادگی تلاش کنید: روابط بین همهٔ اعضای خانواده سهم بزرگی در مدیریت یا تغییر رفتار کودک مبتلا به کم‌توجهی-بیش‌فعالی دارد. زوج‌هایی که پیوندی قوی با هم دارند، معمولاً مواجهه با چالش‌های فرزندپروری را آسان‌تر از زوج‌هایی با پیوند نه چندان قوی می‌یابند. مهم است که زوج‌ها برای پرورش و تعذیه‌ٔ رابطه‌ٔ خودشان وقت بگذارند.

به خودتان استراحت بدهید: هرازگاهی به خودتان استراحت بدهید. به خاطر چند ساعت دوری از فرزندتان احساس گناه نکنید. در صورت داشتن استراحت کافی و آرام بودن، والد بهتری خواهید بود. در کمک گرفتن از اقوام و دوستان خود تردید نکنید. اطمینان حاصل کنید که پرستار بچه یا سایر مراقبان او از اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی آگاهی کافی دارند و برای انجام این وظیفه به اندازه‌ٔ کافی پخته هستند.

آماده شدن برای ملاقات با پزشک

به احتمال زیاد کار خود را با بردن فرزندتان نزد پزشک خانواده یا متخصص اطفال شروع می‌کنید. با توجه به نتایج ارزیابی اولیه، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص مانند متخصص اطفال تکاملی-رفتاری، روان‌شناس، روان‌پزشک یا متخصص مغز و اعصاب کودکان ارجاع دهد. آنچه می‌توانید برای آماده شدن برای وقت ملاقات فرزندتان با پزشک انجام دهید اینهاست:

  • فهرستی از هر گونه علائم و مشکلاتی را که کودک در خانه یا مدرسه دارد تهیه کنید.
  • اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرس‌های عمده یا تغییرات اخیر در زندگی‌تان را بنویسید.
  • فهرستی از تمام داروها، مکمل‌ها، داروهای گیاهی یا سایر مکمل‌هایی که کودکتان مصرف می‌کند و دزهای مصرفی آنها تهیه کنید.
  • هر گونه ارزیابی گذشته و نتایج تست‌های رسمی در صورت داشتن و کارنامه و گزارش‌های تحصیلی فرزندتان را به همراه داشته باشید.
  • فهرستی از سؤالاتی که می‌خواهید از پزشک کودکتان بپرسید تهیه کنید.

سؤالات شما از پزشک

سؤالاتی که می‌توانید از پزشک کودک خود بپرسید می‌تواند شامل اینها باشد:

  • به غیر از اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی، دلایل محتمل برای علائم بچه‌ٔ من چیست؟
  • فرزندم به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارد؟
  • چه روش‌های درمانی موجود است و کدام یک را توصیه می‌کنید؟
  • روش‌های جایگزین برای رویکرد پیشنهادی شما چیست؟
  • فرزند من مشکلات سلامت دیگری نیز دارد. چگونه می‌توانم این بیماری‌ها را همزمان به بهترین وجه مدیریت کنم؟
  • آیا فرزندم باید به متخصص خاصی مراجعه کند؟
  • آیا برند خاص بهتری از دارویی که تجویز کرده‌اید وجود دارد؟
  • از دارو چه نوع عوارض جانبی را می‌توان انتظار داشت؟
  • آیا کتابی وجود دارد که به من معرفی کنید؟
  • چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟

هر وقت هم چیزی را درست متوجه نشدید، در سؤال پرسیدن تردید نکنید. صدای پزشک را هم می‌توانید ضبط کنید تا در صورت نیاز آن را مرور کنید.

سؤالات پزشک از شما

آماده پاسخگویی به سؤالاتی که پزشک می‌تواند بپرسد باشید. برخی از این سؤالات به شکل زیر است:

  • چه زمانی متوجه مسائل رفتاری فرزند خود شدید؟
  • آیا رفتارهای مشکل‌ساز دائماً رخ می‌دهند یا فقط در شرایط خاص؟
  • مشکلات کودک شما در خانه و مدرسه چقدر شدید است؟
  • چه چیزهایی رفتار کودک شما را بدتر می‌کند؟
  • چه چیزهای رفتار کودک شما را بهبود می‌دهد؟
  • آیا کودکتان کافئین مصرف می‌کند؟ چقدر؟
  • ساعت‌ خواب و الگوی خواب فرزندتان چگونه است؟
  • عملکرد تحصیلی فعلی و گذشته‌ٔ فرزندتان به چه شکل است؟
  • آیا فرزند شما در خانه مطالعه می‌کند؟ آیا در مهارت خواندن مشکل دارد؟
  • از چه روش‌های تربیتی در خانه استفاده کرده‌اید؟ کدام یک مؤثر هستند؟
  • توضیح دهید که چه کسانی در خانه زندگی می‌کنند و برنامه‌ٔ روزمره‌ٔ زندگی‌تان را توصیف کنید.
  • روابط اجتماعی کودک خود را در خانه و مدرسه شرح دهید.

پزشک یا متخصص بهداشت روان سؤالات بیشتری را بر اساس پاسخ‌ها، علائم و نیازهای شما می‌پرسد. آماده شدن و پیش‌بینی سؤالات کمک می‌کند از وقت خود با پزشک نهایت استفاده را ببرید و والدین آگاهی باشید.

با دوستانتان به اشتراک بگذارید

مقاله مرتبط