ولوودینیا چیست و چه علائمی دارد؟
ولوودینیا چیست و چه علائمی دارد؟ در این مطلب با ولوودینیا، علائم ولوودینیا، تشخیص و درمان ولوودینیا آشنا شوید.
ولوودینیا
ولوودینیا (Vulvodynia)، درد یا ناراحتی مزمنی در ناحیهٔ فرج است که دلیل قابل تشخیصی برای آن وجود ندارد و حداقل سه ماه طول کشیده است. فرج ناحیهٔ تناسلی، شامل پوست اطراف دهانهٔ واژن است.
درد، سوزش یا تحریک مرتبط با ولوودینیا می‌تواند آنچنان ناراحت‌کننده باشد که نشستن طولانی‌مدت یا داشتن رابطهٔ جنسی برای شخص مبتلا غیرقابل تصور شود. این وضعیت می‌تواند ماه‌ها یا سال‌ها ادامه یابد. عارضهٔ ولوودینیا ممکن است برای زنان در هر سنی اتفاق بیفتد. ولوودینیا در خفا می‌تواند به یک مشکل طولانی‌مدت تبدیل شود که زندگی با آن بسیار ناراحت‌کننده است، اما کارهای زیادی برای کمک به تسکین درد آن وجود دارد.
اگر مبتلا به ولوودینیا هستید، اجازه ندهید فقدان علائم قابل مشاهده یا خجالت از صحبت در مورد علائمتان، شما را از مراجعه به پزشک بازدارد. درمان‌هایی برای کاهش ناراحتی شما در دسترس هستند و پزشک ممکن است بتواند علت درد فرج را تعیین کند، بنابراین انجام معاینه ضروری است.
علائم ولوودینیا
علامت اصلی این عارضه درد مداوم در فرج و واژن و ناحیهٔ اطراف آنهاست. در این حالت، ممکن است بافت فرج اندکی ملتهب یا متورم به نظر برسد اما معمولاً ظاهر آن طبیعی است. درد ممکن است این مشخصات را داشته باشد:
- سوزش، گزش، ضربان‌دار، خارش‌دار یا دردناک باشد.
- مداوم یا گهگاهی باشد.
- با لمس تحریک شود، مثلاً هنگام رابطهٔ جنسی یا هنگام گذاشتن تامپون
- به طور مداوم در پس‌زمینه وجود داشته باشد.
- هنگام نشستن بدتر شود.
- محدود به بخشی از فرج، مانند دهانهٔ واژن باشد.
- گسترده‌تر باشد، یعنی گاهی در کل ناحیهٔ تناسلی و مقعد پخش شود.
یک بیماری مشابه به نام وستیبولودینیا (Vestibulodynia) وجود دارد اما تنها زمانی باعث درد می‌شود که به ناحیهٔ اطراف دهانهٔ واژن فشار وارد شود. برخی از زنان مبتلا به ولوودینیا مشکلاتی مانند واژینیسموس که در آن ماهیچه‌های اطراف واژن به طور غیرارادی سفت می‌شوند، سیستیت بینابینی که یک وضعیت دردناک مثانه است، قاعدگی‌های دردناک و سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر یا IBS نیز دارند.
داشتن درد مداوم فرج می‌تواند بر روابط شخص تأثیر بگذارد، میل جنسی را کاهش دهد و باعث خلق و خوی گرفته و افسردگی شود. همچنین، صحبت در مورد درد ناحیهٔ تناسلی اغلب با احساس خجالت همراه است و می‌تواند باعث احساس انزوای فرد شود.
علل احتمالی ایجاد ولوودینیا
پزشکان نمی‌دانند چه چیزی باعث ولوودینیا می‌شود اما ممکن است به دلیل آسیب یا مشکلی در اعصاب مربوط به فرج باشد. این آسیب عصبی می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- جراحی قبلی
- زایمان
- عصب تحت فشار قرارگرفته
- سابقهٔ قارچ شدید واژن
- آسیب یا تحریک اعصاب اطراف ناحیهٔ فرج
- عفونت‌های واژن در گذشته
- آلرژی یا پوست حساس
- تغییرات هورمونی
- اسپاسم یا ضعف در ماهیچه‌های کف لگن که از رحم، مثانه و روده حمایت می‌کنند.
ولوودینیا مسری نیست. ربطی به بهداشت شخصی ندارد و نشانهٔ سرطان نیست. گاهی اوقات علت دقیق ولوودینیا هرگز پیدا نمی‌شود. همچنین درد در ناحیهٔ فرج همیشه به معنای ولوودینیا نیست و می‌تواند دلایل متعدد دیگری داشته باشد، از جمله:
- قارچ مزمن واژن یا سایر عفونت‌های واژن به شکل مزمن
- حساسیت به صابون، حمام حباب دار یا کرم‌های دارویی
- افت هورمون استروژن، که باعث خشکی فرج و واژن می‌شود، به ویژه در دوران یائسگی
- تبخال تناسلی عودکننده
- لیکن اسکلروزوس یا لیکن پلان؛ عارضه‌ای پوستی که می‌تواند باعث تحریک و درد شدید فرج شود.
- در موارد بسیار نادر، بیماری بهجت (Behçet's disease)؛ اختلال رگ‌های خونی که می‌تواند باعث زخم تناسلی شود یا سندرم شوگرن (Sjogren’s Syndrome)؛ اختلال سیستم ایمنی که می‌تواند باعث خشکی واژن شود.
ممکن است پزشک بخواهد قبل از درمان ولوودینیا، این عارضه‌ها را بررسی و رد کند. به علاوه، برخی از زنان ممکن است ترکیبی از مشکلاتی مانند قارچ عودکننده و ولوودینیا را همزان داشته باشند. هر دوی این مشکلات نیاز به درمان مناسب برای کاهش درد دارند.
عوارض ولوودینیا
از آنجا که ولوودینیا می‌تواند دردناک و کلافه‌کننده باشد و شما را از رابطهٔ جنسی بازدارد، معمولاً باعث بروز مشکلات عاطفی می‌شود. به عنوان مثال، ترس از رابطهٔ جنسی می‌تواند باعث اسپاسم در عضلات اطراف واژن و واژینیسموس شود. سایر عوارض ولوودینیا شامل موارد زیر است:
- اضطراب
- افسردگی
- اختلالات خواب
- اختلال عملکرد جنسی
- تغییر خودانگارهٔ بدنی، یعنی تصویری که از بدن خود دارید.
- مشکلات رابطه‌ای
- کاهش کیفیت زندگی
زمان مراجعه به پزشک برای ولوودینیا
اگر درد مداوم فرج دارید به پزشک عمومی یا متخصص زنان خود مراجعه کنید. باید بدانید که بعید است ولوودینیا به خودی خود بهبود یابد و برخی از درمان‌ها فقط با نسخهٔ پزشک در دسترس هستند.
بجز این، مهم است که پزشک وجود دیگر علل درد فرج را که راحت‌تر قابل درمان هستند، بررسی کند. برای مثال، پزشک وجود عفونت‌های قارچی یا باکتریایی، تبخال تناسلی، بیماری‌های پوستی پیش‌سرطانی، سندرم دستگاه تناسلی-ادراری یائسگی یا آتروفی ولوواژینال (VVA) و مشکلات پزشکی مانند دیابت را بررسی خواهد کرد.
زنان مبتلا به درد فرج اغلب این عارضه را تا سال‌ها دارند و مدت‌ها طول می‌کشد تا عارضهٔ آنها تشخیص داده شود و تحت درمان قرار بگیرند. در صورت تداوم درد از پزشک عمومی بخواهید که شما را به یک کلینیک تخصصی ارجاع دهد.
همچنین مهم است که بدون مراجعه به پزشک، به طور مکرر از درمان‌های بدون نسخه برای عفونت‌های قارچی استفاده نکنید. هنگامی که پزشک علائم شما را ارزیابی کرد، می‌تواند درمان‌ها یا راه‌هایی را برای کمک به مدیریت درد توصیه کند.
تشخیص ولوودینیا
معاینهٔ لگن
قبل از تشخیص ولوودینیا، پزشک از شما سؤالاتی در مورد سابقهٔ پزشکی، جنسی و جراحی می‌پرسد و محل، ماهیت و میزان علائم را بررسی می‌کند. پزشک به صورت چشمی اندام تناسلی خارجی و واژن را از نظر وجود علائم عفونت یا سایر علل معاینه می‌کند. حتی اگر شواهد ظاهری عفونت وجود نداشته باشد، احتمالاً پزشک نمونه‌ای از سلول‌های واژن را برای آزمایش عفونت، مانند عفونت قارچی یا واژینوز باکتریایی جمع‌آوری می‌کند.
تست سواب
پزشک از یک گوش پاک‌کن بلند و مرطوب استفاده می‌کند تا با لمس ملایم ناحیهٔ فرج، مناطق خاص و موضعی درد را مشخص کند.
راهکارهای تسکین درد ولوودینیا
چه کارهایی می‌توان برای تسکین درد ولوودینیا انجام داد؟ تغییرات سبک زندگی و درمان‌های خانگی می‌توانند به کاهش شدت علائم کمک کند:
لگن هموروئید را امتحان کنید: دو تا سه بار در روز، به مدت 5 تا 10 دقیقه در آب راحت و ولرم (نه داغ) یا آب خنک بنشینید. در لگن نمک اپسوم یا بلغور جو دوسر کلوئیدی بریزید.
از جوراب شلواری و لباس زیر نایلونی اجتناب کنید: لباس‌های تنگ جریان هوا در ناحیهٔ تناسلی را محدود می‌کنند و اغلب منجر به افزایش دما و رطوبت می‌شوند که می‌تواند باعث تحریک بیشتر ناحیه شود. برای افزایش تهویه و خشکی، لباس زیر سفید و نخی بپوشید و سعی کنید شب‌ها بدون لباس زیر بخوابید. بیشتر اوقات نیز دامن یا شلوار گشاد بپوشید.
از محصولات بهداشتی معطر دور بمانید: از دستمال مرطوب زنانه، وان حباب‌دار و صابون، نوار بهداشتی و تامپون معطر اجتناب کنید. یک صابون بدون کف جایگزین خوبی برای صابون معمولی است. به جای نوار بهداشتی معمولی، یکی از انواع 100 درصد پنبه‌ای پدها را استفاده کنید.
کمپرس سرد را امتحان کنید: برای تسکین درد و خارش، کمپرس سرد روی فرج اعمال کنید.
قبل از شنا وازلین بزنید: قبل از شنا کردن برای محافظت از فرج در برابر کلر موجود در آب استخر از وازلین استفاده کنید.
سعی کنید از رابطهٔ جنسی یا لمس فرج به طور کامل خودداری نکنید: زیرا ممکن است باعث حساسیت بیشتر ناحیه شود. اگر رابطهٔ جنسی دردناک است، پوزیشنی را پیدا کنید که راحت‌تر باشد، یا در صورت دردناک بودن دخول تا زمان مراجعه به پزشک فعالیت‌های جنسی دیگری را جایگزین آن کنید.
ناحیه را با ملایمت بشویید: شستن و لیف کشیدن شدید ناحیهٔ آسیب‌دیده یا شستن زود به زود می‌تواند باعث افزایش سوزش فرج شود. برای شست‌وشوی فرج از آب معمولی استفاده کنید، ناحیه را با ملایمت تمیز و خشک کنید. پس از حمام کردن، یک نرمکنندهٔ بدون مواد نگهدارنده مانند وازلین ساده روی ناحیه بمالید تا یک مانع محافظتی ایجاد کنید.
از روان‌کننده‌ها استفاده کنید: اگر از نظر جنسی فعال هستید، قبل از رابطهٔ جنسی از یک روان‌کننده یا لوبریکانت استفاده کنید. از محصولات معطر مثل کاندوم‌هایی که حاوی الکل، طعم‌دهنده، گرم‌کننده یا خنک‌کننده هستند، استفاده نکنید.
سعی کنید سطح استرس خود را کاهش دهید: زیرا می‌تواند درد ولوودینیا را افزایش دهد.
روی بالشتک‌های سوراخ‌دار طبی بنشینید: برای درد هنگام نشستن، استفاده از یک کوسن دونات‌شکل یا بالش سوراخ‌دار می‌تواند کمک‌کننده باشد.
ممکن است صحبت با زنان دیگری که مبتلا به ولوودینیا هستند مفید باشد، زیرا می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار شما قرار دهد و باعث شود کمتر احساس تنهایی کنید. اگر نمی‌خواهید به یک گروه حمایتی بپیوندید، شاید پزشک بتواند مشاوری را که تجربهٔ کمک به زنان مبتلا به ولوودینیا دارد، به شما معرفی کند.
درمان ولوودینیا
درمان ولوودینیا بر تسکین علائم تمرکز دارد و هیچ درمانی برای همۀ موارد جواب نمی‌دهد. برای بسیاری از بیماران، ترکیبی از درمان‌های مختلف بهترین نتیجه را در بر دارد. یافتن درمان‌های مناسب ممکن است زمان ببرد، و شاید اثرگذاری درمان مدتی زمان ببرد. درمان ولوودینیا شامل موارد زیر است:
ژل‌ها و روان‌کنندهٔ واژینال یا لوبریکانت
یک ژل بی‌حس کننده مثل لیدوکائین را تا 20 دقیقه قبل از رابطهٔ جنسی به ناحیهٔ فرج بزنید. این تدبیر ممکن است رابطهٔ جنسی را راحت‌تر کند. برای جلوگیری از منتقل شدن ژل بی‌حسی به بدن همسرتان، آن را درست قبل از رابطهٔ جنسی پاک کنید یا از همسرتان بخواهید کاندوم بدون لاتکس بگذارید. همیشه کاندوم‌های بدون لاتکس استفاده کنید، زیرا لیدوکائین ممکن است به کاندوم‌های لاتکس آسیب بزند.
اگر درد شما مداوم‌تر است، لیدوکائین را به طور منظم در طول روز به واژن اعمال کنید. همچنین لیدوکائین را می‌توانید در طول شب نیز استفاده کنید. می‌توانید ژل، کرم یا پماد لیدوکائین 5 درصد را از داروخانه‌ها بخرید، اما بهتر است قبل از امتحان آن با پزشک خود مشورت کنید. همچنین قبل از استفاده، دستورالعمل‌های لیدوکائین را به دقت بخوانید.
روان‌کننده‌های واژن یا لوبریکانت و کرم‌های نرمکنندهٔ جایگزین صابون که به صورت بدون نسخه در داروخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها موجود است، امکان دارد درد را تسکین دهند و در صورت خشک بودن فرج به مرطوب شدن آن کمک کنند. در مورد استفاده از این درمان‌ها با یک داروساز یا پزشکتان مشورت کنید.
داروهای تجویزی
مسکن‌های معمولی مانند استامینوفن معمولاً درد ولوودینیا را تسکین نمی‌دهند. اما چند داروی تجویزی وجود دارد که ممکن است کمک کنند اما بدون دستور پزشک اصلاً آنها را مصرف نکنید:
- داروهای ضدافسردگی به نام آمی‌تریپتیلین و نورتریپتیلین. عوارض جانبی احتمالی این داروها شامل خواب‌آلودگی، افزایش وزن و خشکی دهان است.
- داروهای ضدصرع به نام گاباپنتین و پرگابالین. عوارض جانبی احتمالی آنها شامل سرگیجه، خواب‌آلودگی و افزایش وزن است.
- استروئیدها، داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای یا داروهای ضدتشنج می‌توانند به کاهش درد مزمن کمک کنند. آنتی‌هیستامین‌ها نیز ممکن است خارش را کاهش دهند. پزشک شما احتمالاً این داروها را با دز پایین شروع می‌کند و تا زمان کاهش درد، به تدریج آن را افزایش می‌دهد.
گفتنی است که شاید لازم باشد داروهای تجویزی پزشک را برای چند ماه مصرف کنید. همچنین، اگر در ناحیهٔ خاصی از فرج خود درد دارید، تزریق بی‌حس‌کنندهٔ موضعی و استروئید به عصب مجاور ممکن است باعث تسکین موقت درد شود.
فیزیوتراپی یا درمان بیوفیدبک
این درمان می‌تواند با آموزش نحوهٔ شل کردن عضلات لگن و کنترل واکنش بدن به علائم، به کاهش درد کمک کند. فیزیوتراپیست می‌تواند برای کمک به شل شدن عضلات اطراف واژن برخی تمرینات کف لگن مانند انقباض و رها کردن عضلات کف لگن را که تمرینات کگل نام دارد به شما آموزش دهد.
یکی دیگر از تکنیک‌های شل کردن عضلات واژن و حساسیت‌زدایی آن، استفاده از دیلاتورهای واژن است. این دیلاتورها، مخروط‌هایی هستند که اندازه و طول آنها به تدریج افزایش یافته و می‌توانید آنها را وارد واژن خود کنید.
برخی از فیزیوتراپیست‌ها همچنین ممکن است برای کاهش درد، روش تنس، یعنی تحریک الکتریکی عصب از راه پوست را پیشنهاد کنند. در این روش از یک دستگاه برای رساندن جریان الکتریکی خفیف به ناحیهٔ دردناک استفاده می‌شود.
بلوک عصبی
زنانی که درد طولانی‌مدتی دارند و به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد، ممکن است از تزریق بلوک عصبی موضعی سود ببرند. این تزریق مسیر پیام‌های عصبی را در ناحیهٔ دردناک مسدود می‌کند.
درمان‌شناختی و مشاوره
درمان شناختی رفتاری یا CBT، نوعی درمان است که هدف آن کمک به مدیریت مشکلات خود با تغییر نحوهٔ تفکر و رفتار است. این درمان اغلب می‌تواند به زنان کمک کند تا با تأثیری که ولوودینیا بر زندگی آنها دارد، بهتر کنار بیایند. درمان شناختی رفتاری بر مشکلات و سختی‌هایی که دارید تمرکز می‌کند و به دنبال راه‌های عملی است که بتوانید وضعیت ذهنی خود را به صورت روزانه بهبود بخشید.
وقتی درد بر صمیمیت جنسی بین شما و همسرتان تأثیر می‌گذارد، انجام مشاورهٔ روانی-جنسی مفید است. هدف این نوع درمان رفع مشکلاتی مانند ترس و اضطراب در مورد رابطهٔ جنسی و بازگرداندن رابطهٔ فیزیکی بین شما و همسرتان است.
عمل جراحی وستیبولکتومی
در موارد ولوودینیا یا وستیبولودینیای موضعی، جراحی برای برداشتن پوست و بافت آسیب‌دیده که وستیبولکتومی نام دارد، درد را در برخی از زنان تسکین می‌دهد. اما درد ممکن است برگردد. جراحی معمولاً جراحی توصیه نمی‌شود و به‌طورکلی، این جراحی در موارد بسیار نادری انجام می‌شود.
طب جایگزین
استرس باعث بدتر شدن ولوودینیا می‌شود و داشتن ولوودینیا استرس را افزایش می‌دهد. اگرچه شواهد کمی مبنی بر کارآمدی تکنیک‌های جایگزین وجود دارد، اما یوگا، مدیتیشن، ماساژ و سایر کاهش‌دهنده‌های استرس باعث تسکین درد در برخی زنان می‌شود.
