وقفه‌های تربیتی پنج تا هشت سالگی
وقفهٔ تربیتی چیست و چطور و در چه زمانی باید به بچه‌ها وقفه داد. در این مطلب با شش راهکار مفید دربارهٔ وقفه‌های تربیتی بچه‌های پنج تا هشت ساله آشنا شوید.
وقفه‌های تربیتی در بچه‌ها
فرزند دبستانی شما بیشتر وقت‌ها شبیه یک «بچه‌ٔ بزرگ» رفتار می‌کند که می‌داند چگونه خود را کنترل کند. اما در حقیقت، او سخت در تلاش و تقلا برای یادگیری باز کردن راه خود در دنیا و آزمایش استقلال خود و به چالش کشیدن اقتدار شماست. این بدان معناست که ممکن است هرازگاهی از دستورات شما تخطی کند و محدودیت‌هایی را که تحمیل می‌کنید، نقض کند تا ببیند چه اتفاقی می‌افتد و با وجود پختگی ظاهری‌اش، احساسات فرزندتان هنوز هم می‌تواند کنترل او را به دست بگیرد و می‌تواند در پلک بر هم زدنی از یک بچه‌ٔ آسانگیر و قانع به موجودی لب‌ورچین و سرکش تبدیل شود.
وقتی فرزندتان از خط قرمزها عبور می‌کند یا بیش از آنکه به نفعش باشد تهییج و تحریک می‌شود، گاهی اوقات بهترین راه برای قطع این رفتار در نطفه جدا کردن او از آن فعالیت و زمانی از آرامش و سکوت است؛ یعنی همان چیزی که موسوم به وقفهٔ تربیتی است. این روش انضباطی راهی عالی و غیرتنبیهی برای شکل دادن به رفتار بچه‌ها است. نکته‌ٔ کلیدی این است که بدانید چگونه و چه زمانی از این روش استفاده کنید. شش راهکار برای بردن بیشترین بهره از وقفه‌های تربیتی را ببینید:
چه کنید که وقفه‌های تربیتی مؤثر باشند
بفهمید وقفه چیست و چه چیزی نیست
اگر وقفهٔ تربیتی را به عنوان مجازات تلقی نکنید، فرزندتان نیز چنین نخواهد کرد و دقیقاً باید همین‌طور باشد. در عوض، آن را فرصتی برای کمک به بچه‌ٔ دبستانی خود در کنار آمدن با سرخوردگی‌ها و کلافگی‌های معمول و اصلاح رفتارش در نظر بگیرید. وقتی فرزندتان در حال گذراندن وقفه‌ای هست، تنها و بدون همراه است، پس هر دو دقیقه یک بار به او سر نزنید یا سعی نکنید با زبان‌بازی او را از گریه کردن بازدارید. اگرچه این کار در بعضی مواقع ممکن است به تلاشی فوق بشری نیاز داشته باشد، اما سعی کنید او را سرزنش نکنید، فریاد نزنید یا با عصبانیت صحبت نکنید. نکته این است که فقط بگذارید چند دقیقه در تنهایی بنشیند.
تایم سکوت و تنهایی به بچه‌ٔ شما امکان می‌دهد که اگر تحریک شده است دنده عوض کند و آرام شود. از آن سو، به شما فرصتی می‌دهد که کنار بکشید و درگیر تنش فرزندتان نشوید و این به همان اندازه‌ٔ آرام شدن فرزندتان مهم است.
هدف وقفهٔ تربیتی این است که از موقعیتی رو به وخامت، به روشی غیراحساسی و خونسرد تشنج‌زدایی کند، آن را در مسیر متفاوتی بیندازد و به فرزند شما بیاموزد که درست رفتار کند بدون اینکه الگویی منفی ایجاد کند، مثل الگویی که داد زدن ایجاد می‌کند.
وقفه را درست زمان‌بندی کنید
وقفه را وقتی لازم است، به سرعت تحمیل کنید و تا جای ممکن بلافاصله پس از بروز تخلف. در حقیقت، اگر احساس می‌کنید که فرزندتان در حال برانگیخته شدن است، قبل از اینکه کنترل خود را از دست بدهد «وقفه» اعلام کنید. در این سن، دیگر بچه‌ٔ دبستانی شما می‌فهمد که هدف از وقفه‌ها چیست، بنابراین حتی می‌توانید از خودش بپرسید که آیا به نظرش به فرصتی برای آرام شدن نیاز دارد یا نه.از یک تایمر برای مشخص کردن طول مدت وقفه استفاده کنید. بیشتر کارشناسان اتفاق‌نظر دارند که یک دقیقه وقفه به ازای هر سال از سن کودک قاعدهٔ سرانگشتی خوبی است. بنابراین یک بچه‌ٔ هفت ساله هفت دقیقه را در وقفه می‌گذراند.
اگر بچه‌ٔ خود را بیش از این در وقفه بگذارید، احتمالاً تمرکزش را از آرام شدن، به عصبانی شدن و کینه‌جویی تغییر می‌دهد، که هدف مفروض وقفه را خنثی می‌کند. اگر فرزندتان به جایی رسید که وقفه را بدون کشمکش چندانی می‌پذیرد، از خودش بپرسید به نظرش به چند دقیقه وقفه نیاز دارد و از او بخواهید خودش تایمر را روشن کند. این کار تحقیری را که احتمالاً احساس می‌کند، کاهش می‌دهد، یعنی چیزی که برای یک کودک پرشور بسیار مهم است، و به او مقداری کنترل روی موقعیت می‌دهد. در نهایت، ممکن است زمانی برسد که خودش به خودش وقفه بدهد؛ اما خیلی روی آن حساب نکنید!
مکان مناسب را انتخاب کنید
برخی کارشناسان توصیه می‌کنند بچه‌ها را برای وقفه به اتاقشان بفرستید و برخی دیگر جایی کمتر سرگرم‌کننده را پیشنهاد می‌کنند. برای مثال پله‌ی پایین راه‌پله یا روی یک صندلی در اتاقی نزدیک. به خاطر داشته باشید که هدف وقفه این است که کودک کنترل خود را به دست بیاورد. شمایید که تصمیم می‌گیرید این کار را در کجا بهتر انجام می‌دهد.
نقطه‌ای را برای وقفه پیدا کنید که از محل انجام فعالیتی که باعث تحریک فرزندتان شد دور باشد. او را در جایی ترسناک قرار ندهید، اگر به بدرفتاری ادامه می‌دهد ایرادی ندارد که در اتاق خوابش را ببندید اما قفل کردن در اتاقش یا تبعید او به یک انبار یا زیرزمین تاریک ممکن است به راحتی زمینه را برای نیاز به رواندرمانی در آینده فراهم کند. به یاد داشته باشید، هدف شما این است که او را آرام کنید، نه اینکه با ترساندن او را به اطاعت و تسلیم وادارید.
وقفه را در هر جا که می‌گذراند، او را تشویق کنید تکنیک‌های خودآرامی را امتحان کند. یک مزیت وقفه در اتاق خواب این است که اگر خواندن یک کتاب، گوش کردن به موسیقی، یا کشیدن یک نقاشی از احساساتش کمک می‌کند آرام شود، یاد خواهد گرفت که چطور به تنهایی خلق خود را به کنترل درآورد. این مهارتی است که در سال‌های مدرسه نیز به کار می‌آید.
ثابت‌قدم باشید
از قبل، یعنی زمانی که خودتان عصبانی نیستید، مشخص کنید که چه رفتارهایی سزاوار وقفه گرفتن است. اگر از وقفه بیش از حد استفاده کنید، اثربخشی آن را رقیق می‌کنید. بنابراین آن را برای مشکلات مهم‌تر نگه دارید، یعنی اقدامات خشونت‌آمیز مانند ضربه زدن، پرتاب اسباب‌بازی‌ها یا سرپیچی آشکار.
سپس یک لحظه‌ٔ آرام پیدا کنید تا با کودک خود در مورد سیاست وقفهٔ تربیتی در خانواده صحبت کنید. به او بگویید کجا به او وقفه می‌دهید، به چه دلایلی و برای چه مدت. وقتی قوانین را تشریح کردند، به آنها پایبند باشید. دم‌دمی بودن و بی‌ارادگی یا ارائه‌ٔ توضیحات طولانی یا دادن فرصت‌های سوم و چهارم فقط او را تشویق به اعتراض می‌کند. کودک دبستانی شما باید به طور دقیق بداند که چه انتظاری داشته باشد و باید بداند که نمی‌تواند با چرب‌زبانی از زیر آن در برود. تمام چیزی که شما باید بگویید این است: «تو برادرت رو زدی، بنابراین همین الان باید به وقفهٔ هفت دقیقه‌ای بری».
در مورد داشتن ثبات رویه در تربیت کودک بدانید.
پیگیری کنید
وقتی وقفه تمام شد، دربارهٔ خطایی که در وهله‌ٔ اول باعث وقفه گرفتن او شد صحبت کنید. برای مثال، اگر با برادرش گلاویز شد، چون از دادن یک اسباب‌بازی به او خودداری کرده بود، از او بخواهید که به شما بگوید اشتباهش چه بوده است و از برادرش عذرخواهی کند.
همچنین سؤال کنید که دفعه‌ٔ بعد در این موقعیت چگونه رفتار خواهد کرد. بر سرش داد نزنید، برایش سخنرانی نکنید و وقتی وقفه تمام شد او را در آغوش نگیرید. او ممکن است پشیمان باشد و شما حتی ممکن است از تبعید او کمی احساس گناه کنید، اما پاداش دادن با تقویت مثبت در پایان وقفه ممکن است واقعاً بدرفتاری در آینده را تشویق کند.
در مورد بازی‌های خشن بچه‌ها بدانید.
به فرزندتان خیلی وقفهٔ مثبت بدهید
درست همان‌طور که وقفهٔ تربیتی باعث دلسرد شدن از رفتار بد می‌شود، وقفهٔ مثبت نیز رفتار خوب را تقویت می‌کند. برای مثال، اگر می‌بینید که مدام دارید به فرزندتان به خاطر دعوا با خواهر کوچکش وقفه می‌دهید، تمام تلاش خود را بکنید تا وقتی با خواهرش کنار می‌آید آن را ببینید. سپس به او بگویید: «چه خوب با زویی بازی می‌کنی. من خیلی دوست دارم وقتی با خواهرت مهربونی!» هرچه تلاش بیشتری صرف وقفهٔ مثبت کنید، کمتر لازم است وقفهٔ تربیتی را انجام دهید.
