در مورد آزمایش خون hCG بدانید
گنادوتروپین جفتی انسان هورمونی است که در دوران بارداری تولید می‌شود. هورمون hCG را از 10 یا 11 روز پس از لقاح می‌توان در نمونه خون تشخیص داد. در بارداری‌های سالم، سطح این هورمون به سرعت افزایش می‌یابد. در این مطلب با همه چیز در مورد تست گنادوتروپین جفتی انسان، علل انجام تست hCG، انجام آزمایش hCG در دوران غیر از بارداری، انجام آزمایش hCG در مردان، نحوهٔ انجام آزمایش خون hCG و تفسیر نتایج آزمایش خون hCG آشنا شوید.
آزمایش خون گنادوتروپین جفتی انسان یا hCG
آزمایش خون گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) سطح هورمون اچ‌سی‌جی موجود در نمونه خون را اندازه‌گیری می‌کند. این تست برای تأیید یا ارزیابی باردار بودن انجام می‌شود. اگر سطح هورمون بالاتر از حد نرمال باشد می‌تواند بارداری را تأیید کند. همچنین، این آزمایش ممکن است در مواردی که نگرانی‌هایی در مورد بارداری وجود دارد نیز انجام شود. همچنین پزشکان ممکن است به آزمایش خون hCG با اسامی دیگری اشاره کنند، از جمله:
- آزمایش خون بتا اچ‌سی‌جی (beta-hCG)
- آزمایش خون کمی بارداری
- آزمایش خون کمی hCG
- آزمایش سریال کمی beta-hCG
- آزمایش تکرار کمی beta-hCG
- سرم کمی beta-hCG
تفاوت‌های مهمی بین آزمایش خون hCG و تست ادرار hCG که می‌توان آن را بدون نسخه خرید، وجود دارد. تست ادرار بتا-اچ‌سی‌جی یک آزمایش کیفی است که صرفاً وجود یا نبود hCG در نمونه را مشخص می‌کند. همین امر در مورد آزمایش خون کیفی hCG نیز صحت دارد.
در مقابل، آزمایش hCG یا بتا-اچ‌سی‌جی یک آزمایش کمی است که نه تنها وجود این هورمون، بلکه مقدار دقیق آن را نیز مشخص می‌کند. آزمایش‌های ادرار می‌توانند تحت تأثیر عواملی مانند کم‌آبی بدن و زمان انجام آزمایش قرار بگیرند، درحالی‌که آزمایش خون hCG می‌تواند حتی در زمانی که سطح hCG بسیار پایین است، نتایجی قطعی ارائه دهد.
هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی
هورمون hCG در دوران بارداری و توسط سلول‌های جفت در حال رشد ساخته می‌شود. جفت کیسه‌ای است که تخمک را پس از لقاح تغذیه می‌کند و به دیوارهٔ رحم می‌چسبد.
هورمون hCG را از 10 یا 11 روز پس از لقاح می‌توان در نمونه خون تشخیص داد. در بارداری‌های سالم سطح این هورمون به سرعت افزایش می‌یابد: سطح hCG هر 48 تا 72 ساعت دو برابر می‌شود و در حدود هشت تا 11 هفته پس از لقاح به اوج خود می‌رسد. سطح hCG سپس کاهش می‌یابد، پایدار می‌شود و در ادامهٔ بارداری ثابت می‌ماند.
علل انجام تست hCG
چرا آزمایش خون hCG انجام می‌شود؟ آزمایش خون hCG برای موارد زیر انجام می‌شود:
تأیید بارداری: این تست برای تأیید یا ارزیابی باردار بودن انجام می‌شود. اگر سطح هورمون بالاتر از حد نرمال باشد می‌تواند بارداری را تأیید کند. آزمایش hCG می‌تواند پس از تست ادرار بارداری استفاده شود اما این آزمایش در بارداری‌های روتین معمولآً انجام نمی‌شود و ضروری نیست. بسیاری از پزشکان به جای آزمایش hCG از سونوگرافی ترانس واژینال (TV) برای تأیید بارداری استفاده می‌کنند.
تعیین سن تقریبی جنین: آزمایش hCG همیشه نمی‌تواند سن دقیق بارداری را مشخص کند. با این حال، نتایج آزمایش که همراه با تاریخ آخرین قاعدگی در نظر گرفته می‌شود، می‌تواند اطلاعاتی به پزشک بدهد، زیرا محدودهٔ مورد انتظار hCG در سه ماهه اول هر هفته تغییر می‌کند.
تشخیص بارداری غیرطبیعی: این تست همچنین می‌تواند بارداری‌های مشکل‌ساز و غیرطبیعی مثل بارداری خارج رحمی را تشخیص دهد تا برای درمان اقدام شود.
تشخیص سقط جنین بالقوه: وقتی آزمایش اچ‌سی‌جی به دلیل نگرانی در مورد مشکلات بارداری از جمله سقط جنین انجام می‌شود، ممکن است آزمایش هر دو تا سه روز یک بار تکرار شود تا سرعت افزایش اچ‌سی‌جی را مشخص کند. در اوایل بارداری، میزان افزایش اچ‌سی‌جی بیشتر از مقدار آن در خون به پزشک اطلاعات می‌دهد. افزایش آهستهٔ سطح این هورمون ممکن است نشان‌دهندهٔ خطر بالای سقط جنین باشد.
غربالگری جنین: آزمایش hCG بخشی از آزمایش‌های غربالگری سه‌گانه و چهارگانه سرم مادر است که بین هفته‌های 15 تا 20 بارداری برای ارزیابی نشانگرهای برخی مشکلات سلامت جنین، از جمله سندرم داون انجام می‌شود.
ارزیابی نتایج درمان‌های باروری: آزمایش اچ‌سی‌جی ممکن است هنگام ارزیابی درمان‌های باروری استفاد شود. شکل مصنوعی این هورمون گاهی برای کمک به بلوغ فولیکول‌ها و تحریک تخمک‌گذاری تجویز می‌شود.
اگر تحت درمان‌های باروری هستید، ممکن است پزشک این آزمایش را درست قبل از موعد مقرر پریود یا در موعد آن تجویز کند تا معلوم شود که تلاش‌ها موفق بوده‌اند یا خیر. وقتی زنان برای بهبود شانس بارداری یا به عنوان بخشی از فرایند لقاح داخل رحمی یا آی ی, آی (IUI) و لقاح آزمایشگاهی یا آی وی اف (IVF) تزریق hCG دارند، پزشکان باید آزمایش hCG را با دقت زمان‌بندی کنند تا مطمئن شوند که دارو از بدن فرد تخلیه شده و در نتیجه بر نتایج آزمایش تأثیری نداشته باشد.
قبل از شروع برخی درمان‌های پزشکی: گاهی اوقات، قبل از انجام برخی درمان‌های پزشکی که به طور بالقوه می‌تواند به جنین در حال رشد آسیب برساند، از آزمایش خون hCG برای غربالگری بارداری، یعنی باردار بودن یا باردار نبودن استفاده می‌شود. نمونه‌هایی از این درمان‌های بالقوه آسیب‌زا شامل تصویربرداری با اشعهٔ ایکس است. اگر آزمایش hCG حاکی از بارداری فردی باشد، متخصصان مراقبت‌های سلامت مطمئن می‌شوند که از شخص محافظت می‌شود و جنین با این درمان‌های پزشکی آسیب نمی‌بیند.
انجام آزمایش hCG در دوران غیر از بارداری
آیا غیر از بارداری، دلایلی برای انجام آزمایش hCG وجود دارد؟ اچ‌سی‌جی یک نشانگر تومور یا تومور مارکر تلقی می‌شود، یعنی ماده‌ای است که توسط برخی از انواع تومورها دفع می‌شود. به همین دلیل، در برخی موارد از آزمایش خون hCG برای ارزیابی و مدیریت انواع خاصی از سرطان نیز استفاده می‌شود. سرطان‌هایی که می‌توانند باعث افزایش سطح نرمال hCG شوند عبارتند از:
- سرطان رحم یا کوریوکارسینوما choriocarcinoma
- سرطان ریه
- سرطان پستان
- سرطان تخمدان
عارضه‌های غیرسرطانی، مانند سیروز، زخم‌ها (اولسر) و بیماری التهابی روده (IBD) نیز می‌توانند منجر به افزایش سطح hCG شوند. پزشک ممکن است آزمایش hCG را به عنوان بخشی از یک‌سری تست آزمایشگاهی برای شناسایی علت بروز برخی علائم درخواست کند.
انجام آزمایش hCG در مردان
اگرچه hCG ارتباط نزدیکی با زنان باردار دارد اما می‌تواند در بدن مردان نیز وجود داشته باشد. آزمایش خون hCG می‌تواند ابتلای مردان به سرطان بیضه را نشان دهد.
اگر یک مرد توده‌ای را در یکی از بیضه‌های خود تشخیص دهد، یا اگر پزشک مشکوک به سرطان بیضه باشد، می‌تواند از این آزمایش برای بررسی وجود hCG استفاده کند. البته، اگر hCG در خون یک مرد وجود داشته باشد، برای تعیین علت آن هنوز به آزمایش‌های بیشتری نیاز است.
نحوهٔ انجام تست خون hCG
آزمایش خون hCG چگونه انجام می‌شود؟ این آزمایش کمی سطح هورمون hCG را در نمونه خون اندازه‌گیری می‌کند. هیچ آمادگی خاصی برای این آزمایش لازم نیست. یک فرد نمونه‌گیر، نمونه خون را با انجام مراحل زیر جمع‌آوری می‌کند:
- یک کش دور بازو پیچیده می‌شود تا جریان خون را متوقف کند و سیاهرگ‌های بازو را بیشتر نمایان کند. هدف از این کار راحت‌تر شدن ورود سوزن به رگ است.
- یک سیاهرگ انتخاب و پوست اطراف رگ با الکل تمیز می‌شود.
- سوزن وارد ورید و لوله‌ای به انتهای سوزن وصل می‌شود تا خون را جمع‌آوری کند.
- پس از جمع‌آوری خون کافی، کش از بازوی شما باز می‌شود.
- با برداشتن سوزن، پنبهٔ کوچکی روی محل تزریق قرار می‌گیرد.
- به پنبه فشار وارد می‌شود و روی آن چسب می‌زنند.
در حین ورود سوزن به دستتان ممکن است احساس سوزش یا گزش مختصری داشته باشید یا اصلاً چیزی احساس نکنید.
خطرهای انجام تست خون hCG
آزمایش خون hCG چه خطری دارد؟ خطرهای مربوط به گرفتن خون اندک است. شاید در محل ورود سوزن مقدار کمی کبودی ایجاد شود. این کبودی را می‌توان با اعمال فشار به ناحیه برای چند دقیقه پس از خارج کردن سوزن به حداقل رساند. در موارد بسیار نادر، مشکلات زیر ممکن است رخ دهد:
- خونریزی بیش از حد
- احساس سبکی در سر
- غش کردن
- هماتوم، به علت تجمع خون در زیر پوست
- عفونت در محل ورود سوزن
- تورم سیاهرگ‌ها
تفسیر نتایج آزمایش خون hCG
سطح نرمال اچ‌سی‌جی در زنان غیر باردار، کمتر از 5 mIU/mL و در مردان سالم، کمتر از 2 mIU/mL است. محدودهٔ نرمال hCG ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف اندکی متفاوت باشد. پس حتماً و فقط با پزشک خود در مورد نتایج آزمایش صحبت کنید. اگر سطح hCG شما خارج از محدودهٔ طبیعی باشد، می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد که حتماً باید پزشک خودتان به شما در تفسیر و توضیح این نتایج کمک کند.
وقتی نتایج آزمایش آماده شد، پزشک شما را از سطح hCG مطلع می‌کند. سطح این هورمون بر حسب میلی‌واحد بین‌المللی در هر میلی‌لیتر خون (mIU/mL) اندازه‌گیری می‌شود. جدول زیر، سطح نرمال hCG در دوران بارداری را برای هر هفته پس از آخرین دورهٔ قاعدگی نشان می‌دهد و واحدها هم به mIU/mL است:
- سه هفتگی: 72 - 5
- چهار هفتگی: ۷۰۸ - ۱۰
- پنج هفتگی: ۸.۲۴۵ - ۲۱۷
- شش هفتگی: ۳۲.۱۷۷ - ۱۵۲
- هفت هفتگی: ۱۵۳.۷۶۷ - ۴.۰۵۹
- هشت هفتگی: ۱۴۹.۰۹۴ - ۳۱.۳۶۶
- 9 هفتگی: ۱۳۵.۹۰۱ - ۵۹.۱۰۹
- 10 هفتگی: ۱۷۰.۴۰۹ - ۴۴.۱۸۶
- 12 هفتگی: ۲۰۱.۱۶۵ - ۲۷.۱۰۷
- 14 هفتگی: ۹۳.۶۴۶ - ۲۴.۳۰۲
- 15 هفتگی: ۶۹.۷۴۷ - ۱۲.۵۴۰
- 16 هفتگی: ۵۵.۳۳۲ - ۸.۹۰۴
- 17 هفتگی: ۵۱.۷۹۳ - ۸.۲۴۰
- 18 هفتگی: ۵۵.۲۷۱ - ۹.۶۴۹
سطح hCG کمتر از حد طبیعی
در زمان بارداری، سطح hCG کمتر از حد طبیعی می‌تواند به این معنا باشد:
- محاسبهٔ اشتباه تاریخ بارداری
- احتمال سقط جنین یا بارداری پوچ یا بارداری مولار
- بارداری خارج رحمی
- سقط جنین ناقص
- مرگ جنینی
سطح hCG بالاتر از حد طبیعی
سطح hCG بالاتر از حد طبیعی می‌تواند به این معنا باشد:
- محاسبه اشتباه تاریخ بارداری
- بارداری مولار
- بارداری چندقلویی، مثلاً دوقلو یا سه‌قلو
- کوریوکارسینوما در رحم
- سرطان تخمدان
- سرطان بیضه در مردان
دقت و دقیق بودن آزمایش خون hCG
آیا آزمایش خون hCG همیشه دقیق است؟ هیچ آزمایشی در تمام موارد 100 درصد دقیق نیست. آزمایش hCG نیز می‌تواند نتایج منفی کاذب و مثبت کاذب در بارداری بدهد. پزشک به شما کمک می‌کند تا نتایج خود را بفهمید یا در صورت وجود هر گونه شک و تردید، آزمایش را تکرار کنید.
برخی داروها، از جمله داروهای حاوی اچ‌سی‌جی، می‌توانند نتایج آزمایش خون hCG را تحت تأثیر قرار دهند. این داروها شامل داروهای باروری مانند پروفاسی (Profasi)، پرگنیل (Pregnyl) و پرگونال (Pergonal) است. همچنین، مصرف ماری‌جوانا نیز می‌تواند منجر به افزایش سطح hCG بدن شود.
نتایج آزمایش همچنین می‌تواند تحت تأثیر وجود تومورهای سلول زایا قرار گیرد. تومورهای سلول زایا می‌توانند سرطانی یا خوش‌خیم باشند و معمولاً در اندام‌های تناسلی بروز می‌کنند. این تومورها در همان سلول‌هایی رشد می‌کنند که تخمک یا اسپرم در آنها رشد می‌کند.
سطح بالای hCG در زمانی غیر از بارداری می‌تواند حاکی از این باشد که پزشک باید آزمایشات بیشتری انجام دهد تا ببیند آیا سرطان عامل این افزایش است یا خیر.
این نکتهٔ مهم را هم بدانید که اگر نتایج آزمایش hCG خود را قبل از پزشک مشاهده و در مورد تفسیر نتایج آن در اینترنت جست‌وجو کنید، باز هم نباید زود نتیجه‌گیری نکنید. آزمایش hCG اگرچه اطلاعات مفیدی ارائه می‌دهد اما فقط یکی از راه‌هایی است که پزشکان برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد بارداری استفاده می‌کنند. پس قبل از هر کاری آزمایش را به پزشکتان نشان دهید.
نتایج منفی کاذب آزمایش hCG
اگر نتیجهٔ آزمایش منفی کاذب باشد، یعنی با وجود باردار بودن یک زن آزمایش نشان می‌دهد که باردار نیست. اگر آزمایش hCG منفی شد، عموماً به این معناست که شما باردار نیستید. با این حال، اگر آزمایش در روزهای اول بارداری انجام شده باشد، یعنی قبل از این‌که بدن شما زمان کافی برای تولید hCG داشته باشد، ممکن است جواب منفی کاذب بگیرید.
از آنجا که سطح hCG در اوایل بارداری خیلی سریع تغییر می‌کند، آزمایش خون hCG باید در عرض 48 تا 72 ساعت تکرار شود تا نحوهٔ تغییر سطح هورمون مشاهده شود.
نتایج مثبت کاذب آزمایش hCG
هورمون hCG می‌تواند در برخی شرایط غیرباردار در بدن وجود داشته باشد و به طور بالقوه باعث نتیجهٔ مثبت کاذب در تست بارداری hCG شود. اگر نتیجه آزمایش مثبت کاذب باشد، با وجود باردار نبودن یک زن، آزمایش نشان می‌دهد که باردار است.
همچنین اگر بدن شما انواع خاصی از آنتی‌بادی‌ها را که دارای قطعاتی از مولکول hCG هستند، تولید کند یا اگر اشتباهاتی در آزمایشگاه وجود داشته باشد، ممکن است نتیجه مثبت کاذب بگیرید. اگر در مورد نتایج تردیدی وجود داشته باشد، می‌توان از یک آزمایش متفاوت برای تأیید نتیجه استفاده کرد.
سپردن نتیجهٔ قطعی آزمایش hCG به پزشک
اگر نتایج آزمایش شما دقیقاً با سطوح «نرمال» هورمون اچ‌سی‌جی مطابقت ندارد، نه وحشت کنید و نه ناامید شوید. این ارقام تخمینی هستند و شما می‌توانید سطح hCG پایین‌تر از حد نرمال داشته باشید و همچنان یک نوزاد سالم به دنیا بیاورید. فاکتورهای زیادی می‌تواند بر سطح اچ‌سی‌جی اثر بگذارد از جمله سیگار کشیدن مادر، وزن، نژاد، تعداد بارداری‌های قبلی، و استفراغ شدید بارداری.
در هر حال، مهم است که در مورد سلامت بارداری به پزشک خود گوش دهید. در صورت تشخیص مشکل، پزشک سطح hCG را بررسی خواهد کرد. اگر هم دلیلی برای نگرانی در مورد بارداری وجود داشته باشد، از چند آزمایش hCG که با فاصلهٔ چند روز از هم انجام می‌شود برای ارزیابی وضعیت استفاده خواهد شد. به علاوه، در حدود شش هفتگی بارداری یک سونوگرافی خواهید داشت که بسیار دقیق‌تر از ارقام hCG تلقی می‌شود و به‌طورکلی، اگر در مورد چیزی نگرانید از پزشکتان سؤال بپرسید و اگر مشکلی را تجربه کردید بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
