کم‌آبی بدن کودکان: چه علائمی دارد و باید چه کار کرد؟
کم‌آبی بدن در کودکان یکی از مواردی است که باید به آن توجه خاصی داشت، به ویژه در فصل‌های گرم سال یا در زمان بیماری کودکان. در این مطلب با معنای کم‌آبی بدن کودک و نکات مهم در رابطه با کم‌آبی بدن بچه‌ها آشنا شوید.
کم‌آبی بدن کودک
کمبود آب یا اصطلاحاً دهیدراته شدن بدن کودک به معنای این است که او به اندازه‌ٔ نیاز خود در بدنش مایعات ندارد. کودکان شیرخوار و بچه‌ها بیشتر از بزرگسالان مستعد کم شدن آب بدن هستند و اگر مایعاتی که کودک دریافت می‌کند کمتر از چیزی باشد که از طریق استفراغ، اسهال، تب یا تعریق یا عرق کردن از دست می‌دهد، ممکن است کم‌آبی بدن ایجاد شود. کمبود آب بدن می‌تواند خفیف باشد و به راحتی رفع شود، متوسط باشد یا شدید و زندگی کودک را تهدید کند.
علائم کم‌آبی بدن کودک
هر یک از این علائم می‌تواند نشان دهد بدن کودک شما کم‌آب شده یا در حال دچار شدن به آن است:
- بیش از شش ساعت خشک ماندن پوشک
- ادرار تیره‌تر با بوی تندتر از معمول
- بی‌حالی
- دهان و لب‌های خشک و تفته
- نبود اشک هنگام گریه کردن
و علائم زیر نشان می‌دهد بدن کودک شما ممکن است به طور جدی دچار کم‌آبی شده باشد:
- چشم‌های گودرفته
- دست‌ها و پاهای سرد و لکه‌لکه
- خواب‌آلودگی یا کج‌خلقی بیش از حد
- فرو رفته بودن ملاج یا بخش‌های نرم جلوی سر کودک
رفع و درمان کمبود آب بدن کودک
کودکان شیرخوار به سرعت می‌توانند دچار کمبود آب شدید و خطرناک شوند، بنابراین اگر فکر می‌کنید کودک شما علائم کمبود جدی آب بدن را نشان می‌دهد، فوراً او را به اورژانس ببرید. او ممکن است به دریافت مایعات از طریق لوله‌ٔ داخل وریدی IV یا سرم نیاز داشته باشد.
در غیر این صورت، برای مشاوره با پزشک کودکتان تماس بگیرید. او ممکن است بخواهد کودک را ببیند تا مطمئن شود حالش خوب است. اگر به این نتیجه برسد که فرزندتان کم‌آبی خفیف دارد، ممکن است به شما بگوید مایعات بیشتری به او بدهید. اگر کودک کمتر از سه ماه داشته باشد، احتمالاً توصیه می‌کند که فقط از همان شیر یا شیر خشک همیشگی‌اش اما به دفعاتی بیشتر از معمول به او بدهید.
اگر کودک سه ماهه یا بزرگ‌تر است، پزشک ممکن است مایع مخصوصی، علاوه بر شیر مادر یا شیر خشک را برای جبران کردن آب و نمک‌ها یا الکترولیت‌هایی که بدن او از دست داده است توصیه کند. مایعات الکترولیت در بیشتر داروخانه‌ها موجود است. پدیالیت، اینفالیت و ریوایتل برخی از نام‌های تجاری این مایع هستند ولی بدون دستور پزشک آنها را به کودکان ندهید!
پزشک کودک می‌تواند بر اساس وزن و سن فرزندتان دستورالعمل استفاده از مایعات الکترولیت را به شما بدهد، اما به صورت کلی، مقدار محلولی که او باید طی سه یا چهار ساعت مصرف کند ۵ قاشق چای‌خوری، معادل ۲۵ میلی‌لیتر یا سی‌سی، به ازای هر ۴۵۳ گرم وزن کودک است. به عنوان مثال، اگر کودک شما ۶ کیلو و ۸۰۰ گرم وزن داشته باشد، این برابر با ۷۵ قاشق چای‌خوری، یعنی معادل ۳۷۵ میلی لیتر یا سی‌سی یا حدود یک و نیم فنجان است.
پیشگیری از کم شدن آب بدن کودک
اطمینان پیدا کنید که کودکتان مایعات زیادی می‌نوشد، به خصوص در روزهای خیلی گرم و هنگامی که بیمار است. به شیردهی یا دادن شیر خشک به او ادامه دهید و اگر او شش ماهه یا بزرگ‌تر است و خوردن مواد غذایی کمکی را شروع کرده، می‌توانید مقدار مشخصی آب هم به کودک خود بدهید. اگر کودکتان کمتر از شش ماه دارد و نگران کم‌آبی او هستید، با پزشک کودک در مورد دادن مقدار مشخص آبی که در صورت لزوم می توانید به کودکتان بدهید صحبت کنید.
اما یادتان باشد هرگز به کودکتان نوشابه‌های گازدار ندهید، زیرا آنها برای دندان‌ها و سلامت کلی او فاجعه‌آمیز هستند. همچنین دادن آب‌میوه برای کودکان زیر ۱۲ ماه توصیه نمی‌شود.
شرایط اورژانسی نیازمند توجه به علائم کمبود آب بدن کودک و مراجعه به پزشک
موارد زیر را برای پیشگیری از و درمان کم‌آبی بدن کودکان یا اطلاع به پزشک جدی بگیرید:
گرمای بیش از حد: در هوای گرم مایعات بیشتری به کودک خود بدهید. فعالیت بیش از حد در یک روز گرم یا تنها نشستن در اتاقی خفه، بدون تهویهٔ مناسب و داغ می‌تواند منجر به تعریق و از دست دادن مایعات شود. پس دمای هوا را هم به یاد داشته باشید.
تب: زمانی که کودکتان تب دارد، احتمالاً بدنش نیازمند دریافت مایعات بیشتری است، پس در مورد تب کودک ابتدا با پزشکش صحبت کنید.
اسهال: اگر کودکتان بیماری روده‌ای، به خصوص «وردی مثل گاستروانتریت حاد داشته باشد، مایعات را از طریق اسهال و استفراغ از دست می‌دهد. به او آب میوه ندهید، زیرا ممکن است اوضاع را بدتر کند و داروهای بدون نسخه‌ٔ اسهال هم به او ندهید، مگر اینکه پزشک آنها را توصیه کند. فقط کودک خود را تشویق کنید که شیر یا شیر خشک بیشتری بخورد و اگر شش ماهه یا بزرگ‌تر است، طبق نظر پزشکش مقداری آب هم به مایعات دریافتی او اضافه کند. در ضمن، این را بدانید که اگر کودکتان به علت اسهال دچار کم‌آبی شده باشد، مدفوع او شل خواهد بود و اگر از دست دادن مایعات بدن ناشی از استفراغ یا علت دیگری باشد، دفعات و حجم مدفوع کمتر خواهد بود.
استفراغ: ویروس‌ها و عفونت‌های روده می‌توانند منجر به استفراغ شوند. اگر کودک شما در نگه داشتن مایعات در معده‌اش مشکل دارد، به راحتی می‌تواند دهیدراته شود. پس مورد استفراغ را هم به پزشک کودک اطلاع دهید. پزشک احتمالاً در درجه اول شیر مادر یا شیر خشک و اگر کودک شش ماهه یا بزرگ‌تر است، دادن کمی آب را تجویز خواهد کرد. همچنین ممکن است مایع الکترولیت برای کودکان سه ماهه یا بزرگ‌تر تجویز شود که در این صورت روش مصرف آنها را به شما خواهند گفت. پزشک احتمالاً خواهد گفت وقتی شکم کودک آرام شد، می‌توانید دادن جرعه‌های آب با فاصله اما به دفعات زیاد را شروع کنید. مثلاً شاید لازم باشد حدود یک قاشق چای‌خوری و معادل ۵ میلی‌لیتر یا سی‌سی را هر ۱۰ دقیقه یک بار به مدت چند ساعت به او بدهید. بعد، اگر همه چیز خوب پیش رفت، می‌توانید مقدار آب را به هر پنج دقیقه ۲ قاشق چای‌خوری، معادل ۱۰ میلی‌لیتر یا سی‌سی افزایش دهید.
امتناع از نوشیدن آب: گلودرد یا بیماری دیگری مانند بیماری دست، پا و دهان می‌تواند آن‌قدر دردناک باشد که گاهی اوقات کودک نخواهد آب بنوشد، این موارد باید حتماً زیر نظر پزشک درمان شوند و در چنین شرایطی پزشک ممکن است بخواهد شیر مادر یا شیر خشک و آب را به دفعات زیاد و در مقادیر کم به او بدهید.
