شوک آنافیلاکسی یا آنافیلاکتیک در کودکان
شوک آنافیلاکسی یا آنافیلاکتیک یکی از شرایط اورژانسی در مورد کودکان است که والدین باید این مورد و علائمش را بشناسند تا در صورت قرار گرفتن در این وضعیت بتوانند با آگاهی و شناخت دقیق برای راهکارهای درمانی درست عمل کنند. در این مطلب می‌توانید با شوک آنافیلاکسی، علائم آن، پیشگیری و درمان آن آشنا شوید.
شوک آنافیلاکتیک
شوک آنافیلاکتیک که آنافیلاکسی نیز نامیده میشود، یک واکنش آلرژیک سریع و حاد و یکی از شرایط اورژانسی است که امکان دارد والدین با آن روبه‌رو شوند. این واکنش زمانی شروع میشود که سیستم ایمنی بدن به اشتباه یک مادۀ بی‌خطر را به عنوان یک تهدید جدی تلقی می‌کند و به آن پاسخ می‌دهد. این پاسخ موجب انتشار هیستامین و سایر مواد شیمیایی میشود که خود باعث ایجاد علائمی خواهد شد و برخی از این علائم می‌تواند مرگبار باشد.
علائم شوک آنافیلاکسی در کودکان
علائم این شوک معمولاً طی دو ساعت پس از قرار گرفتن در معرض مادۀ آلرژیزا یا گاهی اوقات طی چند دقیقه ظاهر می‌شوند، هرچند این امکان وجود دارد که ظاهر شدن علائم تا چهار ساعت هم طول بکشد. برخی از علائم شوک آنافیلاکسی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ورم پوست، لب‌ها، گلو، زبان یا صورت
- خس‌خس سینه یا مشکلات تنفسی شدید
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- کهیر
- بیهوشی
- استفراغ
- اسهال
- رنگ‌‌پریدگی شدید پوست و تعریق
- قرمزی یا کبودی پوست
آنافیلاکسی در کودکان زیر شش ماه به‌ندرت اتفاق می‌افتد. بخشی از این به‌ندرت بودن به علت این است که آنها هنوز در معرض بسیاری از مواد آلرژیزا، به ویژه مواد آلرژیزای غذایی قرار نگرفته‌‌اند. به‌طورکلی، برای بروز یک واکنش آلرژیک، بیش از یک بار قرارگیری در معرض مادۀ آلرژیزا لازم است و امکان دارد ایجاد برخی از آلرژیها تا سال‌های نوپایی کودک طول بکشد. با این وجود، آنافیلاکسی حتی در نوزادان یک ماهه و در کودکانی که قبلاً در معرض مواد آلرژیزا نبوده‌‌اند نیز گزارش شده است.
عوامل ایجادکنندۀ شوک آنافیلاکتیک
مواد آلرژیزای زیادی در اطراف ما وجود دارد، اما شاید برخی از شایع‌ترین آنها شامل موارد زیر باشد:
- بادام‌زمینی
- آجیل‌های درختی مانند گردو و بادام هندی
- صدف‌داران و سخت‌پوستان مانند میگو و خرچنگ
- ماهی
- شیر
- انواع تخم پرنده
- داروهای خانوادۀ پنی‌سیلین از جمله آنتی‌بیوتیک پرمصرف آموکسی‌سیلین
- نیش حشرات، به خصوص نیش زنبورهایی مثل زنبور گاوی یا زنبور سرخ، زنبور عسل و زنبور زرد
- گزش حشراتی مثل مورچه‌های آتشین و مورچه‌های دروگر
- لاتکس
- مواد نگهدارنده و رنگ‌های مصنوعی غذا
اینها شایع‌ترین علل واکنش شدید هستند، هرچند هر نوع غذای دیگری هم می‌تواند باعث بروز واکنش حاد آلرژیک شود. تحقیقات زیادی در این رابطه در حال انجام است تا مشخص شود که آیا به تأخیر انداختن معرفی غذاهای بالقوه آلرژیزا باعث تأخیر در شروع آلرژی کودکان مستعد آلرژی میشود یا خیر؟ اگر آلرژی غذایی در خانوادۀ شما سابقه دارد، کودک شما ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به آن باشد.
زمان تماس با پزشک برای واکنش حاد آلرژیک کودک
فرقی ندارد که از آلرژی کودکتان مطلع باشید یا اولین بار باشد که با آن روبه‌رو می‌شوید، فقط لازم است در این شرایط از کمک‌های اولیه مناسب آگاه باشید. بنابراین، اگر کودک شما به شکل ناگهانی در تنفس دچار مشکل شد یا یک‌دفعه بیهوش شده است، ابتدا و بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید. سپس او را دراز کنید و پاهایش را بالاتر از بدن قرار دهید تا خطر بروز شوک کاهش یابد. سعی کنید از طریق صحبت کردن با او و حفظ آرامش خود، کودکتان را هم آرام کنید.
همچنین یادتان باشد به کودکتان یا کودکی که در تنفس یا بلع دچار مشکل است هرگز آنتی‌هیستامین ندهید، به ویژه اگر کودکتان کمتر از شش ماه دارد، زیرا ممکن است دچار خفگی شود.
درمان شوک آنافیلاکتیک در کودک
هنگامی که بهیاران اورژانس می‌رسند، احتمالاً در همان‌جا و با تزریق اپی‌نفرین که در عرض چند دقیقه واکنش را متوقف می‌کند، درمان کودک را شروع می‌کنند. اپی‌نفرین ضربان قلب را قوی‌تر می‌کند، ماهیچه‌های مجاری هوایی را شل و ریلکس می‌کند، ورم را کاهش می‌دهد و تون عروق خونی را بهبود می‌دهد تا جریان خون به قسمت‌های حیاتی بدن مانند قلب و مغز را افزایش دهد. تون عروق خونی به معنای درجه انقباض یک رگ، نسبت به حالت حداکثر میزان گشادشدگی خودش است.
بهیاران احتمالاً کودک شما را به بیمارستان منتقل خواهند کرد تا او معاینۀ دقیق شود و به دلیل احتمال بروز واکنش‌های تأخیری تحت نظر قرار بگیرد. پزشکان بیمارستان می‌توانند به شما در تعیین عواملی که باعث ایجاد این مشکل شده است کمک کنند که پزشک بیمارستان یا پزشک خود کودکتان احتمالاً کودکتان را به یک متخصص آسم و آلرژی اطفال ارجاع می‌دهد.
جلوگیری از شوک آنافیلاکتیک در کودک
بهترین پیشگیری این است که از هر گونه مادۀ آلرژیزای شناخته‌شده و همچنین موادی که معمولاً باعث واکنش‌های حاد آلرژیک می‌شوند دوری کنید. اگر کودک شما به برخی مواد غذایی آلرژی دارد، فقط مقدار بسیار اندکی از آن ماده کافی است تا ایجاد یک واکنش آلرژیک کند، بنابراین مهم است که برچسب مواد غذایی را به دقت بخوانید و در رستوران‌ها یا خانۀ دوستان سؤال کنید که آیا غذا حاوی موارد ممنوع برای کودکتان هست یا خیر. شما باید تا هنگامی که کودکتان بزرگ میشود و خودش این کار را انجام می‌دهد، در مورد این موضوع همیشه هوشیار و مراقب باشید.
اگر نیش یا گزش حشرات باعث بروز مشکل میشود، به کودک خود کمک کنید مکان‌هایی برای بازی پیدا کنید که حشرات در آنجا نباشد. به اسپری‌های حشره‌کش هم تکیه نکنید، زیرا آنها زنبورهایی را که اغلب بچه‌ها را نیش می‌ز‌نند، دفع نمی‌کند. علاوه بر این، هنگامی که کودکتان توانست راه برود، اجازه ندهید در بیرون از خانه پابرهنه باشد، زیرا بسیاری از کودکان هنگامی که ناخواسته روی یک حشرۀ نیش‌دار یا گزنده پا می‌گذارند، گزیده می‌شوند.
اگر کودک شما یک واکنش حاد آلرژیک داشته باشد، پزشک ممکن است توصیه کند وقتی او بزرگ‌تر شد همیشه یک قلم اپی‌نفرین با نام اپی‌پن (EpiPen) را که یک وسیلۀ تزریقی خودکارمانند و حاوی اپی‌نفرین یا همان آدرنالین است همراهش داشته باشد. این مدل برای کودکان طراحی شده و فقط با نسخۀ پزشک قابل دسترسی است. البته این قلم در ایران به راحتی در دسترس نیست.
همچنین اطمینان حاصل کنید هر کسی که از کودکتان مراقبت می‌کند مثل پرستار کودک، مربیان مهدکودک یا هر کدام از بستگانتان از آلرژی کودک آگاه است و دقیقاً می‌داند در صورت واکنش آلرژیک کودک چه کاری باید انجام دهد.
در نهایت، اگر یک بار کودکتان واکنش شدیدی مانند آنافیلاکسی داشته است، باید یک دستبند هشدار پزشکی را که در بیشتر داروخانه‌ها موجود است بپوشد. این دستبند در شرایط اورژانسی، به ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی در مورد وضعیت او آگاهی خواهد داد.
