وقتی یک کودک خجالتی به مدرسه می‌رود
لازم است بدانید همۀ کودکان یادگیرنده‌های مشتاقی برای این‌که همیشه راغب به شرکت در فعالیت‌های کلاس باشند، نیستند. کودکان محجوب یا خجالتی معمولاً در صحبت کردن در کلاس مردد هستند، در برابر فعالیت‌های گروهی مقاومت می‌کنند و ممکن است ترجیح دهند به تنهایی و دور از گروه بازی کنند. اما با یک کودک خجالتی در دوران دبستان چطور باید برخورد کرد و چطور باید به او کمک کرد؟ در این مطلب با این موضوع که چگونه به یک کودک خجالتی کمک کنیم در مدرسه با دیگر کودکان مشارکت داشته باشد آشنا شوید.
بچه‌های کمرو و تودار
پیش‌دبستانی و کودکستان اولین تجربۀ کودک از جایی شبیه مدرسه است؛ در واقع آنها مبانی ورودی به سال‌های تحصیلی پیش رو هستند. برخی از کودکان مدرسه را تجربهٔ هیجان‌انگیزی می‌دانند. آنها با هیجان دست‌های خود را در هوا تکان می‌دهند تا به سؤالات پاسخ دهند و در طول فعالیت‌های گروهی با صدای بلند فریاد می‌زنند و جنب و جوش دارند.
اما برخی کودکان کمتر هیجان‌زده می‌شوند. بچه‌های کمرو یا تودارتر می‌توانند به خاطر احساس غریبگی و فعالیت‌های مدرسه تحت فشار قرار بگیرند. آنها ممکن است در صحبت کردن توی کلاس تردید داشته باشند، از پیوستن به گروه خودداری کنند، یا ترجیح با خودشان باشند و در گوشه‌ای آرام بازی کنند.
در مورد کودکان خجالتی بیشتر بدانید.
آیا باید نگران فرزند خجالتی خود باشید؟
درست است که شما می‌خواهید فرزندتان نسبت به اولین سال‌های تحصیلی خود اشتیاق داشته باشد اما سعی کنید زیاد نگران نشوید، به خصوص اگر او هنوز در پیش‌دبستانی است. در طول سال‌های پیش‌دبستانی، بچه‌ها تازه شروع به یادگیری نحوهٔ تعامل با همسالان و شرکت در فعالیت‌های گروهی کرده‌اند. بسیاری از کودکان پیش‌دبستانی هنوز راحت‌ترند که در کنار سایر بچه‌ها بازی‌های موازی انجام دهند و مشاهده و تقلید کنند تا این‌که مستقیماً به بازی با دوستان خود بپردازند.
در کودکستان و پیش‌دبستان بیشتر کودکان به صورت تعاملی بازی می‌کنند، اما همچنان در تلاش برای سازگار شدن با محیط اجتماعی مدرسه هستند. هم در پیش‌دبستانی و هم در مدرسه، کودکان در حال آزمایش زمینه‌های جدید هستند و قوانین رفتاری جدیدی را یاد می‌گیرند. این فرایندی است که ممکن است زمان ببرد.
درست همان‌طور که شخصیت‌ها با هم فرق می‌کنند، بچه‌ها نیز در نحوهٔ ارتباط گرفتن با مدرسه بسیار متفاوت از هم هستند و این کاملاً نرمال است؛ ما از بچه‌های مشتاق داریم تا بچه‌های آرام و ساکت.
اگر فرزندتان تمایلی به مشارکت در فعالیت‌های مدرسه ندارد، طبیعی است که فکرتان را درگیر کند، اما سعی کنید بیش از حد نگران نشوید. اگر کودکتان در پیش‌دبستانی است، ممکن است هنوز در حال یادگیری نحوۀ تعامل با بچه‌های دیگر و شرکت در گروه‌های آنها باشد.
کودکستانی‌ها و کلاس اولی‌هایی که با بچه‌های دیگر خوب کنار می‌آیند ممکن است هنوز در حال سازگار شدن با محیط اجتماعی مدرسه باشند. کنار آمدن با قوانین و روتین‌های کلاس می‌تواند زمان ببرد.
با گذشت زمان، ممکن است فرزندتان به مدرسه عادت کند، اما همچنان در مورد مشارکت در کلاس مضطرب باشد. همان‌طور که شخصیت‌های بچه‌ها با هم تفاوت دارد، نحوۀ مشارکت آنها در فعالیت‌های مدرسه نیز فوق‌العاده متفاوت است.
برای برخی از کودکان وفق دادن خود با مدرسۀ جدید، برنامۀ روزانه کلاس درس یا معلم بیشتر از بقیه طول می‌کشد، اما بالاخره با آن احساس راحتی پیدا می‌کنند. دیگران خجالتی می‌مانند و این هیچ ایرادی ندارد. کمرویی در حد معمولی مشکلی نیست که نیاز به درمان داشته باشد.
ساکت بودن اشکالی ندارد. خجالتی بودن نیز اشکالی ندارد. اجازه دهید فرزندتان خودش کشف کند که با چه چیزهایی راحت است. در سن پایین موضوع را خیلی بزرگ نکنید.
فرزندتان برای یادگیری نیازی ندارد که یک دانش‌آموز همیشه مشتاق و پرشور باشد اما حتی کاهش اندکی در ترس‌های او می‌تواند مدرسه را به یک تجربهٔ یادگیری لذت‌بخش‌تر تبدیل کند.
چطور با کودک خجالتی خود برای مدرسه برخورد کنید؟
کودکتان را تحت فشار نگذارید
قطعاً اولین چیزی که والدین و معلمان باید رعایت کنند این است که به محل نشستن انتخابی بچه‌های کمروتر در کلاس درس احترام بگذارند و به جای فشار آوردن، آنها را به طور تدریجی، آهسته و در صورت تمایل به جایی جلوی کلاس ببرند.
با معلمش صحبت کنید
با معلم او ملاقات کنید تا در مورد رفتار فرزندتان در کلاس حرف بزنید و از او بپرسید برای تبدیل کردن کلاس به مکانی جذاب و راحت چه کاری می‌توانید انجام دهید. اطلاعات خود و معلم در مورد ویژگی‌های فرزندتان در مدرسه و خانه را با هم مقایسه کنید. در خانه فرزندتان چه فعالیت‌هایی را دوست دارد که بخشی از برنامۀ درسی کلاس نیستند؟ فرزند شما وظایفش در مدرسه را دوست ندارد؟
با کمک معلم، برنامه‌ای برای حمایت از فرزندتان بریزید. بسیاری از معلمان و کارشناسان بر لزوم حفظ ارتباط والدین با معلمان و پرسنل مدرسه تأکید دارند. ارتباط والدین و معلم ابزار مهمی برای کمک به کودکان خجالتی در مدرسه است.
علایق کودک را به مدرسه بیاورید
به عنوان مثال، اگر در خانه فرزندتان دوست دارد دربارۀ حشرات اطلاعات کسب کند، اما حشرات بخشی از برنامۀ درسی علوم نیستند، به او اجازه دهید کتاب‌ها و مطالبی یا کلکسیونی را که خانه دارد به کلاس درس ببرد. اطمینان حاصل کنید که معلمش او را وادار به انجام یک کنفرانس رسمی نمی‌کند، اما از او بخواهید فرصتی برای صحبت کردن فرزندتان در این مورد یا پاسخ دادن او به سؤالات بقیۀ بچه‌ها ایجاد کند.
معلم می‌تواند با استفاده کردن از کتاب‌های کودکتان به عنوان ابزار کمکی دیداری، بحثی حول آن موضوع را در کلاس برگزار کند یا با وسایل فرزندتان یک ایستگاه آموزش حشرات درست کند.
حتی اگر فرزندتان فوراً شروع به صحبت با صدای رسا و بلند نکند، داشتن چیزهای محبوبش در کلاس درس می‌تواند کمرویی او را کاهش دهد. با این روش او می‌تواند بدون صحبت کردن در کلاس مشارکت کند و به آنجا احساس تعلق پیدا کند که شروع خوبی است. حتی به اشتراک‌گذاری کتابی که فرزندتان دوست دارد می‌تواند کمک‌کننده باشد.
به مدرسه بروید
حضور شما در کلاس می‌تواند به فرزند خجالتی‌تان کمک کند تا در مدرسه احساس راحتی بیشتری پیدا کند. شاید برنامۀ کاری شما اجازۀ بازدیدهای منظم یا طولانی از کلاس را ندهد، اما حتی سر زدن هر چند وقت یک بار به شما فرصتی برای مشاهدۀ فرزندتان می‌دهد.
سعی کنید از فرصت‌های کمک در کلاس استفاده کنید. بیشتر بچه‌ها وقتی والدینشان به کلاس می‌آیند، کلاس آن روز را مثل یک تفریح و گردش می‌بینند.
کودکتان را برای موفقیت آماده کنید
اگر می‌توانید از کلاس درس فرزندتان دیدن کنید و ببینید آیا بازی‌ها، پروژه‌ها و فعالیت‌های موجود در آنجا با خلقیات و استعاداهای فرزندتان مطابقت دارد و آیا انگیزه و فرصت‌هایی برای موفقیت او فراهم می‌کند.
در مدرسه به دنبال فعالیت‌هایی باشید که فرزندتان شانس خوبی برای موفقیت در آنها دارد. شاید فرزندتان از کارهایی که فکر نمی‌کند قادر به انجامشان باشد، اجتناب کند. اگر حدس می‌زنید همین‌طور باشد، با معلم در مورد کمک کردن به فرزندتان صحبت کنید.
اگر بسیاری از فعالیت‌های کلاسی فراتر از سطح توانایی فرزندتان به نظر می‌رسند، در مورد ساده‌سازی آنها با معلم صحبت کنید. اگر فرزند شما با نام بردن تمام حروف الفبا مشکل دارد، معلم می‌تواند به او کمک کند فقط روی چند حرف تمرکز کند.
اگر بچۀ شما در کار با قیچی یا چسب خیلی ماهر نیست، بپرسید که آیا گزینه‌های دیگری مثل نقاشی یا طراحی وجود دارد. اگر بچۀ دبستانی نمی‌تواند بیشتر کلمات موجود در فهرست املای فعلی را هجی کند، از معلم بخواهید چند کلمۀ ساده‌تر را به آن اضافه کند. اگر فعالیتی کاملاً فراتر از حد توان کودک باشد، بهتر است آن را آسان‌تر کنید. به هر حال، مطمئن شوید که کودک کلافه نمی‌شود. برای بچه‌ها مهم است که مهارت‌های خود را توسعه دهند و کمی حمایت اضافی در آن اوایل می‌تواند اعتماد به نفس آنها را افزایش دهد و کمکشان کند فعالیت‌های چالش‌برانگیزتری را انجام دهند.
مطمئن شوید کودکتان به چالش کشیده می‌شود
فعالیت‌هایی که بیش از حد آسان هستند، می‌توانند کودک را خسته و کسل کنند. اگر مشکوک هستید که مشکل فرزندتان کسل شدن است، با معلم صحبت کنید تا پروژه‌های چالش برانگیزتری به او بدهد. مثلاً شاید معلمش بتواند مطالبی بالاتر از سطح کلاس یا تکالیف اضافی به فرزندتان بدهد.
در خانه به کودک کمک کنید
برای برخی از کودکان، درک اطلاعات جدید در یک مکان ساکت، بدون حواس‌پرتی و فشارهای کلاس درس راحت‌تر است. اگر کودک شما در نقاشی با قلم‌مو مهارت ندارد، پروژه‌های نقاشی را با هم در خانه انجام دهید. ببینید فرزندتان از چه آهنگ‌هایی از مدرسه بیشتر لذت می‌برد و آنها را در خانه یا سر میز غذا بخوانید. پروژه‌های هنری و کاردستی کودک خود را در خانه با هم انجام دهید. فهرست املایی کلمات دشوار را برای تمرین بیشتر با او مرور کنید، اما راه‌هایی بیابید که تکالیف را سرگرم‌کننده و آسان‌تر کنید.
به کودک خود فرصت تمرین بدهید، اما سعی کنید او را تحت فشار نگذارید. بچه‌های مدرسهٔ ابتدایی مهارت‌های جدید را با سرعت‌های متفاوتی به دست می‌آورند و نیازی به تبدیل کردن این یادگیری به یک «کار» نیست.
اگر فرزندتان در خانه برای داشتن عملکرد خوب تحت فشار باشد، ممکن است خجالتی‌تر شود. راه‌حل این است که اعتماد به نفس او را تقویت کنید. پس مسئلۀ کلیدی این است که مطمئن شوید فرزندتان را زیاد تحت فشار نمی‌گذارید.
روی دستاوردهای کودک تمرکز کنید
فقط به موانع سر راه توجه نکنید. انجام فعالیت‌های سرگرم‌کننده و آسان مدرسه در خانه یک راه فوق‌العاده برای کاهش ترس از مشارکت است. ببینید فرزندتان کدام یک از فعالیت‌های مدرسه را دوست دارد و آن را به روتین کودک خود اضافه کنید. مثلاً اگر کودک شما با آواز خواندن در خانه اعتماد به نفس پیدا کند، این می‌تواند به اعتماد به نفس در کلاس درس تبدیل شود.
شاگرد فرزندتان باشید
به عنوان یک روش تمرینی بدون فشار و احساس تهدید، کودکان در خانه و با کمک عروسک‌ها و حیوانات عروسکی مدرسه‌بازی کنند. مدرسه‌ای با خرس‌های عروسکی راه‌اندازی کنید و اجازه دهید فرزندتان نمایش را اجرا کند. شما می‌توانید به سازماندهی بازی کمک کنید و به عنوان یکی از دانش‌آموزان در بازی شرکت کنید، اما اجازه دهید فرزندتان جریان کلاس را هدایت کند.
در این بازی ممکن است ترس‌های او در مدرسه را کشف کنید، مثلاً بچه‌های قلدر کلاس یا معلمی که مسخره می‌کند. وقتی وانمود می‌کنید که شاگرد او هستید، می‌توانید به شکل ملایم و بدون اغراقی نقش ترسیدن از بچه‌ها یا معلم را بازی کنید. احتمالاً کودک شما این کار را بسیار خنده‌دار خواهد دید و خنده به کاهش برخی از احساسات ناراحت‌کننده‌اش کمک می‌کند و به این ترتیب می‌تواند اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد. در مورد آنچه اتفاق می‌افتد صحبت کنید، از فرزندتان سؤال بپرسید و از اطلاعاتی که کسب می‌کنید هنگام صحبت با کارکنان مدرسه استفاده کنید.
چطور بفهمید مشکل کودک چیزی بیش از خجالتی بودن است؟
وقتی کودک بیش از حد خجالتی است چه باید کرد؟ بیشتر موارد خجالتی بودن یا ساکت بودن جدی نیست، اما چند علامت هشداردهنده ممکن است نشان دهد که کودک شما به توجه متخصصان نیاز دارد. اگر فرزندتان برخی از رفتارهای زیر را به مدت شش ماه یا بیشتر نشان داد، با پزشک کودک یا یک روانشناس کودک صحبت کنید:
- قبل از مدرسه یا در مدرسه به طور منظم گریه می‌کند یا الم‌شنگه به پا می‌کند.
- اغلب اوقات به طور قابل توجهی کناره‌گیر و انزواجوست.
- ارتباط چشمی کمی برقرار می‌کند.
- در مدرسه به شکل خشونت‌آمیزی رفتار می‌کند.
- بچه‌ها یا معلمان را کتک می‌زند.
- از بودن با افراد دیگر بسیار مضطرب می‌شود.
- در اطراف افراد دیگر بسیار خودآگاه و معذب است و احساس خجالت می‌کند.
- می‌ترسد دیگران او را قضاوت کنند.
- در دوست‌یابی یا حفظ دوستان مشکل دارد.
- در کنار افراد دیگر سرخ می‌شود، عرق می‌کند یا می‌لرزد.
- وقتی با افراد دیگر است احساس تهوع دارد.
همچنین اگر فرزند شما گوشه‌گیر به نظر می‌رسد و در مورد رفتن به مدرسه گریه می‌کند، یا اگر نگرانی دیگری در مورد رفتار او دارید، همیشه بهتر است با یک پزشک آگاه مشورت کنید.
در مورد علل خجالتی بودن کودک و برخورد با کودک خجالتی بدانید.
